Сӛйлеуі бҧзылған балалардың іс-әрекет ерекшеліктері

 
128 
кӛмегімен,  сӛздік  қор  жинақтап,  сӛйлем  жасау  дағдысын 
игергенде,  ойында  бҧл  дағдыларды  ӛздігінен    қолдана  алмайды. 
Сӛзді,  тек  заттың  атын  атау  ҥшін  ғана  қолданады,  сол  затпен 
жасалатын әрекет аталмайды.  
Кекештенетін балалар, ойында ӛздерін басқаша ҧстайды. Бҧл 
балалар  ӛте  жасқаншақ,  ӛз  қабілеттеріне  сенбейді,  ойында 
алдарына  мақсат  қоя  білмейді.  Бағынышты  рӛлдерді  атқарады 
немесе  тек  кӛрермен  ретінде  болғанды  қалайды.  Кекештенудің 
кҥшеюімен,  балалар  тҧйықтала  тҥседі,  қҧрбыларымен  ойнаудан 
бас тартады.  
Сӛйлеу  патологиясы  бар  балалардың  ойын  әрекеті,  тек 
ересек  адамдардың  бағыт  беретін  сӛзінің  кӛмегімен,  кҥнделікті 
жетекшілік  жасауымен  ғана  қалыптасады.  Ойынның  бастауыш 
кезеңдерде,  тілдік  қарым-қатынасы  ӛте  шектеулі  болады,  бҧл  ӛз 
кезегінде,  ойынның  сюжеті  мен  кӛлемінің  шектелуіне  ықпал 
етеді.  Арнайы  ҧйымдастырмаса,  ойын  барысында  сӛздік  қорды 
кеңейту мен ӛмірлік тәжірибе жинақтау жҥзеге аспайды. Балалар 
ӛздерінің негізгі білім қорлары мен әсерлерін, тек мақсатты  ойын 
ҥдерісінде ала алады.  
Сӛйлеу  патологиясы  бар  балалардың,    кӛп  жағдайда 
моторикасы бҧзылады, бҧл кез келген әрекеттің ҧйымдастырушы 
сәті  болып  табылатын,  тактильді-моторлық  тҥйсіктердің 
жеткіліксіз  дамуын  кӛрсетеді.  Мҧндай  бҧзылу,  ең  алдымен, 
балалардың сурет салу шығармашылығы қабілеттеріне әсер етеді. 
Суреттердің  тақырыптарының  аздығы,  қайталаулар,  заттар  мен 
қҧбылыстарды бейнелеу әдістерінің аздығы, саз балшықпен илеу 
мен  қҧрастырудағы  ебедейсіздік,  қайшымен  дҧрыс  жҧмыс  істей 
алмау тәрізді кӛріністер байқалады. Тіпті, қарапайым техникалық 
тәсілдерді  игерген  балалар,  ӛз  жҧмыстарына  зейіндерін 
тҧрақтандырып, тапжылмай отырып, орындай  алмайды. Олардың 
ӛз  жҧмыстары  мен  ӛзгелердің  жҧмыстарына  сын  кӛзбен  қарау 
қабілеті тӛмен»
1
.
 
Сӛйлеу  патологиясы  бар  балаларға,  ӛзіндік  оқу  әрекеті  тән. 
Мысалы, кекештенетін  балалардың  оқу  сапалары,  оқу  әрекетінің 
қандай жағдайда ӛтуіне байланысты. Ҥйреншікті жағдайлардың  
 -------------- 
1
Основы специальной психологии / Под ред. Л. В. Кузнецовой. —М.: «Академия», 2002. — 
С.249. 

 
129 
ӛзгеруі,  зейіннің    шашыраңқылығын,  іс-әрекеттің  ҧқылсыз 
орындалуын  туғызады.  Тапсырманың  бір  тҥрінен  екінші  тҥріне 
ауысу  қиындығы  байқалады.  Ерік  кҥші  мен  интеллектуалды 
қабілетті қажет ететін тапсырмаларды орындау барысында, бҧрын 
орындалған,  таныс  тапсырмаларға  қарай  ойысуға  тырысады. 
Кейбір балалар ӛзінің, басқалардың жҧмыстарының нәтижелерін, 
ӛз  беттерімен  бақылай  алмайды.  Қателерді  табу,  салыстыру 
сияқты  жҧмыстар,  айтарлықтай  қиын.  Оқу  ҥдерісінде  олар  ӛз 
қателерін,  басқалардың  қателерін  аңғармайды,  диалогтарды 
рӛлдермен оқуда, «ӛз» сӛздері мен «ӛзгелердің» сӛздерін ажырата 
алмайды. Жалпы кекеш балаларға, ӛз әрекетін ҧйымдастыру мен 
бақылау,  әрекеттің  басқа  тҥріне  ауысу  қиындығы  тән,  олар  іс-
әрекетке  әзер  «қосылады»,  әрі  қажетті  эмоционалды-ерікті  кҥш 
салмайды.  Сабақтарға  дайындалу  кезінде,  мҧндай  балалар 
тапсырманы  орындаудың  механикалық  тәсілдеріне  қарай 
жҥгіреді,  оқыған  материалды  мағыналандырғаннан  гӛрі, 
механикалық тҥрде жаттап алуға бейім. 
 

жүктеу 1,6 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: