З. Е. ЋАбылдинов, А. Т. ЋАйыпбаева (ХVIII ѕасыр – 1914 жыл)


Џлт-азаттыћ ћозѕалысыныѓ басталуы жќне оныѓ алѕашћы



жүктеу 44,75 Mb.
Pdf просмотр
бет87/481
Дата04.01.2022
өлшемі44,75 Mb.
#36216
1   ...   83   84   85   86   87   88   89   90   ...   481
a7e3c8ceae024defa23fe189d0091236

3. Џлт-азаттыћ ћозѕалысыныѓ басталуы жќне оныѓ алѕашћы
кезеѓi. 1782
 жылдыѓ аяћ кезiнде патша љкiметiнiѓ жарлыѕы шыѕып,
онда ћазаћтардыѓ Жайыћтыѓ оѓ жаѕалауындаѕы аймаћтарѕа ћыс
мезгiлiнде жайылымдыћ жерлердi жалѕа алу арћылы ѕана уаћытша
туiне рџћсат етiлдi. Орал казактары бџл жарлыћты з мљддесiне
пайдалана ћойды – казактардыѓ жерiн ћазаћтардыѓ жалѕа алуына
тыйым салынды. Орал шекара шебiндегi бекiнiстердiѓ кљзетi кљшей-
тiлдi. Ћазаћтар аманат беруге тиiстi болды. 
1782–1783
 жылдыѓ ћы-
сында шекара шебiнiѓ iшкi жаѕында казактар ћазаћтардыѓ 4 мыѓнан
астам жылћысын кљшпен тартып алды. Ћыстыѓ те суыћ болуы жаѕ-
дайды одан сайын ћиындатып жiбердi. Жџт басталды. Дала тџрѕында-
рыныѓ 10 000-нан астам жылћысы мен сиыры ћырылып ћалды. Мiне
Сырым Датџлы.


64
осындай ћиын-ћыстау жаѕдайда Кiшi жљздiѓ шекара шебiне таяу ауыл-
дарында бџћаралыћ ћозѕалыс басталып, ол кп џзамай азаттыћ кљресiне
џласты.
1783
 жылдыѓ кктемiнде ћазаћтар Орал шекара шебiне шабуыл
жасай бастады. Ћазаћ жасаѕы 
Гирьял  бекiнiсiндегi
 солдаттарды тџт-
ћынѕа алып, малдарын айдап кеттi. Орынбордыѓ солтљстiк-шыѕы-
сында тама руыныѓ жасаћтары шабуылдаумен болды. Орынбор ко-
менданты ћазаћ даласына Орынбор казактарыныѓ жазалаушы ќс-
керлерi мен башћџрттардыѓ 1500 сарбазын жiбердi. Ћазаћ ктерi-
лiсшiлерi оларѕа табандылыћпен ћарсылыћ крсеттi. Ћазаћтардыѓ
тастан тџрѕызѕан бекiнiсi дџшпанныѓ баса-кктеп бiрден лап ћойѕан
шабуылы кезiнде алынды. Тџтћынѕа алынѕан 56 адам 
ћазыналыћ
 жџ-
мыстарды атћаруѕа жiберiлдi.
Ћазаћтардыѓ ќскери бекiнiстер мен сауда керуендерiне шабуы-
лы жиiлей тљстi. Мџныѓ зi орыс мемлекетiнiѓ Орта Азия хандыћта-
рымен жасалатын сауда-саттыћ деѓгейiн ћџлдырата тмендетiп жi-
бердi. Ћараѕай бекiнiсiне бiрден лап ћойѕан шабуыл жасалды.  Кте-
рiлiсшiлер Орынбор мен Елек ћорѕанысыныѓ екi арасын байланы-
стыратын даѓѕыл жолды з баћылауларына алды.
1785
 жылы ћазаћ жасаћтары Тменгi Орал шекара шебiнiѓ ай-
маѕында патша љкiметiнiѓ ќскерлерiмен кескiлескен шайћасћа тљстi.
С. Датџлы 2700 сарбазы бар жасаћћа, старшын 
Бараћ 
2000, 
Тiленшi
батыр
 1500 сарбазы бар жасаћтарѕа басшылыћ еттi. Бџларѕа ћарсы
казактардыѓ љш отряды жасаћталды.
Ру старшындарыныѓ Нџралы ханмен жќне оныѓ тѓiрегiндегi-
лермен арадаѕы кљресi кљшейе тљстi. Ханныѓ халыћ ктерiлiсiн ба-
сып-жаншып тоћтатуѕа мџршасы келмедi. Ол – ол ма, кте-
рiлiсшiлер халыћћа жексџрын болѕан оны орнынан тљсiрудi талап
еттi. Ћазаћтардыѓ да, отаршыл билеушiлердiѓ де кз алдында зiнiѓ
беделiнен жџрдай болѕан Нџралы хан 
1786 
жылы Кiшi жљзден бiр-
жолата ћуылды. Ол ендiгi жерде патша билiгiнiѓ ћамћорлыѕына
алынды. Бiраз уаћыт Калмыков бекiнiсiнде жасырын тџрды. Уфаѕа
жер аударылѕан Нџралы хан аћырында сонда ћайтыс болды.

жүктеу 44,75 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   83   84   85   86   87   88   89   90   ...   481




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау