З. Е. ЋАбылдинов, А. Т. ЋАйыпбаева (ХVIII ѕасыр – 1914 жыл)

Оппозиция – ћарама-ћарсылыћ, ћарсылыћ крсету. Тiлмаш

жүктеу 44,75 Mb.

Pdf просмотр

бет	53/481
Дата	04.01.2022
өлшемі	44,75 Mb.
	#36216

1 ... 49 50 51 52 53 54 55 56 ... 481

a7e3c8ceae024defa23fe189d0091236

Жасаћ – мемлекеттiѓ пайдасына алынатын салыћ. Ќбiлмќмбет – ћазаћ ханы, Болат ханныѓ џлы. Нџралы
Татищев Василий Никитич (1686–1750) – Ресей тарих ѕылымыныѓ негiзiн ћалаушы, географ, Ресейдiѓ мемлекет ћайраткерi. Тевкелев Алексей Иванович

Оппозиция
– ћарама-ћарсылыћ, ћарсылыћ крсету.
Тiлмаш
– бiр тiлден екiншi тiлге аударатын адам.
Экспедиция
– бџл жерде сздiѓ мќнi «ведомство», «мекеме» ретiнде ай-
тылѕан.
Жасаћ
– мемлекеттiѓ пайдасына алынатын салыћ.
Ќбiлмќмбет
– ћазаћ ханы, Болат ханныѓ џлы.
Нџралы
(Нџр-Ќли) – Кiшi жљздi 1748–1786 жылдары билеген хан. 1741 жылы Хиуаны
бiр жылѕа жуыћ билеп тџрды, Ќбiлћайыр ханныѓ љлкен џлы.
Татищев Василий Никитич
(1686–1750) – Ресей тарих ѕылымыныѓ негiзiн ћалаушы,
географ, Ресейдiѓ мемлекет ћайраткерi.
Тевкелев Алексей Иванович
(1674–1766) – Ресей дипломаты, Сыртћы iстер алћасы-
ныѓ аудармашысы, генерал ќрi iрi помещик, Кiшi жљз ћазаћтарыныѓ Ресейдiѓ ћол астына
туiне шешушi ыћпал етiп, љлкен рл атћарѕан.
«Тевкелевтiѓ Ордаѕа келуi ћулыѕы кљштi Ќбiлћайырдыѓ билiкке ћџш-
тар ойларын тљгелдей ашып бердi. Ресейдiѓ ћол астына жаѓадан тетiн-
дерден ант алу љшiн келген шенеунiктердiѓ здерiне жљктелген ћызметiне
сай жылы ћарсы алынбаѕаны былай тџрсын, олар тiптi келген бойда-аћ
з мiрлерiнен айырылып ћала жаздады. Ћырѕыздар (ћазаћтар) здерiнiѓ
таѕылыћ табиѕи бостандыѕын жоѕалтып алатыны жнiнде ойланѕан кезде
ашу-ызаѕа булыћты, орталарына келген орыстарды крiп, кенеттен ћатты
толћыды. Тевкелевтi тiптi сол жерде-аћ ћџрбандыћћа шалып жiбере жаз-
дады. Оны ханныѓ зi ћорѕап ћалды. Бiраћ ол згелердiѓ ашу-ызаѕа толы
толћуын баса алмады. Оныѓ зiнiѓ ћол астындаѕы небiр ержљрек жандар-
дыѓ кейбiреулерi ханныѓ зiне ћол салып, бџлардыѓ ешћайсысыныѓ
келiсiмiнсiз шетелдiк мемлекетпен неге келiсiм жасасћаны, оѕан бас иiп,
*
?

37
баѕынуѕа з атына ѕана емес, бљкiл орданыѓ атынан уќде еткенi туралы
есеп берудi талап еттi. Ќбiлћайырдыѓ зiнiѓ елшiлерiн Ресейге жнел-
терде азѕана ћырѕыз-ћайсаћ жиналысын келiсiм беруге мќжбљр еткенiн
естiгеннен кейiн мџндай ћарсылыћтыѓ болмай ћоймайтынын кљтпеу тiптi
де мљмкiн емес едi. Сол бiр ћулыћћа толы батылдыћ оныѓ з мiрiне де
ћауiп тндiрген болатын... Ћырѕыз-ћайсаћтар Тевкелевтi з ћолдарымен
бауыздап, ћџрбандыћћа шалуѕа талай рет џмтылѕанда, ол Ќбiлћайырдыѓ
арашашы болѕандыѕыныѓ ѕана емес, сонымен ћатар зiнiѓ ордалыћтар-
мен дiндес болуыныѓ жќне сз тапћыш шешендiгiнiѓ арћасында ѕана аман
ћалѕан едi...»
Левшин А.И
. Ћырѕыз-ћазаћ, немесе ћырѕыз-ћайсаћ ордалары мен дала-
ларыныѓ сипаттамасы. Алматы, 1996, 181-бет.
1.
Ќбiлћайырдыѓ ордасында Ресей елшiлерi ћалай ћабылданды?
2.
Ћазаћ ханы з ћол астындаѕылардыѓ ашыћтан-ашыћ ћарсылыѕына ћа-
лай тап болды?
З.
Тевкелевтiѓ з мiрiн аман саћтап ћалуыныѓ жќне пат-
ша љкiметiнiѓ тапсырмасын ойдаѕыдай етiп орындауыныѓ сќтi ћалай тљстi?

жүктеу 44,75 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 49 50 51 52 53 54 55 56 ... 481