З. Е. ЋАбылдинов, А. Т. ЋАйыпбаева (ХVIII ѕасыр – 1914 жыл)

167
ћалар жиi ћолданылды. ХIХ–ХХ ѕасырларда ћазаћтыѓ халыћ
емшiлерi тљрлi ауруды емдеуде табиѕи шипалы шптердi кеѓiнен
пайдаланды.
Емшiлiк iсiнде жануарлардан алынатын шипалы нiмдер де жиi
пайдаланылды. Мќселен, аюдыѓ жќне аћћудыѓ тi, борсыћ, суыр,
ћаз, ћой мен жылћыныѓ майы емшiлерге шипалы нiм ретiнде жаћсы
таныс болды. Ћазаћ емшiлерi адам анатомиясын бес саусаѕындай
жетiк бiлдi. Олар адам ауруыныѓ себебiн жќне оны емдеу жолдарын
тек тамыр џстау арћылы ѕана ћанныѓ ћозѕалысынан аныћтады.
Шлейт жќне шлдi аймаћтарды наућас адамдарды ћџмбџлауѕа
тљсiру арћылы емдедi. Ал ћыс кезiнде оларѕа тџз жќне шипалы шп
тџнбалары ћосылѕан жылы су ванналарын ћабылдау џсынылды. Ћа-
заћ емшiлерi аурудыѓ бiрћатар тљрiн жаѓадан сойылѕан ћой,
ешкiнiѓ, бџзау немесе ћџлынныѓ жас терiсiне бџлауѕа тљсiру арћы-
лы емдедi. Ћазаћтар тџзды клдер мен минералды су кздерiнiѓ –
арасандардыѓ емдiк ћасиетiн ерте замандардан берi жаћсы бiлген.
Ондай ем ћабылдаѕандар кптеген буын ауруларынан, сыртћы жќне
iшкi дерттерден ћџлан таза айыѕып кететiн.
Емшiлер ћан ћысымыныѓ артып кетуi кезiндегi бас ауруын ћан
алу арћылы емдеген. Олар сљлiк салу тќсiлдерiн де жаћсы игерген.
Жараћат алѕан адам жарасыныѓ ћанын тоћтату жќне жараныѓ
кљшейiп, асћынып кетпеуi љшiн дезинфекция ретiнде оѕан таза кљл
себудi немесе киiз кљйдiрiп басуды да кеѓiнен пайдалана бiлген.
Халыћ емшiлерiнiѓ ћолынан босана алмай жатћан ананыѓ нќ-
рестесiн шешесiнiѓ iшiн тiлiп алу да, сйтiп ана мен баланы аман
алып ћалу да келген. Кќнiгi сыныћшылар адамныѓ iс жљзiнде шыѕып
кеткен немесе сынып ћалѕан жiлiктерiнiѓ, бџѕанасыныѓ, тiптi жам-
басыныѓ кез келген сљйегiн орын-орнына ћайта сала алѕан. Психика-
лыћ дертi барларды 
баћсы-балгерлер
 емдеген.

жүктеу 44,75 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: