Рахымбаев а. Б

ХХ
 
ғ
-
ң
 
соңғы
 
ширегінде
 
азамзат
 
өзінің
 
дамуының
 
жаңа
 
стадиясы
 
ақпараттық
 
қоғам
 
құрылымының
 
стадиясына
 
енді
.  
Индустриалды
 
қоғамда
 20 
жылдары
 
туындаған
 
ол
 
өзінің
 
жемісін
 40 
жылдары
 
берді
. 
Ал
 50 
жылдары
 
ақпараттық
 
экономиканың
 
басталуы
 
жəне
 
ақпараттың
 
маңызды
   
тауарға
 
айналатыны
 
туралы
 
айтыла
 
бастады
. 60 
жылдары
 
индустриалды
 
қоғамның
 
ақпаратты
 
қоғамға
 
айналуы
   
туралы
 
мəліметтер
 
пайда
 
болды
. 80 
жылдардың
 
басында
 
жақсы
 
дамыған
 
мемлекеттер
 
оның
 
бірінші
 
деңгейіне
 
көтерілді
. 
Соңғы
 
кезде
 
əдебиеттерде
 
нарыққа
 
жəне
 
кəсіпкерлік
 
түрдің
 
ұйымдарына
 
бағытталған
 
ақпараттық
 
ортада
 
тиімді
 
жұмыс
 
істеп
 
жатқан
 
эдкократиялық
, 
Көпшама
, 
партисипативті
 
ұйым
 
түрлері
 
қарастырылып
 
жүр
. 
Болашағы
 
бар
 
ұйымдар
 
ғылыми
 
əдебиетте
 
эдхократиялық
 
деген
 
атқа
 
ие
 
болды
. 
Бұндай
 
атқа
 
ие
 
болу
 
себебі
 
олар
 
стандартталмаған
 
жəне
 
күрделі
 
жұмыстарға
, 
басқаруға
 
қиын
 
жəне
 
тез
 
өзгеретін
 
құрылымға
, 
иерархияның
 
позициясы
 
емес
, 
білім
 
мен
 
компетенттілікке
 
негізделген
 
билікке
 
қолданылады
. 
Эдхократия
 – 
негізгі
 
элементі
 
жоғары
 
бағаланатын
 
компетенттілік
 
болып
 
табылатын
 
басқарушылық
 
стиль
, 
ұйымдық
 
дизайн
. 
Басқарудағы
 
бақылау
 
имеленіскен
 
мақсатпен
 
белгілеуді
 
қолдайды
. 
Жетістікке
 
жету
 
құралдары
 
орындаушылардың
 
өзімен
 
таңдалады
. 
Əр
 
адам
 
өзінің
 
іс
-
əрекетіне
 
жауап
 
береді
 
жəне
 
табысқа
 
жеткен
 
адам
 
марапатталады
. 
Көпшама
 
ұйым
 
термині
 1974 
ж
. «
Доу
 
Корнинг
» 
корпорациясының
 
құрылымын
 
баяндағанда
 
У
. 
Гоггинмен
 
қолданылған
 
болатын
. 
Көпшама
 
ұйымның
 
негізгі
 – 
бір
 
мезгілде
 
үш
 
тапсырманы
 
орындайтын
 
автономды
 
жұмыс
 
тобы
 
болып
 
табылады
: 
– 
қажетті
 
ресурстармен
 
өндіріс
 
қызметін
 
қамтамасыз
 
ету
; 
– 
нарық
 
жəне
 
территориядағы
 
нақты
 
тұтынушы
 
үшін
 
өнім
 
мен
 
қызмет
 
көрсетуді
 
өндіру
; 
– 
нақты
 
тұтынушыға
 
қызмет
 
көрсету
, 
нақты
 
нарыққа
 
ену
, 
белгілі
 
бір
 
территория
 
шеңберінде
 
операцияларды
 
өткізу
; 
– 
орындалатын
 
тапсырмалар
 
жиыны
 
бойынша
 
мұндай
 
автономды
 
топтар
 
пайда
 
орталығы
 
статусын
 
алады
, 
ал
 
бөлек
 
жағдайда
 
өзіндік
 
компаниялар
 
бола
 
алады
. 
Бірақ
 
екі
 
жағдайда
 
да
 
олар
 
корпорациялар
 
бола
 
алады
. 
Бірақ
 
екі
 
жағдайда
 
да
 
олар
 
корпоративті
 
салық
 
төлейді
. 
Кейбір
 
мамандар
, 
многомерные
 
ұйымдардың
 
негізгі
 
артықшылықтары
 
мынандай
 
деп
 
есептейді
: 
– 
жұмыстарды
 
жобалау
 
кезінде
 
қолданылатын
 
критерийлердің
 
приоритеттілігін
 
өзгерту
 
мақсатында
 
қандай
 
да
 
бір
 
реорганизация
 
өткізудегі
 
қажеттіліктің
 
жоқтығы
; 
 
58

– 
бөлімшелердің
 
құрылуы
, 
оларды
 
жою
 
немесе
 
басқа
 
бөлімшенің
 
жағдайын
 
қандай
 
да
 
бір
 
өзгеріссіз
 
модификациялау
; 
ұйымның
 
бөлшіктері
 
қалай
. 
Көпшама
 
топпен
 
байланыс
 
жасаса
, 
солай
 
осы
 
бөліктерінде
 
өзгеріс
 
аз
 
байқалады
; 
– 
егер
 
өкілеттіліктерді
 
делегирлеу
 
үшін
 
максималды
 
түрде
 
жақсы
 
жағдай
 
құрса
, 
ұйым
 
жетекшілігі
 
негізгі
 
болып
 
табылатын
 
пайданың
 
унифицирленген
 
нақты
 
фиксирленген
 
жəне
 
оңай
 
өлшенетін
 
тиімділігін
 
пайдаланады
. 
Осының
 
нəтижесінде
 
жаман
 
бюрократияның
 
элементтерінің
 
жəне
 
псевдожұмыстың
 
пайда
 
болуының
 
алдын
-
алады
. 
Бизнесті
 
дамытудың
 
қажетті
 
шарты
 
болып
 
қаралатын
 
табыс
 
жетістіктің
   
жалғыз
 
өлшемі
 
болып
 
табылмайды
. 
Басм
 
мақсаты
 
многомерной
 
ұйым
 
мен
 
оның
 
мүшелері
 
болады
. 
Партисипативті
 
ұйым
. 
Көпшама
 
ұйымның
 
жер
 
артықшылықтарына
 
қарамастан
, 
оның
 
көмегімен
 
ұйымның
 
барлық
 
мүшелері
 
мен
 
олардың
 
қызметін
 
дұрыс
 
мотивация
 
жасайтындай
 
құрылым
 
құру
 
қиынға
 
соғады
. 
Мамандар
 
былай
 
деп
 
санайды
: «
Егер
 
ұйым
 
мүшелеріне
 
олардың
 
жұмысына
 
байланысты
 
шешім
 
қабылдауға
 
қатысатындай
 
құқық
 
берілсе
, 
мұндай
 
мəселе
 
табысты
 
шешіледі
» 
дейді
. 
Соңғы
 
тұжырым
 
принципиалды
 
болып
 
табылады
 
жəне
 
партисипативті
 
ұйымдарды
 
өзіндік
 
басқару
 
органдарын
 
құру
 
басқа
 
мүшелердің
 
жəне
 
ұйым
 
бөлшегінің
 
жұмысына
 
компетенттіліксіз
 
қатысу
 
іске
 
асырылады
. 
Мысалы
: 
мұндай
 
ыңғайлы
 
мысал
 
бұрынғы
 
СССР
 
ұйымдарында
 
қайта
 
құру
 
кезеңінде
 
жетекшілерді
 
таңдаумен
 
ұйымды
 
басқаруды
 
демократизацияласуға
 
шақыру
, 
еңбек
 
ұжымын
 
құруды
 
енгізу
. 
Партисипативті
 
ұйым
 
негізінде
 
жатқан
 
басқаруға
 
барлық
 
деңгейдегі
 
қызметкерлердің
 
қатысуы
 
оларды
 
шешім
 
қабылдауға
 
тартуды
 
болжайды
. 
Осылайша
 
əр
 
бөлек
 
жетекші
 
төменнен
 
де
 
жоғарыдан
 
да
 
қолдау
 
табады
. 
Баяндалған
 
шарттар
 
ұйымға
 
демократиялық
 
сипат
 
береді
: 
басқаларға
 
билігі
 
бар
 
ұйымдағы
 
əр
 
тұлға
 
олардың
 
бірігіп
 
бақылауымен
 
байланысты
. 
Бұл
 
кез
 
келген
 
жоғарыда
 
тұрған
 
тұлға
 
жоғынан
 
ұйымның
 
əр
 
мүшесінің
 
қарым
-
қатынасы
 
бойынша
 
іс
-
əрекеттің
 
алдын
 
алады
. 
Партисипативті
 
ұйымдардың
 
басқа
 
да
 
артықшылықтары
 
бар
. 
Дұрыс
 
ұйымдастырылған
 
жұмыста
 
басқаруға
 
қатысу
 
қабылданатын
 
шешімдердің
 
сапасын
 
көтереді
. 
Баламаның
 
көп
 
болуын
 
қарастыру
 
талқылауда
 
көп
 
тəжірибеге
 
əкеледі
, 
сыртқы
 
ортаның
 
бағасы
 
болып
 
түседі
. 
Қатысу
 
жұмысқа
 
творчестволық
 
қарым
-
қатынасты
 
дамытады
, 
көп
 
идеялардың
 
тууына
 
əкеледі
, 
жұмысты
 
жалпы
 
түрде
 
бойыта
 
түседі
. 
Ұйымда
 
коммуникация
 
жүйесін
 
дамыту
, 
басқаруға
 
қатысу
 
коммуникациялық
 
жүйені
 
төменнен
 
ашады
 
жəне
 
қол
 
астындағылар
 
жағынан
 
жетекшіге
 
қысым
 
көрсетуді
 
азайтады
. 
Қызметкерлерде
 
 
59

«
өзім
» 
деген
 
сезім
 
пайда
 
болады
, 
қызметтің
 
мотивациясы
 
жоғарылайды
, 
олармен
 
қабылданатын
 
шешімді
 
жақсы
 
орындайды
. 
Топтың
 
бірігу
 
жұмыстарының
 
атмосферасы
 
құрылады
. 
Ол
 
өнімділікті
 
жоғарылатуға
 
əкеледі
. 
Бірақ
 
дұрыс
 
жобаламауда
 
партисипативті
 
ұйымдар
 
көп
 
мəселеге
 
əкеп
 
тірейді
. 
Адамның
 
санасындағы
 
иерархия
 
мен
 
демократияның
 
біріге
 
алмауы
 
туралы
 
ой
 
оның
 
билік
 
бір
 
ғана
 
бағытта
 
жүреді
 
дегенге
 
əкеледі
. 
Бұндай
 
жағдайда
 
иерархия
 
сақталатындай
 
демократиялық
 
ұйымды
 
жобалау
 
қиынға
 
соқтырады
. 
Нəтижесінде
 
кеңестің
 
тиімсіздігіне
 
жоғарыда
 
тұрған
 
тұлғалардың
 
олардың
 
қоластындағы
 
жетекшілерінің
 
ісіне
 
араласуына
 
əкеледі
. 
Іскер
 
ұйымдардың
 
сыртқы
 
қоршауында
 
болған
 
соңғы
 
он
 
жылдықтың
 
тез
 
жəне
 
динамикалық
 
өзгеруі
 
кəсіпкерлік
 
деген
 
атқа
 
ие
 
болған
 
ұйымның
 
ерекше
 
түрінің
 
дамуын
 
қалыптастырады
. 
Кəсіпкерлік
 
ұйым
 – 
бақыланатын
 
ресурстарға
 
емес
, 
бар
 
мүмкіндіктеріне
 
сенім
 
артатын
 
жəне
 
өсуге
 
бағдарланған
 
ұйым
. 
Бұндай
 
ұйыммен
 
басқару
 
құрылымы
 
деңгейдің
 
аздығымен
, 
икемділігімен
 
жəне
 
желілік
 
құрылыммен
 
сипатталады
. 
Оның
 
қызметі
 
өнімділік
 
негізінде
 
емес
, 
тиімділік
 
негізінде
 
бағаланады
. 
кəсіпкерлік
 
қызметтің
 
мотивациясы
 
ресурстарды
 
қолдану
 
қажеттілігінде
 
емес
 
мүмкіндіктерді
 
іздеу
 
мен
 
нəтижеге
 
жетудің
 
негізінде
 
құрылады
. 
Ұйымдық
 
құрылым
 
көзқарасы
 
жағынан
 
кəсіпкерлік
 
құрылым
 
дəстүрлік
 
ұйымдағы
 
координация
 
негізінде
 
емес
 
жеке
 
бастама
 
негізінде
 
бағаланады
. 
Концентрленген
 
даму
 
басқа
 
бағыттағы
 
дамуымен
 
ауыстырылады
. 
Кəсіпкерлікте
 
ұйымдық
 
компетенттіліктен
 
кері
 
жеке
 
компетенттілік
 
маңыздырақ
. 
Ұйымдық
 
факторлардың
 
негізгі
 
адамдар
, 
топтар
 
жəне
 
олардың
 
квалификациясы
 
болып
 
табылады
. 
Нарыққа
 
бағдарланған
 
ұйым
 
практикада
 
жоғарыда
 
қарастырылған
 
жаңа
 
түрлердің
 
комбинациясы
 
болып
 
табылады
. 
Сыртқы
 
ортамен
 
өзара
 
əрекет
 
ету
 
сипаты
 
бойынша
 
болып
 
жатқан
 
өзгерістерге
 
тез
 
икемделетін
 
ұйымның
 
органикалық
 
түрі
. 
Ұйым
 
ішіндегі
 
бөлшектер
 
не
 
дивизионалды
, 
не
 
реалды
 
мотивациялық
 
құрылым
. 
Сонымен
 
ұйым
 
мен
 
индивидтің
 
өзара
 
əрекет
 
ету
 
сипаты
 
бойынша
 
бұл
 
индивидуалдық
 
түрі
. 
Басқа
 
ұйымдардың
 
берілген
 
ұйымнан
 
айырмашылығы
, 
егер
 
алдыңғы
 
жағдайларда
 
нарық
 
маңайында
 
ұйымның
 
бір
, 
бөлігі
 
ғана
 
топталса
, 
онда
 
бұл
 
жағдайда
 
нарық
   
маңайында
 
ұйымның
 
барлық
 
бөлшектері
 
топталады
. 
Нарыққа
 
бағдарланған
 
ұйым
 
рактикада
 
жоғарыда
 
қарастырылған
 
жаңа
 
түрлердің
 
комбинациясы
 
болып
 
табылады
. 
Сыртқы
 
ортамен
 
өзара
 
əрекет
 
ету
 
сипаты
 
бойынша
 
болып
 
жатқан
 
өзгерістерге
 
тез
 
икемделетін
 
ұйымның
 
органикалық
 
түрі
. 
Ұйым
 
ішіндегі
 
бөлшектер
 
не
 
 
60

дивизионалды
, 
не
 
реалды
. 
матрицалық
 
құрылым
. 
Сонымен
 
ұйым
 
мен
 
индивидтің
 
өзара
 
əрекет
 
ету
 
сипаты
 
бойынша
 
бұл
 
индивидуалдық
 
түрі
. 
Басқа
 
ұйымдардың
 
берілген
 
ұйымнан
 
айырмашылығы
, 
егер
 
алдыңғы
 
жағдайларда
 
нарық
 
маңайында
 
ұйымның
 
бір
 
бөлігі
 
ғана
 
топталса
, 
онда
 
бұл
 
жағдайда
 
нарық
 
маңайында
 
ұйымның
 
барлық
   
бөлшектері
 
топталады
. 
 

жүктеу 1,91 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: