Эссе  жазбаша  шығармашылық  жұмыстың  жанры  ретінде

156 
Эссенің  формалды  талаптарының  бірі  ретінде  атаулардың  бар-жоғы 
болып  табылады.  Эссенің  ішкі  құрылымы  еркін  болады.  Себебі  бұл 
жазбаша  жұмыстың  кіші  формасы  болғандықтан  жұмыстың  соңында 
қорытындыларды  міндетті  түрде  қайталауды  талап  етпейді,  тек  негізгі 
мәтінде  немесе  атау  ретінде  орын  алса  болады.  Дәйектеу  бұрын  мәселені 
тұжырымдау  керек.  Мәселені  тұжырымдағанда  соңғы  қорытындылар 
сәйкес келу мүмкін. 
Әр  оқырманға  арналған  рефераттан  айырмашылығы  «Мен  ...  туралы 
әңгімелегім  келді»  пайымдаумен  басталып,  «Мен  келесі  қорытындылар 
жасадым»  аяқталады.  Эссе  дегеніміз  –  дайындалған  оқырманға,  жалпы 
түрде  не  айтылатыны  туралы  хабардар  адамға  арналған  ілікпе  сөз 
(реплика).  Бұл  эссе  авторына  қызметтік  сөздермен  үйіп  бастамай, 
жаңалықты кеңінен ашу үшін шоғырлануға көмек етеді. 
Эссенің  табиғатын  белгісіздік,  «ұстатпаушылық»  құрайды.  Осының 
барлығын  бұл  жанрдың  кейбір  жалпы  нышандары  ретінде  анықтауға 
болады.  Әдетте  ол:  кішігірім  көлем,  нақтылы  тақырып  және  оның  өзіндік 
түсінідірмесі,  еркін  орындаушылық,  тосын  пікірге  бейімділік,  ауызша 
сөйлеу  тілінен  хабары  болу  және  басқа  нышандар  энциклопедия  және 
сөздіктерде аталады. 
Сонымен,  мәселені  тұжырымдау  кезінде  эссе  нақтылы  тақырып  және 
оның  өзіндік  түсінідірмесінің  барымен  ерекшеленеді.  Тақырып  көлемі 
түсіндірмеге  қарағанде  әлде  қайда  тар.  Әлде  де,  эссені  бүкіл  Жер  жүзіне, 
ақиқатқа,  субстанция  сұлулығына,  силлогизмге  арнауға  болады,  бірақ  бұл 
тақырыптар  жалпыға  ортақ  екендігін  жоғалтып,  «Мен»  атты  жалпы 
көлемділік аясында жеке тұлғалық болып қала береді.  
Тақырыпты  ашу  кезде  «Біз  бәріміз  ...  деп  ойладық,  ал  ол  ...  болып 
шықты»  келеңсіз  барысы  орын  алса  ғана  эссе  жақсы  болу  ықтимал.  Дәл 
осы жағдай эссе үшн себеп туғызады. 
Эссе  өзіндік  жанр  болғандықтан,  оның  бағалауы  да  өзіндік  болуы 
мүмкін.  Жаңалыққа  сенім  арту  әрқашан  қауіпті,  бірақ  кім  тәуекел  етпесе, 
сол  жеңіске  жетпейді.  Дереккөздердегі  дәйексөздер  сыпайы  қолданған 
жағдайда  өзіндік  қорытындылар  барынша  дәйектенеді,  демек  сәттілікке 
әрқашан үміт бар деген сөз.  
 
 
 
 
 
 
 
 

жүктеу 1,06 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: