36
түрде саналы да берік білім беру және шығармашылықтарын дамыту мен
жалпы мәдениетті түрде дамуына жетуге болатынын оқытады.
Биология – тірі табиғат жөніндегі білім. Тірі табиғатты оқытатын биология
пәнінен практикалық сабақтар оқытудың өзіндік әдістері және формаларымен
ерекшеленеді. Биология п
әні курстарында нақты нысандар: өсімдіктер,
жануарлар, адам ж
әне тірі табиғаттың күрделі құбы лыстары оқытылады,
сондықтан оқу-тәрбие жұмыстарының да танымжорықтар, зертханалық
жұмыстар, сабақтан тыс, сыныптан тыс жұмыстар сияқты ерекше формалары
талап етіледі ж
әне арнайы көрнекі оқу құралдары, көрнекі сонымен қоса
сарамандық (практикалық), дербес іздену жұмыстары басым болатын оқыту
әдістерін талап етеді.
Биологиялық пәндерді оқытуды дұрыс жолға қою арнайы оқу-
материалдық базаны: оқу және оқу -әдістемелік құралдармен толықтырылған
шығармашылықпен және эстетикалық жоғары талапқа сай безендірілген
биология кабинетін, онымен қоса оқу -тәжірибе алаңын, тірі табиғат мүйісін
қажет етеді.
Тірі ағзалардың даму жағдайларын оқу, табиғаттағы құбылыстардың өзара
байланысын,
сонымен
қоса
органикалық
дүние
эволюциясының
заңдылықтарын
оқу
ғылыми
көзқарас
қалыптастыруға
ғылыми
жаратылыстанулық негіз береді. Биологиялық білім қоршаған орта маңызын
түсінуге, оны қорғау мен қалпына келтіру, ауыл шаруашылығының ғылыми
негізі, жеке бастың және қоғамдық гигиенаның рөлін түсіндіріп, оқушыларды
өмірге дайындайды. Нәтижесінде оқытудың политехникалық міндеттері жүзеге
асырылады. Оқушылардың тікелей тірі табиғат нысандарын бақылауы оларды
салыстыру мен аны
қтауға және олармен тәжірибелік жұмыстар жүргізуге
баулиды, зерттеушілікке талпындырады, қорытынды жасап шешім қабылдауға
үйретеді, сөйтіп шығармашыл ойлау қабілеттерін дамытады [5].
Практикалық (сарамандық) жұмыстардың, оқу-тәжірибе алаңындағы және
тірі табиғат мүсіндегі жұмыстардың тәрбиелік маңызы зор: олар танымдық
қызығушылықты, ұйымдастырушылық қабілетті және қоғамдық дағдыны
дамытып еңбек мәдениетіне, ұжымдыққа тәрбиелейді. Табиғатпен танысу,
оның әсемдігімен, байлығымен әсіресе танымжорықтарда танысу оқушыларда
патриоттық, әсемдік сезім тәрбиелейді.
Шағын жинақты мектептегі биология пәнінен зертханалық және
практикалық сабақтарды ресурстық орталықтарда ұйымдастыру әдістемесі
жалпы әдістемеге және жекелеген пәндер әдістемесіне бөлініп келеді. Қазыр
бұл жекелеген пәндер (ботаника, зоология т.б.) әдістемесі кіріктірілу үстінде,
ол жаңа оқулықтар шығарылуымен байланысты, ал оқулықтардың шығарылу
мақсаты тірі табиғат жөніндегі осы уақытқа дейін жіктеліп бөліп-бөліп
оқытылып келген биология пәнінен өсімдіктану, жануартану және т.б. деп
бөлмей оқушылардың санасында тұтас тіршілік, биологиялық нысандарды
олардың құрылымы мен қызметтерін және орны мен маңызын оқытуда біртұтас
ету.
37
2.2
Биологияны оқытудағы білімді бағалаудың маңызы
Білім беру үрдісіндегі оқушылар жетістігінің сапасын бақылау биологияны
оқытудың пәрменділігін көтерудегі маңызы құралдардың бірі болып табылады.
Оқушылардың білімі мен біліктілігі жайлы жүйелі ақпарат мұғалімге шұғыл
түрде оқытудың тиімді әдіс-тәсілдері мен құралдарын қолдануға және оқу
үрдісін дұрыс басқаруға, оның логикасын бағымдауға, білім игеру дәрежесін
болжауға мүмкіндік береді.
Кез-келген биология сабағының маңызды қыры-білім тексеру мен есепке
алу. Сондықтан тексерісті әрбір оқушының таным әрекетін белсендіретіндей
және игерілген оқу материалын қолдана алатындай тұрғыда ұйымдастыру керек
[6].
Тексеру ұстаздан үлкен еңбекті және зейінді талап етеді. Оның тиімділігі
бұрын өтілгенді қайталау, түсіндіру және әртүрлі өздік жұмыс түрлері арқылы
жаңа материалды бекіту кезінде де әдістемелік тәсілдердің көптүрлілігіне
байланысты артады. Көп жылдан бері мұғалімдер жұмысының нәтижесінде
білім мен біліктілікті тексеруде бай тәжірибе жинақталған, бірақ биологияны
оқыту әдістемесінде қажетті деңгейде жинақталып тұжырымдалмаған, әйтсе де
бақылау формасының жіктеуі бар [7].
Қазіргі кезде тек оқушыға сұрақ қойып, одан толық жауапты талап ететін
бұрынғы білім тексерудің әдісі жалғыз емес. Биология сабақтарында білім
тексерудің сөздік, көрнекілік, практикалық әдістері жиі қолданылады.
Сөздік әдіс түрлері:
-
реферат жазу;
-
проблемалық мәселені шешудегі пікірталасқа қатысу;
-
қосымша әдебиеттер арқылы баяндама;
-
қойылған сұраққа жауаптың сызбанұсқалық нобайын құру;
-
биологиялық есептерді шешу;
-
тесттік тапсырма бойынша жауап;
-
жұмыс дәптерін толтыру;
-
дидактикалық карточкалармен жұмыс;
-
«жылдам жауапқа» қатысу (блиц-жауап);
-
берілген тақырыпқа эссе жазу;
-
рольдік ойындар ойнау;
-
компьютерлік оқыту бағдарламалары бойынша жауап.
Көрнекілік әдіс арқылы тексеру формалары:
-
сурет немесе сызбанұсқа туралы әңгімелеп беру;
-
өсімдік, жануар, модель т.б. пайдаланып беретін жауап;
-
екі немесе одан да көп объектілердің белгілерін салыстыру;
-
препараттарды микроскоп астында танып білу;
-
берілген материалдан немесе суреттен объектіні тану;
-
тақтаға сурет салу (жеке, топпен);
-
тақтаға демонстрацияланатын схеманы жинап орналастыру;
-
оқушының өзі қойған тәжірибесін демонстрациялап хабарлама жасауы.
Практикалық әдіс арқылы тексеру формалары:
