«ЖАСТАР ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ: БҮГІНІ МЕН БОЛАШАҒЫ»
Студенттер, магистранттар, докторанттар мен жас ғалымдарды 72-Республикалық ғылыми-тәжірибелік конференциясы
Сәуір, 2019
305
Тоқтарбаева Әсем
6М012400 – Педагогикалық өлшемдер
ҚазМемҚызПУ
Ғылыми жетекшісі: п.ғ.к. К.Т.Медеубаева
МЕКТЕП-ГИМНАЗИЯЛАРДАҒЫ ЭЛЕКТИВТІ КУРСТАРДЫҢ ҰЙЫМДАСТЫРЫЛУ
ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
Аннотация. В этой статье подчеркивается важность элективных курсов для адаптации учеников
школьных гимназий к инновациям в образовании и развитию новых знаний.
Abstract. This article emphasizes the importance of elective courses for the adaptation of pupils of school
gymnasiums to innovations in education and the development of new knowledge.
ХХІ ғасыр – ғылым ғасыры. Сондықтан қазіргі жас ұрпаққа, жас буынға жаңаша білім беру
жолында түбегейлі өзгерістер жүріп жатыр. Жеке тұлға, яғни, жан-жақты дамыған, дарынды,
шығармашыл тұлға қалыптастыру білім мен тәрбие берудегі мемлекеттік істің ең маңыздысы. Қазіргі
білім беру үрдісінде ұстаз да, шәкірт те субъект, яғни жеке тұлға ретінде қарастырылатын болды.
Жеке тұлға дәрежесіне жету үшін әрбір білім алушының қабілетін танып, біліп, дамытып, шыңдап,
жөн сілтеп отыру қажет. Демек, оқытудың жаңа технологияларын пайдалана отырып, білім сапасын
арттыру, мазмұнын байыту, оқу-тәрбие үрдісін жетілдіру, жан-жақты дамыған, рухани дүниесі бай
жас ұрпақты тәрбиелеу – ең маңызды мәселелердің бірі. Білім алушылардың өз бетімен жұмыс
жасауына жағдай жасау, тәрбиелеу, әр баланың қабілетін, дарынын ашу және дамыту мұғалімдер
қауымына зор міндеттер жүктейді.
«Келер ұрпақ алдында зор жауапкершілік жүгін арқалап келеміз», – деген Елбасы
Н.Назарбаевтың сөзі бекер айтылған жоқ. Еліміздің болашағы көркейіп, өркениетті, дамыған елдер
қатарына қосылуы бүгінгі жас ұрпақтың бейнесінен көрінеді. Осыдан барып жас ұрпақтың
бойындағы іскерлік қабілетін ашу және оларды шығармашылыққа баулу туындайды.
XXI ғасырға лайықты тұлғаны тәрбиелеп шығаруда мектептерге бейіндік оқытуды енгізудің
маңызы өте зор. Бейіндік оқыту – бұл оқушылардың қызығушылықтары мен қабілеттерін есепке ала
отырып, сол қасиеттердің дамуына жағдай жасалатын оқу қызметін ұйымдастыру түрлерінің
бірі.Бейіндік оқытуды 12 жылдық білім беру жүйесінің құрылымына енгізу – әрбір оқушының кәсіби
салада өзін-өзі қалыптастыру шарттарын қамтамасыз етуді көздейді.
Бейіндік оқыту принциптері мен талаптарын жүзеге асыру үшін, білімнің дамыту потенциалын
арттыру үшін жоғары мектеп сатысында элективті курстар қосылады. П.СЛернер пікірінше, элективті
курстар бейіндік саралауға арналған және бір бейінді толықтыратын факультатив курстары немесе
таңдау курстары [1, 9 б.].
А.А.Кузнецов пікірінше, элективті курстар практикалық міндеттерді шешумен байланысты іс-
әрекеттердің тәсілдері мен біліктеріді қалыптастыруға бағытталған, әлемнің біртұтас бейнесі туралы
бұрын алған білімдерін интеграциялайтын қосымша білім алуы, жеке өмірлік басымдылықтары мен
қызығушылықтарына қарай еңбек нарығында сұранысқа ие болып отырған білімдік нәтижелермен
қаруландыруға арналған [2, 36 б.]. Элективті курстарын жалпы орта және кәсіптік оқу
орындарындары жүйесінде оқу-тәрбие үдерісінде білім мазмұнын жүзеге асыру құралының
құрылымдық бірлігі ретінде де қарастырылған [3, 488 б.].
Бейіндік оқыту дұрыс ұйымдастырылған жағдайда және мазмұны толық сараланып, сарапқа
түскен жағдайда ғана білім алушыға пайдасын тигізбек. Демек қазіргі мектептерде бейіндік оқыту
қалай ұйымдастырылады деген сұрақ туындайды.
Американдық Швед психологі Луис Леон Терстоун 1927 жылы «Аттитюдтар өлшенуі мүмкін»
мақаласын жариялады. Онда ол алғаш рет адамдардың түрлі әлеуметтік құбылыстарға қарым-
қатынасын өлшеудің жалпы принциптерін баяндайды. Терстоун бұл шкаланы халықтың әр түрлі
топтарының әлеуметтік институт ретінде шіркеуге қарым-қатынасын зерттеу үшін қолданды.
1930 жылы басқа Чикаго социологі Д.Дроуба оның көмегімен адамдардың соғысқа қатынасын
зерттеді. Терстоун шкаласы саяси әлеуметтану мен психологиядағы негізгі әдістердің бірі болды. Ол
адамдардың билікке, нәсілшілікке, ұлтшылдыққа, қоғамдық ұйымдарға және процестерге қарым-
қатынасын өлшеуде қолданылған. Бұл әдіс алты этаптан тұрады. Ең алдымен Терстоун халықтың
«ЖАСТАР ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ: БҮГІНІ МЕН БОЛАШАҒЫ»
Студенттер, магистранттар, докторанттар мен жас ғалымдарды 72-Республикалық ғылыми-тәжірибелік конференциясы
Сәуір, 2019
306
әртүрлі топтарының шіркеуге қатысты пікірлерді жинайды. Содан соң арнайы эксперттер
тағайындап, көзқарастарды өзінің белгілі талаптары бойынша қажетті, қажетсізін сұрыптайды. Ары
қарай эксперттерге шәкілдің 11 градациясы бойынша жақсы және жаман пікірлерді тізіп қою
тапсырылады. Градация латынның «A» – өте жақсы, «F» – бейтарап және «K» – жаман пікірде
екендігін білдіретін әріптермен белгіленеді. (1-кесте)
Градация
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
Балл
+5
+4
+3
+2
+1
0
-1
-
2
-
3
-
4
-
5
Пікірлер
А
F
K
Осы кесте бойынша пікірлерге балл беру арқылы, қоғамның нендей бір затқа деген көзқарасын
өлшеп шығаруға болады. Бейінді оқытуда көп жағдайда білім алушылардың қызығушылығы,
олардың таңдаулары, қабілеттері ескерілмей, шет қалып қойғандығы байқалып жатады.
Элективті курстардың XXI ғасырдың идеал тұлғасын жасап шығаруда қандай пайдасы бар?
Қорытындылай келе, жүргізілген сауалнамадағы пікірлер бойынша:
-
эксперименттік сыныптарға бейіндік оқытуды енгізу ескерілмеген:
- кадрлық мәселелер (кадрлардың болмауы, оларға көп жұмыстың жүктелуі, даярлау,
қайта даярлау және біліктілікті арттыру жүйесі);
-
бейіндік оқытудың нормативтік-құқықтық базасы;
-
материалдық-техникалық база және ғылыми-әдістемелік қамтамасыз ету;
мәселелері сөз етілген. Енді жалпы болашаққа мынадай ұсыныстарым бар:
-
мұғалімдер үшін бейіндік оқыту мәселелері бойынша оқыту семинарлары мен біліктілікті
арттыру курстарын ұйымдастыру;
-
мұғалімдерге қолжетімді қосымша әдістемелік құралдар шығару;
Сонымен, элективті курстар білікті ғылым негізін меңгеруді, іскерлік пен дағдыны ширатуды, оқу
материалын түйсінуді, оны өз ұғымымен байланыстыра білуді көздейді. Білім алушылардың
интеллектілі-рухани деңгейлерінің рухани қуат алу өрісіне бағыттау, қызығушылығын ояту, ғылыми-
біліктілік пайымын парасатқа бағдарлау.
Әдебиеттер:
1.
Суматохин
С.В.
О
модернизации
общего
естественнонаучного
образования
/С.В.Суматохин // Химия в школе. 2003. № 8. 2-9 б.
2.
Леднев В.С. Учебный предмет / В.С.Леднев // Российская педагогическаяэнциклопедия: в 1
т. I. Ред. Кол.: В.В.Давыдов (гл. Ред.) и др. – М.: Большая Российская энциклопедия, 1999. 488 б.
3.
Краевский, В. В. Содержание образования: вперед к прошлому / В. В. Краевский. – М Пед.
Общество России, 2001. – 36 б.
