қалыптастыру жолына бірнеше жылдың ішінде өтуіне және қо-
ғамдық өндірістің құқықтық, ұйымдық жэне баска да институтта-
рын экономиканың қызмет ету барысында құруына тура келді.
2. Қазіргі заманғы мемлекет пен оның мемлекеттік меншігінің
ұлттык байлықтың компонентіне, атап айтқанда, табиғи, капитал,
адам ресурстарына қатысы бар жэне мемлекеттің ықпалы орнықты
және айқындаушы мэнге ие.
3. Мемлекет меншік иесі ретінде мемлекеттік бюджетке иелік
етеді.
4. Мемлекет тауарлар мен қызмет көрсетулерді тұтынушы ғана
емес өндіруші де жэне орталық пен жергілікті жерлердегі тиісті
билік органдары арқылы меншік құқын іске асыру барысында ту-
ындайтын қатынастарды реттеп отырады.
5. Өзінің меншігімен экономиканы мемлекеттік реттеудің
Қазакстандағы өзіндік сипаты бар ерекшеліктердің бірі - «Самрұк-
Қазына» ¥ И Қ АҚ мемлекеттік холдингінің кұрылуы, акционер
ретінде сол арқылы мемлекеттік компанияларды белсенді реттеу
жүзеге асырылады.
6. Мемлекет белгілі бір меншікке ие бола отырып өзіне біркатар
функцияларды кабылдап алады, олардың ішінде стратегиялык
бағдарды әзірлеп шығару, бизнес пен қоғам арасында ұдайы пай-
да болатын қайшылықтарды болымсыз ету, ұлттық экономикалық
мүдделерді қорғау, қайта жаңғыру жэне т.б. үдерістеріне ықпал ету
бар.
Н егізгі терм индер мен үғы мдар:
• мемлекеттік жэне жекеменшік басқару үйымдары
• қоғамдық жэне жекеменшік тауарлар мен қызмет көрсетулер
• жекешелендіру
• мемлекет меншігінен шыгару
• мемлекеттік меншік
• мемлекеттің тиімділігі
• мемлекеттік холдинг
• республикалық мемлекеттік кэсіпорындар
• экономика қүрылымы
68
Сұрақтар мен оқу тапсырмалары:
1. Мемлекеттік институттардың жекеменшік кәсіпорындардан
айырмашылығы неде?
2. Посткеңестік балтық жағалауы елдеріндегі жэне Қазақ-
стандағы жекешелендіру тәжірибесін оқып үйреніңіздер. Айырма-
шылықтарын көрсетіңіздер жэне бұл айырмашылықтардың түп-
тамыры неде екенін түсіндіруге тырысыңыздар.
3. Мемлекеттік меншік нысандарына не жатады?
4. Мемлекеттік қызмет түрлері мен мемлекеттің кэсіпкерлер
іскерлік белсенділігіне ықпал ету тетіктерін қарастырыңыздар.
5. «Самрүқ-Қазына» ¥ И Қ АҚ мемлекеттік холдингінің реттегіш
рөлін оқып үйреніңіздер жэне оның нарықтық немесе нарықтық
емес аяда қызмет етеме жоқ па соны көрсетуге тырысыңыз.
6. Осы арқылы мемлекеттік меншік жекеменшікке ықпал ететін
мемлекеттік институттарға жүктелген функциялар қаншалықты
заңды?
7. Қазақстан экономикасының құрылымын, эр саланың ЖІӨ
қосқан үлесін оқып-зерттеңіздер жэне қалыптасқан қүрылымды
өзгеру жөніндегі өз шараларыңызды үсыныңыз жэне негіздеңіз.
8. Мемлекеттік Қарқынды индустриалдық-инновациялық даму
бағдарламасының орындалуына қарай Өндірістік қауттарды орна-
ластыру сызбасын сіз қалай бағалайсыз? 2020 жылға мемлекеттік
меншіктің үлесі арта ма элде азая ма?
Әдебиет:
1. Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексі (Жалпы
бөлім) 27.12.1994
2. Рамазанов А. А. Диалектика отношений собственности. Ал
маты. 2004 г. Гл 5.
3. Стиглиц Дж. Экономика государственного сектора. М.: Изд-
во МГУ. 1997. г. Гл. 1
69
5. К Ә С ІП К Е Р Л ІК Қ Ы З М Е Т Т І М Е М Л Е К Е Т Т І К Р Е Т Т Е У .
5.1. Кәсіпкерік қызметті мемлекеттік қолдаудың
негізгі бағыттары.
Қазіргі заманғы экономикалық ғылымда кәсіпкерлік коғамдық
өндірістің төртінші факторы болып есептеледі. Кәсіпкер қызмет
үдерісінде нарықтық экономиканың елеулі сипаттары мен рухын
жасайды жэне қалыптастырады. Кәсіпкерлік қабілет шынтуайтын-
да суретшінің, ақынның, эншінің таланты сияқты қүдайдың бер-
ген сыйы. Кәсіпкерлік дарынға бизнестегі адамдардың бірнеше
пайызы ғана ие болады деп есептеледі. Кәсіпкерлік дарын - іскер
адамның айрықша сапасы мен қасиеті. Кэсіпкер жаңа нарыққа
шығу жолдарын іздеп табады, өндіріске, халыққа кызмет көрсетуге
жаңа идеяларды ұдайы туындатады, жаңа тауарлар жасайды, жаңа
ресурстар қолданады. Кэсіпкер өзінің идеяларымен жэне еңбекке
шығармашылық көзқарасымен қоғамға қажетті істің қайнар көзі
мен қозғаушы күші бола бастайды.
Кәсіпкерліктің мәні: 1) сатып алушылардың қажетіне бағдар
түзеумен; 2) фирманың мәдени ортасын, корпоративтік рухты
қалыптастыру және қолдаумен; 3) бәсекелестің алдынатүсуге, алдын
орауға, одан асып түсуге, бәсекелестік ортаның артықшылықтарын
пайдалануға ұмтылысымен айқындалады.
Осылайша кэсіпкерлік пэлсапасы бизнесменнің негізгі сипаты
болып табылатын шығармашылық белсенділікке, прагматизмге,
этикаға даритын болады. Кәсіпкерліктің аталған қасиеттері мен
белгілерін кэсіпкерлікті қолдай отырып, мемлекет дамытады.
Кәсіпкерліктің анағүрлым кең тарағандары: жеке, біріккен
(БК), тэуекелді (венчурлі) түрлер сыйақты болады. Кәсіпкерліктің
венчурлі түрі ғылыми-техникалық прогресті жетектеушісі болып
табылады және әрқашан жаңаны іздейді. АҚШ-тың кәсіпкерлік
жөніндегі Ұлттық комиссиясының зерттеу деректеріне сэйкес
шағын бизнеске жататын фирмалардырң 4,7% жуығы «кәсіпксрлік»
атала алатын көрінеді. АҚШ-та шағын бизнестің 2000 жылы да-
муы келесі көрсеткіштермен сипатталады: барлық шаруашылық
70
Достарыңызбен бөлісу: |
