45
Əрекеттің басқа нəтижелеріне қарағанда (мысалы, өндіріс-
енбекші) спорттық нəтиже əрекеттің субъктісімен бірыңғайлы
болады жəне оның сапалы мен сандық көрсеткіштерімен
байланысты.
«Спорттық нəтиже» жəне «спорттық жетістіктер» деген
ұғымдарды бір бірінен айыру қажет. «Спорттық нəтиже» деген
ұғым «спорттық жетістіктер» ұғымнан кең, себебі спорттық
жетістіктер спортшымен көрсеткен əрбір нəтижені қамтып
көрсетпейді, тек қана бұрынғыларды озып тұрған.
Бұл мəселеде маңызды орын алатын спорттық бап –
қойылған нысандарды орындауға мүмкіндік беретің дайындық
күйі. Сондықтан нəтижелердің жеке динамикасы жетістіктердің
линиялық өсуімен емес, одан қиын тенденцияларымен
ерекшеленеді.
Спорттық нəтижелер спорттық төрешілермен кейбір сыртқы
белгілер арқылы өлшенеді (мысалы, уақыттың мөлшері,
кенестің мөлшері, салмақтың ауырлығы). Осындай өлшемде
белгіленген нəтижелер көпшілікке ақпараттың құралдары
арқылы жеткізледі. Сол нəтижелер арқылы əрбір ұжымда, елде
спорт дамуының күйі бағаланады.
Əр спорттың түрінде спорттық даярлықтың барлық
компоненттерін жүзеге асыру спорттық жетістіктерді жақсарту,
жетілдіру бағытына негізделген. Жеңіл атлетиканың қазіргі
таңда даму тенденцияларының бір белгісі спортшылардың
халықаралық аренадағы жетістіктерімен сипатталады. 1-кестеде
жеңіл
атлетиканың
қазіргі
таңдағы
даму
барысында
спортшылардың
көрсеткен
кейбір
нəтижелері
берілген.
Мəліметтер
Н.Г.Озолин, Д.П.Марков [26] жəне «Легкая атлетика» [8]
журналынан алынған. 1-кестеде берілген мəліметтерден көрініп
тұрғандай, 1968-2006 жылдар аралығында (38 жыл) 400 м., 800
м., 1500 м. жүгіруден жүздік мөлшерінде аз ғана өзгеріс болды.
Мысалы, 400 м. жүгіруден 43,8 секундтан 43,62 секундқа дейін
көтерілсе (0,18 секунд), ал 800 м. жүгіруден 1 минут 44,3
секундтан 1 минут 43,9 секундқа дейін (0,40 секунд). Бəрімізге
мəлім, дене сапалардың арасында жылдамдықтың нəтижелері
аса көп өзгермейді. (В.М. Зациорский, 31).
46
Қазақстандағы ең жақсы жеңіл атлетшілердің нəтижелері
əлемдік, ресейлік спортшылардан төмен. Мысалы, 400 м.
жүгіруден əлемдік рекордтан (Джерми Уоринер – 43,62 сек.)
біздің Қазақстандық жеңілатлет А. Курочкинның нəтижесі
(45,52 сек.) 1,90 секундқа төмен. Ал Ресейлік спортшылармен
салыстырғанда (Фролов В. – 45,09 сек.) біздің спортшының
нəтижесі 0,43 секундқа төмен.
1994-2006
жылдар
аралығында
Қазақстандық
жеңіл
атлетшілердің Азия орындарында көрсеткен нəтижелері 2-
кестеде көрсетілген.
Херосима мен Банкокта (1994, 1998 жылдар) өткен Азия
ойындарында
Қазақстандық жеңіл атлетшілер жалпы командалық үшінші
орынға ие болды. Ал Пусанда өткен Азия ойындарында (2002
жыл) біздің спортшыларымыз 4-ші орында болса, Дохода (2006
жыл) – 5-ші орынға төмендеді. Мұның себебі қандай?
Біріншіден, Дохода өткен Азия ойындарында кейбір
спортшыларымыз өзінің жеке қабілеттілік мүмкіндіктерінен
төмен көрсеткіштер көрсетті.
Екіншіден, əлде де Қазақстан Республикасында кешенді
ғылыми топтар аздау, сондықтан қазіргі талаптарға сай
компьютерлік үлгілеу т.б. технологиялар кеңінен қолданыста
болғаны жөн.
47
Сурет 2 - Қазіргі кезде спорт түрлерінің топтастырылуы
48
Кесте 1 - Жеңіл атлетиканың əлемдегі даму барысында
спортшылардың орта ара қашықтықта жүгіруден көрсеткен
нəтижелерінің динамикасы
Жүгірістің түрлері
Спортшының
Ф. А. Ə.
Ел
Қай жерде
жəне
қай жылы
орындалды
400
(с)
800 (с)
1500
(с)
Эванс Л.
АҚШ
1968 ж.
Мехико
олимп
ойындары
43,8
Даубел Р.
Австралия
1968 ж.
Мехико
олимп
ойындары
1.44,3
Кейно К.
Кения
1968 ж.
Мехико
олимп
ойындары
3.34,9
Джереми
Уоринер
АҚШ
2006
43,62
Мбулаени
Мулаудзи
ЮАР
2006
1.43,9
Даниель
Камен
Кения
2006
3.29,0
Фролов В.
Ресей
Екатеринбург
2006
45,09
Борзаковский
Ю.
Ресей Мəскеу
обл.
2006
Кривчонков
А.
Ресей Брянск
2006
3.39,70
Курочкин А.
Қазақстан
1985
45,52
Колганов В.
Қазақстан
Алматы
2004
1.46,99
Кальсин В.
КСРО Киев
1984
3.37,54
49
Кесте 2 - 1994-2006 жылдардың аралығында Қазақстандық
жеңіл атлетшілердің Азия ойындарындағы нəтижелері
Херосима – 1994 ж.
Бангкок – 1998 ж.
Медальдер
Медальдер
О
р
ы
н
Ел
Ал-
тын
Кү-
міс
Қо-
ла
Бар-
лы-
ғы
Ел
Ал-
тын
Кү-
міс
Қо-
ла
Бар-
лы-
ғы
1 Қытай
Халық
Респуб-
ликасы
22
18 6
46
Қытай
Халық
Респуб-
ликасы
15
17 7
39
2 Жапония 5
9
9
23
Жапония 12
4
8
24
3 Қазақстан
Респуб-
ликасы
4
4
3
11
Қазақстан
Респуб-
ликасы
4
4
5
13
4 Қатар
Мем-
лекеті
4
1
3
8
Қатар
Мем-
лекеті
4
3
2
9
5 Корея
Респуб-
ликасы
3
3
3
9
Корея
Респуб-
ликасы
3
0
2
5
6 Өзбекстан
Респуб-
ликасы
3
2
3
8
Өзбекстан
Респуб-
ликасы
2
6
7
15
7 Қытайлық
Тайвань
1
2
1
4
Қытайлық
Тайвань
2
3
3
8
8 Сирия
1
0
0
1
Сирия
2
3
0
5
9 Тайланд
0
2
4
6
Тайланд
1
0
0
1
10 Индия
0
1
2
3
Индия
0
2
3
5
Достарыңызбен бөлісу: |
