39
8. Спорт жарыстарына жас балаларды қатыстырғанда жас
шектеуге қатаң қараған жөн. Мектеп жарыстарына 9-10 жастан,
қалалық жарыстарға 11-12 жастан, республикалық жарыстарға
15-16 жастан жоғарғы жастағы балалар қатыстырылады.
9. Оқу орындарындағы сабақтардың қызу кезінде жарысты
аз өткізуге тырысу керек.
10.
Балалардың
жыныс
жəне
жас
ерекшеліктеріне
байланысты
жеңіл,
арнайы,
спорт
құрал-жабдықтарын
пайдаланған жөн.
4. Жарыс жəне жарысты өткізу əдістемесі
Спорт жарыстары, олардың топтары
Спорт дайындықтарының деңгейін анықтауға арналған
адамдардың бəсекесін спорт жарыстары дейміз. Спорт
жарыстары əр түрлі талаптарға байланысты төмендегідей
топтарға бөлінеді:
1. Маңыздылығына байланысты - дайындық жəне негізгі
жарыстар.
2. Мазмұнына байланысты- бір спорт түріне арналған жарыс
жəне бірнеше спорт түріне арналған кешенді жарыс. Кешенді
жарыстар спартакиада, олимпиада, ойындар (мысалы, халық
ойындары) деп аталады.
3. Көлеміне
байланысты
-
аудандық,
облыстық,
республикалық жарыстар.
4.
Қоғамдық,
ведомстволық
басқарылу
жүйесіне
байланысты - «Жастар», «Жігер», «Динамо», «Теміржолшы»
қоғамдарының жарыстары.
5.
Қойылған
міндетіне
байланысты
-
бақылау,
классификациялық (спорт дэрежелерін орындау), болатын үлкен
жарысқа іріктеу, біріншілік.
6. Сипатына байланысты - ашық жəне жабық жарыстар,
тұрақты өткізілетін жарыстар жəне бір рет өткізілетін
турнирлер, белгілі бір тұлғаны еске алу немесе бір салаға еңбегі
сіңген адамды құрметтеу жарыстары, кубкалық жарыстар.
7.
Жеңімпаздарды
анықтау
есебіне
байланысты
-
командалық, жеке, жеке-командалық.
40
8. Өткізу жүйесіне байланысты - айналма жүйемен, шығып
қалу (олимпиадалық) жүйесімен жəне аралас жүйесімен
өткізілетін жарыстар.
9.
Жас
ерекшеліктеріне
байланысты
-
балалар,
жасөспірімдер, жастар, ересектер, ардагерлер арасындағы
жарыстар.
10. Жыныстарына байланысты - ерлер, əйелдер арасындағы
жарыстар.
11. Кəсіптеріне байланысты - оқушылар, студенттер,
жауынгерлер, өрт сөндіргіштер, жұмысшылар, қызметкерлер
арасындағы жарыстар.
12. Денсаулық жағдайларына байланысты - саңыраулар,
мүгедектер, соқырлар арасында өткізілетін жарыстар деп
бөлінеді.
Жарыс жəне жарыстық дайындық
Жарысқа
дайындық
күнтізбелік
жарыс
жоспарына
өткізілетін жарысты кіргізіп, жарыс уақыты белгіленген күннен
басталады.
Жарыстың
масштабына,
маңыздылығына,
қатысатын
спортшылардың дəрежесіне, санына байланысты жарысқа
дайындалу уақыты, кезеңдері белгіленеді. Шартты түрде
жарысқа дайындалу кезеңін үшке бөлуге болады. Олар: алдын
ала дайындық, жарыс алдындағы дайындық, жарыс кезіндегі
дайындық деп аталады.
Алдын ала дайындық кезеңіне жарыс уақыты күнтізбе
жарыстар жоспарына кіргізіліп, өткізу уақытына 2-3 ай қалған
уақыттан басталады. Бұл кезеңнің негізгі жұмыстары: жарыстың
мəлімдемесін
жасау,
демеушілерді
дайындау,
жарысты
үйымдастыру комитетін тағайындау, жиынын өткізу, жауап
беретін жұмыстарын анықтау, марапаттау сыйлықтарын, мақтау
қағаздарын белгілеу, қатысатын командаларды, жарысты
өткізетін төрешілерді белгілеу, мекен жайларын анықтау,
мəлімдемелерді қатысатын командалардың мекен жайларына
хат арқылы жіберу, жарыс болатыны жазылған хабарламаларды
(афишаларды),
жарыс
бағдарламаларын,
қойылымдарын,
шақыру қағаздарын дайындау т.б. жұмыстар.
41
Жарыс алдындагы дайындық кезеңі жарысқа бір, бір
жарым ай қалған кезден басталады. Бұл кезеңнің негізгі жұмыс
мазмұны үш түрге бөлінеді:
1. Байланыс, қонақ үй мəселелері. Олар: қатысатын
командалардан,
төрешілерден
келген
телеграммаларды
жинақгау,
телеграмма
келмегендермен
телефон
арқылы
хабарласу, жарысқа қатысатын басқа қаладан келетіндерге
(санын анықтағаннан соң) қонақ үйге сұраныс беріп, хат
тапсыру арқылы сол уақыттағы бөлмелерді белгілеп қою (бронь
алып қою) жұмыстары.
2. Жарыс өткізетін жер, дəрігерлік қызмет жұмыстары.
Олар: жарыс өткізілетін спорт кешеніне сұраныс беріп уақытын
белгілеп
қою,
жарысты
дəрігермен
қамтамасыз
ететін
медициналық мекемеге хат апарып беріп, оларға жарыс күнін
ескертіп қою, жарыс кезінде тамақтандыруды ұйымдастыратын
мекемелерге хабарласу.
3. Жарыс ашылу салтанатына байланысты жұмыстар. Олар:
жарыс кезінде коцерттік бағдарлама жүргізетін мэдениет
мекемелерімен,
спорттық
көрсетімдер
көрсететін
спорт
мектептерімен хабарласу, жарыс салтанатында сөз сөйлейтін
адамдарға, спорт, еңбек ардагерлеріне шақыру қағаздарын беру,
ұйымдастыру
комитетінің
жиналысын
өткізу,
əрбір
командаларға мəдени шаралар өткізіп, жауап беретін мекемелер,
адамдар тағайындау, жарыс өткізілетіні туралы хабарламалар
ілу т.с.с жұмыстар.
Жарысты өткізу. Жарыс - спорттық жетістіктерді
көрсететін алаң.
Жарыс өткізілетін алаң адамдар жиналатын, көңіл
көтеретін, демалатын, қызық көретін, əр түрлі сезімдерде
болатын, спортшьшар сыналатын, бағаланатын, біреулер
жетістікке жетіп куанатын, біреулер жеңіліп күйінетін жер
болғандықган, оның дұрыс, қазіргі кездің талабына сай болуына
өте көп көңіл бөлінуі керек.
Жарыс өткізілетін жер өте сəнді безендірілуі, ашылу,
жабылу салтанаты жақсы ойластырылып өткізілуі қажет.
Адамдардағы патриоттық сезімді ояту үшін міндетті түрде
ашылу, жабылу салтанаты кезінде Мемлекеттің жалауы
көтеріліп, Мемлекеттің əнұраны ойналуы керек. Жарыстың
Достарыңызбен бөлісу: |
