42
және психологиялық сапаларды қалыптастыру. Эмоциональді жағдайы және
ерік жігер сапасын өздігімен реттеу және өзін-өзі тәрбиелеу. Студенттердің
ҚҚДД бағалау әдістері (ҚҚДД нормативтері және тесттер). ҚҚДД
құралдардың меңгерудің әдістері жалпы дайындық және арнайы дайындық
жаттығулар.
***11. Замануи сауықтыру жүйелері
Демалу гимнастикасы. Демалу үрдісін қалыптастыру. Арнайы демалу
жаттығулары. А.Стрельникова, К.Бутейко К.Динелко және т.б. демалу
жүйесі. Стрельникованың демалу гимнастикасы
Отандық медицина А.Н.Стрельникованың тыныс алу гимнастикасын тек -
өткен ғасырдың 70-ші жылдары ғана мойындаған болатын. Сол кезде ғана
Александра Николаевна әр түрлі аурулар түрлерін емдеу тәсілдерін жүзеге
асыруға авторлық куәлік алған болатын. Стрельникова – тыныс алу
жаттығулары арқылы тек қана дауысты емдеп емес, сонымен қатар, кеуденің
қырылына әкеп соғатын астманы емдеуге де болатынына көз жеткізді.
Медицина тұрғысында тыныс алу жаттығуларының ағзаға деген тиімділігін
алғашқыда, дәлелдеу оңайға соқпайды. Шамамен, 1980 жылдарда Денсаулық
Министрлігі практика жүзінде әр түрлі ауру түрлеріне қолданысқа беруге
шешім шығарды.
Эксперимент нәтижесі аса жоғары көрсеткіш көрсетпеді. Топтағы тек
бірнеше
адам
ғана
ауруынан
айыға
алады.
Нәтижесінде,
А.Н.Стрельникованың тыныс алу жаттығуларымен емдеу тәсілі тиімсіз және
әсерсіз болып есептелінді. Кейін бірнеше жылдарды артқа салып,
А.Н.Стрельнтковаға тыныс алу жаттығуларының тиімділігін дәлелдеу
тұрғысында талмай жұмыс жасауға тура келді.
Александра Николаевна Стрельникова 77 жасында өмірден өтті. Ол өз
өлімімен емес, қайғылы жағдайда қаза тапты. Өмірінің соңғы уақыттарына
дейін ол күш-қуатқа бай, өміршең адам болатын. Осы ішкі қуатты
Стрельникова тек өзіне ғана емес, жанындағыларға да аурудан айығып,
дендеріне саулық сыйлап, жан-дүние байлығы мен физикалық тұрғыда тепе-
теңдік сезіне алуына бағыттайтын. Қазіргі таңда А.Н.Стрельникованың
тыныс алу жаттығулары біздің елімізде кең ауқымда таралған. Ол тек айығу
тәсілі ретінде ғана емес, сонымен қатар, әр түрлі аурулардың алдын алу
профилактикасы ретінде де танымал. Осы тұста оның тиімділігін шетел
мемлекеттері де мойындағанын айта кету керек. Шетел мамандары қазіргі
таңда А.Н.Стрельникованың тыныс алу жаттығуларын тыныс алуды реттеуге
бағытталған терапевтік кешенге ендіріп қойған.
Жаттығу 1: «Жұдырықтар»
Аталмыш жаттығу А.Н.Стрельникованың тыныс алу гимнастикасының ең бір
жеңіл түрі болып саналады. Оны орындау кезінде өкпе, тыныс алу органдары
және саусақтар қозғалыста болады.
Бұл жаттығуды орындау үшін мынадай бастапқы қалыпта тұру қажет: өкше
бірге, аяқты, кеудені тік ұстап тұру, қол жанымызда дене бойымен ұстап,
барлық бұлшықеттерді бос ұстау керек.
43
Бұдан соң қысқа, шулы және жылдам ретпен ішке дем алу, ауа мұрын
арқылы ішке тартылады, осы мезетте саусақтарды бүгіп, жұдырыққа түйеміз.
Жаттығу осы темпте жалғасады, яғни, жылдам ішке дем алып,
жұдырықтарды түйеміз, және демді баяу шығарып, саусақтарды бос
жібереміз.
Жаттығуды 4 реттен кем қайталамауымыз қажет. Кейін 3-4 сек демеламыз,
қайтадан жаттығуды 4 реттен жасап, арасында демела отырып, 24 рет
жасауымыз қажет.
Жаттығу 2: «Мысық биі»
Бұл жаттығуды орындау үшін мынадай бастапқы қалыпта тұру қажет: түзу
тұру, аяқ түзу, иық деңгейінде, басты жоғары көтеру, иықты түзу ұстау,
қолды дене бойымен төмен түсіру. Шынтағымызды шамалы бүгіп,
саусақтарды жұдырыққа түйіп, шамалы отырып, денені сол жаққа қарай бұра
отырып, белсенді ішке дем алу қажет. Дыбыс шығара дем алуға да болады
және одан еш қысылудың қажеті жоқ.
Осыдан кейін бастапқы қалыпқа оралып, түзу тұру, қолды төмен түсіру,
аяқтарды тіктеп, демді сыртқа шығару керек.
Жаттығуды сол жаққа орындап болған соң дәл сол ретте оң бағытқа да жасау
міндетті. Қайта бастапқы қалыпқа оралып, денені бір сол тұсқа, бір оң тұсқа
бұра отырып, аталмыш жаттығуды 12 рет қайталау қажет.
Жаттығуды толықтай меңгеру үшін қиялдау да қажет. Берілген элементтерді
орындау барысында өзіңізді оң (сол) бағыттағы кішкентай құсты ұстап алуға
ұмтылған мерген мысықтай сезінген дұрыс.
Жаттығу 3: «Допты үрлейміз»
Бұл жаттығуды орындау үшін мынадай бастапқы қалыпта тұру қажет: түзу
тұру, басты жоғары көтеру, иықты түзу ұстау, қолды дене бойымен төмен
түсіру, аяқ иық деңгейінде, өкше бірге.
Одан соң азғана иілу, қолды босаңсыту, алға созып салбырату, иықты
айналдыру, басты төмен түсіріп, бұлшықеттерді босаңсыту және бір мезетте
мұрын арқылы жедел және қарқынды дем алу, содан соң бастапқы қалыпқа
оралып, сол мезетте ауыз арқылы баяу дем шығару қажет.
Кейінгі жаттығуларда дененің жоғарғы бөлігі бұлшықеттерін босаңсыта
отырып, дауыстай, белсенді дем алып, бастапқы қалыпқа оралу, түзелу,
басты жоғары көтеріп, иықты түзелту, қолды дене бойымен төмен түсіру. Бұл
жаттығуды орындау үшін демді ішке тарту кезінде қандай да бір кеселінізді
бойыңыздан қуып жатқандай күшпен және жедел түрде іске асыру қажет.
Аталмыш жаттығудың тәсілін толықтай меңгеру үшін қиял мен ойңа берілу
керек сияқты. Өзімізді резеңке допты үрлейін деп жатқандай күйде сезіну
қажет. Бұл кезде допты бойымыздан арылту керек ауру деп санасақ та
болады. Бәрімізге белгілі, допты артық күш сала үретін болсақ, ол жарылып
қалуы мүмкін. Сондықтан да, әр ішке дем алуды «допты» жарып
жіберерліктей күшпен жасауға болмайды. Демді ішке тартып, ауруыңызды
бойыңыздан қуарлықтай демді сыртқа мұқият шығарамыз.
Жаттығу 4: «Жүкті тастаңыз»
