36
және көңілді аудару іс-әрекеттері, финттер. Әр түрлі сандық құрамдағы
ойындар. Достастық және бақылаулық екі жақты ойындар. Жарыстарға
қатысу.
Баскетбол. Баскетбол (ағылш. basket — себет, ball — доп) – доппен
ойналатын командалық спорттық ойын. Баскетболды әрқайсысы бес
ойыншыдан тұратын екі команда ойнайды (әр командада барлығы 12
адамнан, ауыстыруға шектеу қойылмайды). Әр команданың мақсаты –
қарсыластың торлы шеңберіне (себетіне) қолмен допты лақтыру және басқа
команданың допқа иелік етулеріне және өздерінің себеттеріне лақтыруға
кедергі келтіру. Себет еденнен 3,05 м биіктікте орналасады. Жақын және
орташа қашықтықтан лақтырылған допқа екі ұпайдан, алыс қашықтықтан (3
ұпайлық сызықтың сыртынан) – үш ұпай есептеледі, айыптық лақтыру бір
ұпаймен бағаланады. Баскетбол алаңының стандартты өлшемі – ұзындығы 28
м және ені 15 м. Баскетбол әлемдегі ең танымал спорт түрлерінің бірі.
Ұйрену керек: Тұрыс, бұрлыстар, адымдап жүру, қозғалу, допты алып
жүру, лактырулар. Техникалық және техникалық іс-әркеттерге оқыту.
Орында және қозғалыста доты (бір, екі) ұстау және лақтыру. Допты әр түрлі
нүктелерден және екі қадамнан кейін лақтыру. Командалық ойындар.
Допты ұстау және лақтыру. Бір орында (бір, екі) алдыға қозғалғанда,
қарама-қарсы қозғалыста, кедергімен.
Допты алып жүру. Допты (бір, екі) қадаммен, жүгірумен,
бұрылыстармен алып жүру. Допты (бір, екі) бір орында, алдыға қозғалғанда,
қарама-қарсы қозғалыста, кедергімен ұстау және лақтыру.
Допты шеңберге лақтыру. Допты кеудесінен екі қолымен, иығынан
бір қолмен (бір орында, нүктелерден) лақтыру. Екі қадамнан кейін (оң және
сол қолмен) допты шеңберге лақтыру. Айып алаңынан лақтыру және
секіруде лақтыру.
Волейбол.
Волейбол
ойыны
аумағы
9х18
м
алаңда
өткізіледі.Ортадағы сызық алаңды екіге бөліп тұрады. Ортаңғы сызықтың
үстіне екі бағанаға керілген волейбол торы орнатылады. Тордың биіктігі
ойыншылардың жасына немесе ұл не қыздар командасы болып ойнауына
қарай әр түрлі болады. Жасөспірім ер балаларға арналған тордың биіктігі -
220см,қыздар үшін 210см болады.ойынға әрқайсында 6 ойыншысы бар екі
команда қатысады. Әр команданың ойыншылары өз алаңына орналасады.
Ойынға диаметрі 65-68см,салмағы 250 г-дық доп пайдаланылады. Бір
команданың ойыншылары допқа үштен артық қол тигізуге болмайды.
Осыдай кейін доп тордан асыруға тиіс. Сондай –ақ бір ойыншы допқа
қатарынан екі рет қолын тигізуіне рұқсат етілмейді.
Ойынның барысында доп қай алаңға түссе, сол команда осы жолы
ұпайдан ұтылған болып есептеледі. Допты ойынға қосу хұқығына ие болған
қарсыластары сағат тілі бағытымен қозғалып,орын ауыстырады. Ойын
осылайша жалғаса береді.
Қарсыласынан екі ұпай артықшылықпен 15 ұпай жинаған команда
жеңіске жетеді.
37
Жасөспірімдердің ойыны 3 кезеңнен тұрады. Екі кезеңде ұтқан команда
жеңген болып есептеледі.Әр кезеңнен кейін командалар алаңдарын
алмастырады. Шешуші кезендерде бір команда 8 ұпай жинағаннан кейін екі
команда алаңдарын алмастырады.
Ұйрену керек: Тұрыс және қозғалыс. Допты қозғалыста және бір
орында (алға, артқа, оңға, солға) қабылдау және лақтыру.
Доппен әрекет жасау. Допты бір орында және қозғалыста жоғарыдан
екі (бір) қолмен лақтыру.
Допты қабылдау: жоғарыдан, астыдан, бір орында және алға, артқа,
оңға, солға қозғалысында.
Допты лақтыру: шеттік төменгі, жоғарғы тік, тор үстінен, аймақтарға.
Допты лақтырғаннан кейін допты қабылдау, сақтандыру. Командалық
ойындар.
Футбол. Футбол — (ағылш. foot — аяқ, ball — доп) спорттың
командалық ойын түрі. Футбол — әлемге аса танымал ойындардың бірі.
Ойынның негізгі мақсаты қарсылас команданың қақпасына аяқпен немесе
басқа да дене мүшелерімен (қолдан басқа) қарсылас команда салған саннан
көбірек доп салу болып табылады.
алықаралық футбол ассоцияацияның (IFAB)[5] әр түрлі деңгейде және әр
түрлі футболшылар топтары үшін (мысалы, жасөспірімдер үшін, әйелдер
үшін, мүмкіншілігі шектелгендер үшін, т.б.) ресми түрінде қабылданған
ойын шарттарының 17 нұсқасы бар.
Әр командада максималды 11 ойыншы (қосалқы ойыншыларды
санамағанда), оның біреуі - қақпашы. Өз айып алаңында қақпашыдан басқа
ойыншы допты қолымен ұстауға болмайды.[6]. Қақпашыдан басқа
ойыншылар қорғаушылар, жартылай қорғаушылар, шабуылшылар болып
бөлінеді.
Бір ойынның аты - матч, матч екі 45 минуттық бөлімнен (тайм) тұрады.
Ойын арасында 15 минуттық үзілісі бар.
Ойын мақсаты - команданың допты қарсылас команданың қақпасына салу
(гол) және өз қақпасына салғызбау. Матчта көбірек доп салған команда
ұтады.
Егер де матчтың нәтижесінде екі команда да бірдей гол салса - тең ойын
деп саналады. Бұл жағдайда тағы қосымша уақыт (15 минуттан екі тайм)
берілуі мүмкін. Егер де қосымша уақыттан кейін тең ойын болса - матчтен
кейінгі пенальти жүптары өткізіледі
Ойын ұзындығы 100-110 м, ені 64-75 метрлік тіктөртбұрышты алаңда
өткізіледі. Биіктігі 2 м 44 см, ұзындығы 7 м 32 см-лік қақпасы бар. Қақпаның
сыртына тор керіледі. Футбол добының салмағы 396-453 г, диаметрі 68-71 см
Ұйрену керек: Бір орында және қозғалыста (алға, артқа, оңға, солға)
допты әріптеске аяқпен (оң, сол) тебу. Допты қақпаға түсіру үшін аяқпен (оң,
сол) тебу. Командалық ойын.
Футболшының қозғалысы. Жүру түріндегі жаттығулар, баяу жүгіріс,
жылдамдықпен жүгіру, жылдамдық, қосымша қойылған қадамдармен жүгіру;
