Актуальные вопросы специального и инклюзивного образования

48 
 
¹Абай атындағы ҚазҰПУ, арнайы білім беру кафедрасы аға оқытушысы 
asiya.abenovna@mail.ru
 
²Орталық Азия Университеті, педагогика және гуманитарлы пәндер кафедрасы  магистр, аға 
оқытушы  
makpal_12_91@mail.ru 
³
.1-3.5
Орталық Азия Университеті 4 курс студенттері. 
 
ШЕТ ЕЛДЕРДЕГІ ИНКЛЮЗИВТІ БІЛІМ БЕРУ ЖҮЙЕСІНІҢ ЖАҒДАЙЫ 
 
Аңдатпа 
       Мақалада шет елдердегі инклюзивті білім беру жүйесінің жағдайы жан-жақты зерттелген. Европа елдері 
арасындағы инклюзивті білім берудің салыстырмалы көрсеткіштері келтірілген.. 
   Түйін  сөздер:  инклюзивті  білім  беру  жүйесі,  денсаулығына  байланысты  мүмкіндігі  шектеулі 
балалар,ерекше  оқытуды  қажет  ететін  балалар,АҚШ-та,  Канада,  Австралия,  Жаңа  Зеландия,  Жапония, 
Оңтүстік Африка, процесс, ашық диалог. 
Даурамбекова А.А¹., Махадилова М.С.², Керимбек М.К.
3.1
, Абулгазинова Д.Н
3.2
., Аралбек Г.А.
3.3
, Қожахмет 
І.Б
3.4
., Исмаил А.Ш..³
.5 
¹Старший преподаватель кафедры специального образования КазНПУ им. Абая asiya.abenovna@mail.ru 
² Университет Центральной Азии, факультет педагогики и гуманитарных наук, магистр, старший 
преподаватель makpal_12_91@mail.ru 
³
.1-3.5
Университет Центральной Азии, студенты 4 курса. 
Условия инклюзивных систем образования в зарубежных странах 
Аннотация 
В  статье  рассматривается  состояние  систем  инклюзивного  образования  за  рубежом.  Даны 
сравнительные показатели инклюзивного образования  европейских стран. 
   
Ключевые слова: система инклюзивного образования, дети с особыми потребностями в обучении, 
США, Канада, Австралия, Новая Зеландия, Япония, Южная Африка, процесс, открытый диалог. 
 
Daurambekova А.А.¹, Makhadilova M.S.², Kerimbek M.K, Abulgazinova D.N, Aralbek G.A, Kozhakhmet I.B, Ismail 
A.Sh.³ 
¹senior Lecturer, Department of Special Education KazNPU named after Abai 
²University of Central Asia, Master, Senior Lecturer makpal_12_91@mail.ru 
³students of the University of Central Asia. 
Соnditions of the inclusive system of education in foreign countries
 
Abstract
 
The article examines the state of the system of inclusive education abroad. Comparative indicators of 
inclusive education among European countries are given.     
 
Keywords: system of inclusive education, DWO, children with special needs of education, USA, Canada, 
Australia, New Zealand, Japan, South Africa, process, open dialogue. 
 
      Бүкіл  әлемде  педагогикалық  жүйені  жетілдіру  басымдықтарының  бірі  ретінде  инклюзивті 
білім беру концепциясының теориялық негіздерін жалпы білім беретін мектептердің тәжірибесіне 
енгізудің  тиімді  жолдарын  іздеуге  негіз  болды.  Шет  елдік  зерттеушілердің  денсаулығына 
байланысты  мүмкіндігі  шектеулі  балаларды    инклюзивті  білім  беру  жүйесіне  енгізу  тәжірибесін 
талдау мақсаты осы процесті жүзеге асыруға бірыңғай ғылыми негізделген тәсілдің жоқтығының, 
«ерекше оқытуды қажет ететін» терминімен келіспейтіндігі, мектептердегі білім беру, тәрбиелеу 
жүйесі, ұйымдастыру құрылымының өзгеруі бірқатар кедергілерді тудырды.  
       Сонымен  қатар,  осы  кедергілерді  жеңудің  объективті  қажеттілігі  елдер  арасындағы 
педагогикалық  стратегияларды  іздеу  және дамыту  бойынша  ашық  диалог  пен  ынтымақтастықты 
нығайтатын  ынталандырушы  факторжалпы  білім  беру  жүйесінде  нақты  педагогикалық  процесте 
инклюзивті білім беру тұжырымдамасының теориялық негіздерін енгізудің тиімділігін қамтамасыз 
етуге бағытталған бірыңғай платформа болып табылады. 
       Қазіргі  таңда    Европа  елдерінде,  АҚШ-та,  Канада,  Австралия,  Жаңа  Зеландия,  Жапония, 
Оңтүстік  Африкададенсаулығына  байланысты  мүмкіндігі  шектеулі  балаларға  инклюзивті  білім 
беру  жүйесін  дамытудың  жалпы  тенденциялары  анықталған.  Бірақта,  жалпы  білім  беретін 
мектептерде  аталған процесті ұйымдастыру тәсілдерінде айтарлықтай айырмашылықтар бар [1]. 
        Біз  шет  елдік  әдебиет  көздерін  талдай  келе  жалпы  нұсқаулардың  бірі-орталықсыздандыру 
процесі.  Австрия,  Германия,  Греция,  Португалия,  Франция,  Исландия,  Норвегия,  Дания, 
Финляндия,  Швеция,  АҚШ,  Канада,  Жаңа  Зеландия,  Орталық  Африка  елдеріндегі  білім  берудің 
жергілікті  органдары  денсаулығына  байланысты  мүмкіндігі  шектеулі  балалардың  оқу  үрдісін 
басқаруда жауапкершілікке ие.  

49 
 
      Ведомствалар  жалпы  білім  беретін  мектептерде  денсаулығына  байланысты  мүмкіндігі 
шектеулі балаларды инклюзивті түрде оқытуда педагогикалық ықпал етуді таңдауға, әлемдік және 
ұлттық  білім  беру  жүйесінің  мақсатына  сай  жүйелі  бақылау  мен  мониторинг  жүргізуде.  Көбіне 
осы  елдердегі  жергілікті  білім  беру  органдары  денсаулығына  байланысты  мүмкіндігі  шектеулі 
балалардың  жалпы  білім  беретін  мектептерде  арнайы  көмек  пен  қолдауды  ұйымдастыру 
сұрақтарына,  жалпы  білім  беретін  мекеменің  педагогтары  осы  топтағы  балалардың  ата-
аналарымен қарым-қатынас  орнатуға,  педагогтардың  біліктілігін  арттыру  жүйесіне ерекше  назар 
аударуда.  
       Мысалы, Англияның ұлттық  білім беру саясатына сай денсаулығына байланысты мүмкіндігі 
шектеулі  балаларды  оқыту  үрдісіне  жергілікті  білім  беру  органдары  жауапты.  Көрсетілген 
ведомствалар  денсаулығына  байланысты  мүмкіндігі  шектеулі  балалардың  оқу  жетістіктеріне 
жүйелі  бақылау  мен  мониторинг    жүргізіп,  мектептің  ата-аналармен  белсенді  және  үйлесімді 
қарым-қатынас ортануына,  балаларға мектеп ішілік қолдау көрсетуге назар аударуда.  
          Англияда  кемсітушілікке  қарсы  заңнама  жүйесі  жақсы  дамығандықтан  денсаулығына 
байланысты мүмкіндігі шектеулі балалардың ата-аналарымен ынтымақтаса қарым-қатынасты іске 
асыру маңызды мәселелердің бірі. 
Ата-аналардың  білім  беру  мекемелерінің  білім  алу  қажеттіліктері  бала  құқықтарын  сақтамау 
шағымдары  2002  жылы  қабылданған  Трибунал  заңымен  реттеледі.    Ангия  үкіметі  ақшалай 
қаражат  ағынын  бөлу  туралы  өз  шешімдерін  қабылдап  барлық  балаларға  арнайы  білім  беру 
қажеттіліктерін қолдау үшін федералдық бюджеттің басым бөлігін бөледі. Шет елдік зерттеушілер 
мектептің қаржылық жүйесі ашық емес болғандықтан оны қадағалау қиын. Бұл үрдістің басқару 
жүйесін  одан  әрі  жетілдіру  үшінқаражаттар  балалардың  ерекше  қажеттіліктерін  қанағаттандыру 
үшін жұмсалады [1].  
АҚШ та денсаулығына байланысты мүмкіндігі шектеулі балаларға инклюзивті білім беру жүйесі 
ел заңнамасымен реттеліп, ұлттық білім беру саясатына сай іске асады.  
         Алайда  мектептің  ұйымдық  құрылымын  өзгерту  мәселесі  денсаулығына  байланысты 
мүмкіндігі  шектеулі  балаларға  білім  беру  ортасының  шектеулі  шарттарын  құру  жергілікті  білім 
беру органдары мен мектеп әкімшілігінің міндеттері. 
       Жаңа Зеландияның Ұлттық білім беру саясаты денсаулығына байланысты мүмкіндігі шектеулі 
балаларға  қатынасы  бұл  балалардың  жалпы  білім  беретін  мектептерде  білім  алуға  құқықтарын 
реттейді  және    2014  жылға  қарай  ол  жергілікті  білім  беру  органдарына  инклюзивтік  мектептер 
құруды 100% қамтамасыз етуді тапсырды.  
Жаңа  Зеландия  Үкіметі  осы  мақсатты  жүзеге  асыру  үшін  жауапкершілікті  жергілікті  білім  беру 
органдарына  тапсырады.    Жалпы  білім  беретін  мектептерде  әр  баланың  қажеттілігін  ескере 
отырып,  жалпы  мектеп  бағадарламасына  сай  әрбір  баланың  қабілеттерін  және  мүмкіндіктерін 
дамытуға тиімді стратегиялар және қажетті жағдайлармен қамтамасыз етеді.  
          Финляндияда  денсаулығына  байланысты  мүмкіндігі  шектеулі  балаларға  инклюзивті  білім 
беру  мәселелері  ұлттық  деңгейде  шешіледі.  Фин  педагогтары    денсаулығына  байланысты 
мүмкіндігі шектеулі балалардың жалпы білім беретін мектептерде оқи алатынына 90 % сенеді.  
         Исландияның  жалпы  білім  беру  Заңында  инклюзивті  білім  беру  барлық  балалардың  білім 
алуына  жетекші  рөл  атқарады.  Сонымен  қатар  арнайы  мектептер  мен  арнайы  сыныптар  жұмыс 
істейді.  Жалпы  Ұлттық  білім  беру  бағдарламасында  білім  мазмұны,  обьектісі,  мақсаттары 
көрсетілген.    Білім  беру  бағдарламасының  деректемелері,  әдістері,  құрылымын  әр  мектеп  өзі 
реттейді.  Исландияның  педагогтары  денсаулығына  байланысты  мүмкіндігі  шектеулі  балалардың 
қызығушылығы мен мүмкіндіктеріне қарай дифференциалды әдістер арқылы базалық білім беруге 
бағытталған.  
 Шел  елдік  зерттеушілер    орталықсыздандыру  процесінде  Швецияның  тәжірибесін  ерекше  атап 
өтеді  [2]. 
Швед білім беру жүйесінде балалардың әлеуметтік интеграциясын қамтамасыз ету мақсатында 25 
жылдан  астам  уақыт  бойы  өткізілген  реформалары  жақсы  жетілдірілген  басқару  модельдерінде 
мақсатқа сай білім сапасын күшейтуге алып келеді. Швецияның әр бір мектебі ортақ мақсатқа сай 
қызмет  етеді.  Олар:  барлық  балаларға  білім  алуға  тең  құқықты  қамтамасыз  ету,  осыған  орай 
стратегиялары құрылып мектеп ішілік білім беру саясаты мен педагогтар командасын құру, білім 
берудің стратегиялық  мақсатына жету үшін әдістерді таңдауға деген еркіндік ұсыну, балаларды 
жас және жеке даму ерекшеліктеріне сай топтастыру, сонымен қатар оқу пәндері шеңбері кеңейіп, 
ата-аналармен қатыр-атынас нығайту  [2].