Соы кездері сапасыз білім, сатып алынан диплом, баыт-бадарсыз білім беріп отыран оу орындарыны мәселесі ушыты. Бан Елбасыны

5

www.facebook.com/aikyn.kz

www.twitter.com/aikyn_gazeti

e-mail: aikyngazeti@gmail.com

WWW.AIKYN.KZ



ALAŃ

№141 (3606) 

14 ҚЫРКҮЙЕК 2019 СЕНБІ

AI  YN

Q

Q

Елімізде атеистерді 

саны кбейіп жатыр. 10 жыл 

брын азастанда 6 пайыз 

ана атеист болса, азір бл 

крсеткіш 3 есеге сті. а-

застан стратегиялы зерт-

теулер институтыны мәлі-

меттеріне сенсек, биыл 

халыты 18,8 пайызы -

дайа сенбейтінін крсетіп 

отыр. Бан арап дайа 

деген сенім азайып келеді 

деп болжам жасауа бола 

ма? Осы сауалды алды-

мыза клдене тартып 

крдік. 

Гүлжан РАХМАН 

Қазір бәрі дін десе бірдеме 

«деп» қалуға пейіл. йткені 

ұр пақтан-ұрпаққа  жалғасып, 

қа зақтың блінбес блшегіне 

айналған ата дінімізге деген 

кзқарасты түрлі бетперде ки-

ген ұйымдар згерте бастады. 

Қылышынан қан тамған Кеңес 

Одағы да згерте алмаған кңілді 

қой терісін жамылған қасқырдай 

боп келген жат ағымдар жаулай 

бастады. Бірақ бәрібір дінге 

сусындаған халқымыздың ата 

жолынан адасып жатқанына 

сенгің келмейді.

Ескеретін жайт, Қазақстан –

зайырлы мемлекет. Ата заңы-

мыз да айшықталғандықтан, әр 

азамат қандай кзқарас, наным 

не сенім ұстанамын десе де з 

еркі. Конституцияда крсетілген 

ар мен ұждан бостандығы та-

лаптарына сәйкес адамды 

сені  міне  және  кзқарасына 

бай  ла  нысты  қудалауға  тыйым 

са лынады. 

Зерттеуге сенсек, қазақ-

стан дықтардың 75 пайыздан 

ас тамы Құдайға сенеді. Бұл 

халық тың дені бес уақыт на-

мазға жығылмаса да, арнайы 

діни бірлестіктердің құрамына 

кірмесе де, «аузында Алласы 

бар» дегенге саяды. 

Ал Дін мәселелері жніндегі 

ғылыми зерттеу және талдау ор-

та лығының директоры Айнұр 

/бдірасылқызының пі кірінше, 

кейбір адамдар кедер гіге жолық-

пау үшін Құдайға сен бейтіндей 

кейіп танытуы мүмкін екен.

Қалай болған күнде де, 

атеистік кзқарастың кбейіп, 

қоғамда белең ала бастағанын 

дәлелдейтін ашық пікірлер ара-

тұра бой крсетіп қалатыны рас. 

Экс-депутат Жұматай /лиев 

те кезінде оқу орындарында, 

мектептерде дінтанумен қатар 

атеизмді оқыту туралы ұсыныс 

айтса, 2017 жылы атеистердің 

құқығын қорғайтын заң әзірле-

ніп, ол құжат Парламент қабыр-

ғасында қалып қойған болатын.

Fасеbook,Vkontakte әлеу-

меттік желілерінде де «Қазақстан 

атеистер қауымдастығы» тобы 

бар. Оның кптеген мүшелері 

сурет, бейнебаяндар салып, 

тәжірибесімен блісіп отырады. 

Сауалнамалар жүргізеді.

Қалай болған күнде де, 

Құдай жоқ, о дүние деген тірік, 

лгеннен соң бәрі аяқталады 

деп ойлайтындар баршылық. 

Бұл кзқарас біздің елімізде 

ғана емес, әлемде таралып бара 

жатыр. Кей елдерде тіпті зінің 

атеист екенін жария ету сәнге 

айналған.

Ал ғалымдар үнемі адам-

дар дың дінге ден қоятын себе-

бін дін адамның кңілін жай-

ландырып, оны берік ұстанған 

адамдарда қауіпсіздік сезімі 

күшті болатынын айтады. Мі не, 

сондықтан кбіне экономи ка-

лық, саяси мәселелері аз ел-

дердің тұрғындары Құдайдан 

бас тартып жатыр. Сондай-

ақ ерттеушілер қоғамда капи-

талистік жүйенің орнауы, тех-

но логия мен білім нің дамуы 

да  адам дардың  дін шіл дігінің 

тмендеуіне апарып соға тынын 

айтып отыр.

Мәселен осыдан бір ғасыр 

бұрын ғана діннің алатын ор-

ны ерекше болған Жапония, 

Ұлыбритания, Канада, Чехия, 

Германия, Франция бастаған 

бірнеше елде қазір Құдайға 

сенетіндердің қатары сиреген. 

Ең таңғаларлығы, бұл елдерде 

қазір білім беру ісі жақсы жол-

ға қойылған, халқының тұр-

мыс деңгейі жоғары. Бұдан 

шығатын қорытынды: халықтар 

кедейшілік деңгейінен биік тұр 

және тірліктің қиындығынан 

қорқатын жағдайда емес.

Бұған қарап Қазақстанның 

да қауіпсіздігі күшейіп, хал қы-

ның тұрмыс-тіршілігі артып 

ке леді деп айтуға толық не гіз 

бар ма? Оған отандық сарап-

шы лардың да айтар уәжі бар. 

«Мемлекетімізде іштей атеизм-

нің әлі тұғыры бе рік. Сырттан 

танылып жатқан пікір лерді 

қолдап-қостап, «Ме шіттер 

тым кбейіп кетті, қалаларда 

діни рәміздер басым, бұл 

зайырлы мемлекетке сәйкес 

емес» деушілер бар. Осылай 

мемлекетіміз клерикалданып 

немесе дінге бойұсынып барады 

деп те айтушылар бар. Елін, 

рухани дәстүрін сыйлайтын 

зайырлы мемлекеттерде мұн-

дай сздерді ашық айтуға бар-

май ды. Ал түбінде адам бала-

сы жан жарасына емді діннен 

де іздейтіні анық. Зайырлы 

мемлекет атеистік ел емес. 

Мем лекет азаматтарды мейі-

рім  ділікке,  патриотизмге, 

сабыр лыққа уағыздайтын дін-

нің қолдауына мұқтаж» дейді 

профессор Аманкелді Айталы. 

Дін мәселесін зерттеуші 

ғалымдардың пікірінше, біз 

ежелгі танымымыздан Құдайға 

сенген, жүрегімізден орын 

берген ұлтпыз. Жалпы, басына 

қасірет түскен адам баласы 

жұбаныш қылатын бір нәрсенің 

болғанын қалайды. Сондықтан 

Құдайға сенетіндердің қарасы 

бәрібір азаймайды. 

«Бұл зерттеу деректеріне 

з басым үлкен күмәнмен қа-

раймын. Неге? Біріншіден, бұл 

18 пайыз – Қазақстан үшін те 

үлкен крсеткіш. Салыстырмалы 

түрде бұл дамыған Батыс елде-

рінің деңгейімен сәйкес келеді. 

Бүгінгі таңда Италия, АҚШ, 

Канада немесе Австралия сияқты 

мемлекеттердің крсеткіші 

16-17 пайызға жетіп отыр. з 

кезегінде Қазақстан сияқты 

да мушы елдерге атеизмнің бұл 

деңгейі сәйкес келіңкіремейді. 

Бұл санның зі сұрақ туғызады. 

Ал негізі дінге деген жалпы 

кзқарас згеріп келеді. Ең 

алдымен, дінге деген қызығу-

шылық сіп келеді. Бұл жастар 

тарапынан орын алып отыр. 

Ораза ұстайтын адамдар да кп. 

Ал енді интеллигенцияның ара-

сында дінге деген кзқарас, 

қызығушылық тмендеуі мүм-

кін. /сіресе, техникалық деген 

ұғым бар. Барынша ғылыми 

сипаттағы дүниетаным. Ол да 

дамып келеді. Дәл қазір осы екі 

тенденцияны байқап отырмыз. 

Бәрібір қа зақстандықтар, 

қазақтілді аза маттар үшін дін-

нің рлі биік. Ал атеист деген 

ұғымның зі екі бліктен тұрады. 

Агностиктер мен атеистер. 

Агностик те Құ дайға сенбейді, 

бірақ ол атеист емес. Ал атеист ол 

Құдайға сен бей ді. Бұл жерде те 

ұқыпты ме тодологияны ұстану 

керек. Бұл ақпарат, статистика 

ары қа рай талдауды қажет етеді. 

Бұл мәлі мет бізге сәйкес кел-

мейді. Агностиктер мен атеистер-

ді бліп қарастыру керек. 

Сон дық тан  осын дай  сұрақтар 

туын дайды», – дейді Елбасы –

Т ұ ң ғ ы ш   П р е з и д е н т   қ о р ы 

жанындағы /ЭСИ сарапшысы 

Жұмабек Сарабеков. 

«Адам баласының басына 

қайғы-қасірет түспесін. Егер 

ол орын алса, адам оның 

да бір мағынасы бар екенін 

түсінеді. Ең шындығы, басына 

ауыртпалық түскен адам ол 

қайғының  ма ғы насын  басқадан 

емес, діннен табады. Бұл – 

біздің генімізде бар ақпарат. 

/лімсақтан Құдайды таныған 

елміз. Сондықтан зін атеиспін, 

агностикпін деп танып жүрген 

ә р б і р   а д а м н ы ң   ж а д ы н д а , 

зінің бейсана әлемінде Құдай 

бар», – дейді діни сарапшы 

Асылбек Снядин. 

Міне, ғалымдар жағы пси-

хо логиялық, тарихи, мәдени 

және тұрмысқа байланысты 

себептерді ескере отырып, дін-

нің жойылатынына бәрібір 

сенбейді. Ол мейлі қорқыныш, 

мейлі қайырымдылық, мейлі 

сенім боп оралса да, дін адам 

санасынан алыстамайды. 

Гүлнар ЖҰМАБАЙҚЫЗЫ 

Атаулы әлеуметтік кмектен 

үміттілердің бірі Түркістан 

облысы Мақтаарал ауданының 

тұрғыны Зульфия Мырзабекова 

болатын. Алты баланың ана сы 

құжаттарының дұрыс бол мауынан 

жәрдемпұлға бірден қолы жетпеді. 

/йтсе де, бүгінде құжаттары рет-

теліп, осы айдан бастап атау лы 

әлеуметтік к мекті ала бастады. 

Тіпті осы уақытқа дейін алынбай 

қал ған жәрдемпұлы жиналып, 

әжептәуір қомақты қаражат бірден 

қолға тигенін айтып қуанышын 

жасыра алмай отыр. 

Президент Қасым-Жомарт 

Тоқаев тұрмысы тмен отба сы-

ларға атаулы әлеуметтік к мек 

тлеу ары қарай жалғаса беретінін 

үнемі айтып келеді. «Сындарлы 

қоғамдық диалог – Қазақстанның 

тұрақтылығы мен ркендеуінің 

негізі» Жол дауында да бұл 

мәселені на зардан тыс қалдырған 

жоқ. Дегенмен бұл мәселеге біраз 

сыни пікірін де білдірді. «Мем-

лекет мұқтаж жандарға кмек 

крсету үшін қажетті шараларды 

қабылдауда. Алайда бірқатар 

шешім жан-жақты сарапталмай 

қабылданды. Нәтижесінде, бұл 

патерналистік пиғылдың ай тар-

лықтай артуына әкеп соқтырды. 

Соңғы 5 жылда Қазақстанда атаулы 

әлеуметтік кмек ала тын дар 

саны 77 мыңнан 1,4 мил  ли он нан 

астам адамға арт  қан. /леуметтік 

кмекке  бюд  жеттен  блінетін 

қаражат кле мі 2017 жылдан бері 

17 есе к бейді және одан да арта 

түсті. Басқаша айтқанда, жұмыс 

істегісі келмейтін адамдар не-

ме се әлеуметтік кмек алу үшін 

здерінің табысын жасыра тын-

дар кбейді. Жағдайы бар отба-

сылардың әлеуметтік кмек ала-

тыны туралы деректер бұғ ан дейін 

бұқаралық ақпарат құрал дарында 

жарияланған болатын», – деді 

Президент з Жолдауында. 

«/п-әдемі ән еді, пұшық 

шіркін қор қылды» демекші, 

жап-жақсы басталған істі кейін 

тартқан тағы бір топ бар. Олар –

Президент Қасым-Жомарт 

Кемелұлы айтқандай, отбасылық 

жағдайлары жақсы бола тұра, 

түрлі құйтұрқы жолмен аз қам-

тылған отбасыларға тиесілі 

жәрдемпұлдан дәметкендер. 

Ақпарат және қоғамдық даму 

министрі Дәурен Абаев та мұн-

дайларды сынға алды. «Кптеген 

отбасы үшін атаулы әлеуметтік 

кмек – мірлік те қиын 

жағдайлардан шығар жол болды. 

/йтсе де, кейбір адамдардың 

заң мен ережелерді аттап тіп, 

жағдайды пайдаланғысы келе-

тіні кінішті. Ондай адамдар 

мем лекетті ғана емес, з-зде-

рін де, басқа азаматтарды, кр-

шілерін, достары мен туыс тарын 

алдап жатыр. Себебі бұл ақшаға 

шынында да, қа жетті нысандарды 

салуға болар еді. Атаулы әлеуметтік 

кмек алушы 21 мың отбасы 

зде рінің шынайы табысын 

жасырған. /у баста кейбіреулері 

әдейі табысын жасырып, айы-

рылысып жатса, қазір басқа 

ңірге тіркеліп, бірнеше жерден 

алу үрдісі байқалуда. Мұндай 

фактілерді анықтауда Еңбек 

және халықты әлеуметтік қорғау 

министрлігі әкімдіктермен бірге 

орасан еңбекті атқарып келеді» 

деді Дәурен Абаев. 

Келеңсіз жайттарды анық-

тауда электронды үкімет әдісінің 

де септігі тиіп жатқаны анық. 

йткені бір жерде тіркелген 

адам зге жерге барып тағы 

тіркеліп, атаулы әлеуметтік 

кмек алуға әрекеттенгендердің 

ісі әшкереленіп қалып жатыр. 

– кінішке қарай, соңғы 

жылдары түрлі себептермен 

халқымыздың тұрмысы біраз 

нашарлады. Елдің әлеуметтік 

ахуалына оң әсер етудің түрлі 

жолдары қарастырылып жатыр. 

Атаулы әлеуметтік кмек беру, 

несиелерін тлеуге кмектесу –

о с ы   а м а л д ы ң   қ а т а р ы н д а . 

Дегенмен осы атаулы кмекті 

алатын отбасыларды анықтауда 

неғұрлым әділ болуға тиіспіз. 

Уақытша ажырасып немесе 

«Джип» клігін мініп жүріп 

осы жәрдемпұлға иек артып 

отырғандарды анықтау керек. Осы 

әлеуметтік кмекке шын мұқтаж 

болып отырғандар бар. Егер 

жалақы жоғары, жағ дай дұрыс 

болса, олар мұн дай әрекетке барар 

ма еді? Бұл олар дың кінәсі деуге 

де бол майды. Жалақы тмендеп 

кетті де, инфляция жоғары бо лып 

тұр. Адамдардың нақ ты табысы 

тмен. Сатып алу мүмкіншіліктері 

аз. Осы тұрғыдан алғанда бұл 

мәселеге байыппен қарауымыз 

керек. Зәулім үй салып, қымбат 

клік мініп, несиеге белшесінен 

батып, осы әрекетке амалсыз-

дан барып отырғандар да бар. 

Қазақ атам «Крпеңе қа рай 

ксіл» дегенді бекерге айт паған. 

Бойымызда жалған намыс шыл-

дық бар. Қарызға батып отырып 

қымбат клік мінеді, зәулім үй 

тұрғызады. «Ұят бо лады» деп 

қарызға батамыз. Жағдайға 

қарау жоқ. Шамаң келмей ме, 

алғашында бір не месе екі блмелі 

пәтер ал. Жоқ, «Ақыры алдым 

ғой» дейді де, трт-бес блмелі 

пәтер алып, қарызға батады да 

қалады. Бұл дұрыс емес, – дейді 

экономика ғылымдарының 

докторы Рахман Алшанов. 

Мемлекеттік қаржы ж нін дегі 

сарапшы Шолпан Айтенова бір 

сұхбатында бұл бағдарламаның 

қазіргі қал пында тиімсіз екенін 

айтады. Мұндағы негізгі мәселе –

әлеу меттік кмекке мұқтаж жан -

дарды анықтау қажет. Егер стат-

мәліметтерге зер салсақ, ел хал-

қының 4,3 пайызы, яғ ни 800 мың

адам кедейлік құрсауында мір 

сүріп келеді. Бұрынғы еңбек 

және халықты әлеуметтік қорғау 

министрі Бердібек Сапарбаевтың 

ай туынша, атаулы әлеуметтік 

кмекті шілде айының зінде 

1,4 миллион қазақстандық, оның 

ішінде 900 мың бала алып отыр. 

Айтенова ханымның пікірінше, 

жергілікті атқарушы билік кілдері 

крсеткіштерді «жақсарту» 

тәжірибесін до ға руы қажет. Сонда 

ғана  ста тис тика  мемлекеттік 

саясат пен бағдарламаларды 

іске асыру құралына айналады. 

Түркістан облысындағы жағ дай ға 

тоқталар болсақ, А/К алуға ниет 

білдіргендер ресми крсеткіштен 

оншақты мыңға артық болған. 

Бұл жергілікті ат қа рушы органдар 

нақты есеп жүргізбегенін, 

аймақтағы ха лықтың тұрмыс 

деңгейі қан дай екенін білмейтінін 

аңғартады.

Бұдан түйгеніміз – осы күні 

«Брі аштығын білдірмес, сырт-

қа жүнін қампайтар» нағыз 

біз болып отырмыз. Ал атаулы 

әлеуметтік кмекті беруде 

шы  найы тізім болуы керек. 

Жергілікті әкімдіктегілер кімнің 

жағдайы қандай екенін бес 

саусақтай біледі. Сондықтан 

мем лекеттен беріліп отырған 

жәр демпұлдың  талан-таражға 

түсуіне жол бермей, нағыз керек 

ете тіндер алуға тиіс. Шүкір ай-

тып, қанағат еткен халық ек, осы 

біз қайда барамыз? Ұлы Абай 

айтқан бес асыл істің бірі – қа-

на ғат шылдығымыз  қайда? 

АТЕИСТЕР 

НЕГЕ КӨБЕЙДІ?

ШЫН МҰҚТАЖДАР 

ТАСАДА ҚАЛМАСЫН

Бұл зерттеу деректеріне з басым үлкен күмәнмен қа-

раймын. Неге? Біріншіден, бұл 18 пайыз – Қазақстан үшін 

те үлкен крсеткіш. Салыстырмалы түрде бұл дамыған 

Батыс елде рінің деңгейімен сәйкес келеді. Бүгінгі таңда 

Италия, АҚШ, Канада немесе Австралия сияқты 

мемлекеттердің крсеткіші16-17 пайызға жетіп отыр.

Кпбалалы аналара берілетін атаулы әлеуметтік кмек туралы айтыла 

бастааннан жасылытан &мітті жанны бәрі еле етіп, жоары жаа лаын т&ріп, 

демін ішіне тартып, сол к&нні ертерек келуін таатсыздана к&тті. Жәрдемпла олы 

жеткендер бркін аспана атып, уанышта болса, бл тізімге іліне алмай алан 

аналар да әр-әр жерден наразылыын білдіріп жатты. Тізімге бір деммен іліге алмай 

аландарды дені – жата деген салырттыымыздан. Тіркеуде жо, аты-жні 

дрыс емес, таы баса т&рлі себептері бар. Мндайда жата мият болу керегін 

таы бір еске саламыз. 

САТЫЛҒАН ДИПЛОМ 

САН СОҚТЫРМАСЫН

(Басы 1-бетте)

Кешегі оқиғадан соң, Ақтбе 

қаласы Алматы ауданының 

прокуроры жоғары білім туралы 

жалған құжаттарды әзірлеу 

және сатумен айналысатын 19 

интернет-сайттың қызметін 

тоқтату үшін сотқа жүгінді. Об-

лыстық прокуратураның бас-

пасз қызметінің мәлім деуінше, 

бұл талап-арыз Ақтбе қаласы 

№3 сотының шешімімен толық 

клемде қанағаттандырылып, 

осы сайттардың қызметі заңсыз 

деп танылған. Бұдан ары оларға 

Қазақстан аймағында тыйым 

салынатын болды. 

Айта кету керек, барлық 

ЖОО-ға тән жемқорлық к-

біне – рейтинг, сынақ, емтихан 

тапсыру кездері, дипломдық 

жұ мысты қорғау, гранттар 

мен жеңілдіктерді блу, дип-

лом «сату», диссертация, жоба 

қорғау кезінде орын ала ды. 

Ресейдің Мемлекеттік ду-

масы қабылдаған ғылыми жұ-

мыстарды жазу қызметтерін 

жарнамалауға тыйым салатын 

заң бізде де болса, бұл бы лықтың 

тбесін крмеген де болар едік. 

Білімді ұрпақты білімсіз 

маман қалай тәрбиелейді?