646
Кесте 2. Сөздік қордың даму деңгейін бағалау өлшемі
Баланың мектепте оқуға мотивациялық дайындығын тексеру үшін «Мен мектепке
барамын» әдістемесі қолданылды. Бұл әдістемені жүргізу барысында баланың оқуға қарым –
қатынасы, мектепте оқуға жеке басының дайын не дайын еместігі туралы ақпарат алуға
болады. Егер де баланың таным процестері жақсы дамыған болса және ол басқа балалармен
және үлкен адамдармен іс-әрекетке түсе алса да, бала толығымен мектепте оқуға дайын деп
айтуға болмайды.
Сауалнама нәтижесін өңдеу үшін қарапайым сандық талдау жасалынды.
Орташа статистикалық мән келесі формула бойынша шығарылды: М=Х/N. Мұндағы Х –
сауалнама барысында алынған нәтиже болса, N – сыналушылар саны. Анықтау
экспериментінің нәтижесі эксперимент тобындағы сыналушылардың мектепке даярлығының
6% төмен деңгейін, 58 % орташа деңгейін және 36 % жоғары деңгейін, бақылау тобында 8 %
төмен деңгейді, 54 % орташа деңгейді және 38 % жоғары деңгейді көрсетті (4-кесте).
Кесте 3. Эксперимент тобында мектепалды
даярлық деңгейлері
Баланың мектептегі оқуды табысты бастауы үшін қажетті психикалық сапалар –
мектепке психикалық даярлық мазмұнын құрайды. Ол – баланың мектептегі оқу әрекетіне
жағымды қатынасынан: мінез-құлықтың ырықтылығының барынша жоғарғы деңгейінен:
білім, іскерлік, дағдыларының қоры мен таным процесінің дамуынан, сонымен қатар
мұғалімдермен және сыныптастарымен өзара қатынасын орнатуды, ұжым өміріне үйреніп
кетуді, бірлесіп әрекет ететін сапалардың қалыптасуынан тұрады.
Қолданылған әдебиеттер:
1. «ҚР білім беруді дамытудың 2011-2020жж арналған Мемлекеттік бағдарламасы». А., 2010.
2. Битьянова М.Р. Адаптация ребенка в школе: диагностика, коррекция, педагогическая
поддержка. М., 1997.
3. Запорожец А.В. Подготовка детей к школе. М., 1980.
4. Сәтімбекова М. Мектепке дейінгі тәрбиенің өзекті мәселелері. // Қазақстан мектебі. А.,
2000., № 5-6.
ОТБАСЫ МЕН БАЛАБАҚШАНЫҢ ЫНТЫМАҚТАСТЫҒЫ
Тусупбекова Акмарал Курмановна
Акишева Қарлығаш Қайзайтовна
№63 «Мөлдір» балабқшасы КМҚК
Зерттеу құралдары
Жоғары
деңгей
Орташа
деңгей
Төмен
деңгей
«Фонематикалық
есту» тесті
9 / 60 %
5 / 34 %
1 / 6 %
«Сөздік
қорды
анықтау тесті»
2 / 14 %
12 / 80 %
1 / 6 %
«Мен
мектепке
барамын» әдістемесі
5 / 34 %
9 / 60 %
1 / 6 %
Орташа мән
36 %
58 %
6 %
647
Қазіргі заман талабына сай, жан –жақты жетілген, бойында ұлттық сана мен
ұлттық психология қалыптасқан, имандылық әдеби парасаты бар ұрпақ тәрбиелеу, өсіру,
білім беру бүгінгі таңда отбасының, бала – бақшаның, барша елдің халықтың міндетті.
Н.Ә.Назарбаев
Шыр етіп сәби дүниеге келген сәттен бастап ата-ана алдында қиын, қыр-сыры мол үлкен
қоғамдық міндет тұрады. Ол-бала тәрбиесі, бала тәрбиесінде алғашқы ұстаз ата-ана. Бала
тәрбиесінде ата-ананың орны ерекше. Халқымыздың сан ғасырдан бергі даналығына құлақ
ассақ «Бақытыңды басқадан емес, балаңнан ізде» -деген даналық сөз бар. Кез келген адам өзі
жете алмайтын бақыт деген құдіретті сөздің өлшемі өмірінің жалғасы ұрпағымен келетініне
мән бермеуі де мүмкін. Біреу бақытын байлықтан тапқысы келсе, екінші біреу даңқ пен
атақтан, мансап пен қызметтен іздестіреді. Мұның бәрі түсінген адамға қолдың кірі сияқты
нәрсе.
Адамға нағыз бақытты - тәрбиелі ұрпағы ғана сыйлай алады. Олай болса адам өмірінің
мәні-өз ұрпағы, яғни баласы. Ата-ананың баламен жасайтын қарым-қатынасының үлкен
тәрбиелік мәні бар. Мәдениетті отбасындағы ерлі -зайыпты кісілердің бір-біріне айтқан игі
ниеті, кішіпейілдігі, отбасындағы туындаған мәселелерді ақылдаса отырып шешуі бала
мінезіне жағымды әсер етеді.
Бала әке-шешеге берілген аманат. Бала тәрбиесі қай кезден басталатындығы жәйлі
көптеген пікір - таластар бар. Кейбіреулер тәрбие тал бесіктен басталады десе, келесісі бала ес
біліп, етек жеңін жиып, ержеткен соң тәрбие ала бастайды дейді. Ал, ғалымдар болса: «бала
ана құрсағында пайда болған кезден-ақ оның тәрбиесі басталады»- деп айтады.
Бала тез еліктегіш, иланғыш болғандықтан жаман қылықтарды да тез үйренеді. Бала
кішкентай кезінен әр нәрсеге әуестеніп, үлкендерге көмектескісі келеді. Бұған кейбір ата-ана
«жұмысыма кедергісің уақытымды алдың - деп ұрысып жіберуі мүмкін, бұл қате түсінік.
Керісінше өзің жұмыс істеп жүргенде баланың қолынан келетін ісіне жағдай туғызып, оның
үйренуіне көмектескен орынды. Тіпті балаға берген тапсырмаңыздың аяғына дейін
орындалуына төзімділікпен бақылау керектігін де ұмытпаған жөн.
Отбасы - ең алғашқы тұлғаны дамытатын әлеуметтік орта. Жоғарыда айтылғандай
отбасы мүшелерінің дұрыс қарым – қатынасы баланы адамгершілікке, ізеттілікке,
мейірімділікке тәрбиелейді. Ана тілінің тағдыры да осы отбасынан басталады. Бала отбасынан
жақсыны да, жаманды да бойына сіңіреді. Сондықтан халқымыз: «Бала ұяда не көрсе,
ұшқанда соны іледі» деп текке айтпаған.
Баланың отбасында тұлғалық қасиетін жетілдіретін жағдайдың бірі - отбасы ішіндегі
және отбасынан тысқары атқарылатын еңбек. Отбасындағы күнделікті тұрмыстан
туындайтын еңбек баланы әлеуметтік қатынасқа түсіріп оны өмірге тәрбиелейді. Отбасының
аса құнды ықпалы мен әсерін өмірдегі ешнәрсенің күшімен салыстыруға болмайды. Балаға ата
– ана тәрбиесінің орнын ешнәрсе алмастыра алмайды. Отбасы – өмірге сәби әкеліп, оны
тәрбиелеп, қалыптастыруда және ұрпақ жалғастыруда теңдесі жоқ орын. Көздеген мақсатқа
жету үшін отбасындағы тәрбие төмендегі міндеттерді шешеді. Отбасында баланың өсуіне,
денсаулығына қамқорлық жасау, тазалықты қалыптастыру, сүйгіштікке баулу, тұрмыстағы, үй
шаруасындағы еңбекке құлшынысын арттыру, өзіне – өзі қызмет етуге үйретеді. Өстіп
баланың бірте-бірте еңбекке деген болашағына жол ашылады.
Отбасы мүшелерімен тіл табысып, дұрыс қарым – қатынас жасауы, үлкенге құрмет,
кішіге ізет көрсетуі балаға үлгі. Әдебиетке, мәдениетке, өнерге тәрбиелеу жүзеге асу үшін бала
дүниеге келген күннен бастап отбасында, қоғамдық орындарда, мектепке дейінгі мекемеде
тәлім – тәрбие беріледі. Отбасы тәрбиесі қоғамдағы жағдайлармен тығыз байланысты.
«Баланы жастан», «Ұяда не көрсең, ұшқанда соны ілесің» деген даналық сөздердің мағынасы
өте терең. Себебі, есейіп кеткен соң баланың теріс мінезін, қалыптасқан қате көзқарасын
өзгерту өте қиын. Осы кезде «Балаңыздың тәрбиесін бастамас бұрын, өзіңіздің мінез –
құлқыңызды, өмірге көзқарасыңызды ой елегінен өткізіп, бақыладыңыз ба?» деген сауал
