57
іске асырумен тікелей байланысты. Сондықтан сейсмикалық апаттардан
қорғау «Табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлар туралы»,
«Ұлттық қауіпсіздік туралы» Қазақстан Республикасының Заңдарымен
ұлттық қауіпсіздік проблемаларына теңестірілді. Қазақстан Республикасы
аумағының сейсмикалық қауіпсіздігін қамтамасыз ету проблемаларын шешу
үшін мыналар ұсынылады:
Мына төмендегілерді көздейтін Қазақстан Республикасының
Сейсмикалық қауіпсіздігі туралы (жер сілкіністері туралы) Заңын қабылдау:
табиғи, сондай-ақ техногендік жер сілкіністерінің Бірыңғай республикалық
сейсмологиялық мониторингі жүйесін жасау; мемлекеттің сейсмикалық
қауіпсіздігінің негізгі қағидаттарын қамтамасыз ету; Мемлекеттің,
шаруашылық жүргізуші субъектілердің және халықтың күшті жер
сілкіністері жағдайындағы өзара қарым-қатынастарын реттеу.
Жерасты, жерүсті, ғарыштық техникалық құрал-жабдықтар кіретін
Мемлекеттік сейсмологиялық мониторинг жүйесін жасау, есептеу
орталықтары
және
өңірлік
бақылау
орталықтары
және
Ұлттық
сейсмологиялық қызмет кіретін, Қазақстанның бүкіл аумағын қамтитын
Мемлекеттік сейсмологиялық мониторинг жүйесін жасау (Қазақстан
Республикасының аумағында қосымша 52 сейсмологиялық бақылау пунктін
ашу);
Сейсмикалық қауіпті өңірлерде орналасқан және мемлекет үшін
стратегиялық маңызы бар ірі су қоймаларында және гидрожүйелерде
сейсмологиялық мониторинг жүйесін жасау;
Пайдаланылатын мұнай және газ кен орындарында және тау-кен
металлургия кешендерінде геодинамикалық (сейсмологиялық) мониторинг
жүйесін ұйымдастыру;
Сейсмикалық тәуекелді азайту және ірі елді мекендердегі, селитебті-
өнеркәсіптік агломерациялардағы объектілердің және стратегиялық маңызды
объектілердің пайдалану және сейсмикалық сенімділігін қамтамасыз ету
бойынша бағалау жүргізу және ұсынымдар әзірлеу.
Аса маңызды проблемалардың бірі Астана қаласында қосарланып
жұмыс істейтін, барлық сейсмологиялық ақпарат қатар түсіп отыратын
сейсмологиялық орталықты ашу болып табылады. Бұл орталық Алматы
қаласында қираумен қоса жүретін жер сілкінісі болған және Сейсмология
институты қатардан шыққан жағдайда Қосарлы орталық автономды
режимде жұмыс істейді деп және тиісті директивті органдарды
сейсмологиялық ақпаратпен қамтамасыз етеді деп есептелген.
Сонымен, осы Ұлттық баяндамада көтерілген проблемалық мәселелер
және оны шешудің жолдары түгелдей шындыққа сай келеді.
Сирек металдар металлургия саласында
ХХІ ғасырдағы дамудың басым бағыттарының бірі болып түсті
металлургияның сирек және сирекжер металдар саласының дамуы
есептеледі.
58
СЖМ-дың әлемдік нарығы жылына 15 млрд. долларға бағаланады.
Қазіргі уақытта Қытай сирекжер металдардың ірі өндірушісі әрі
экспорттаушысы болып есептеледі, әлемдік тұтынудың 95% қамтамасыз
етеді. Алайда ол СЖМ-ның әлемдік қорының үштен бірін ғана иеленеді.
Ресей 2020 жылға әлемдік СЖМ өндірісінің 10% қамтуды алдына
мақсат етіп қойды. Сонымен бірге осы салада Казақстан және
Қырғызстанмен де белсенді ынтымақтастық жөнінде сөз қозғады.
Қазіргі уақытта әлемнің бірқатар кәсіпорындары нарық талабына сай
жеке сирекметалдар өндірісінен бөлінбейтін өнімдер шығаруға ауысуға
мүмкіндік беретін оралымды технологиялық процестерді қолданады.
Қазақстанда сирек және сирекжер металл өндіру мамандандырылған
кәсіпорындарда өндіреді және де түсті металлургия кәсіпорындарында
ілеспе өнім ретінде алынады.
Сирек металдарды іліспе өнім ретінде өндіретін кәсіпорындарда оны
өндіру айтарлықтай төмендеді, ал кейбірі тіпті тоқтап та қалды. Ертіс химия-
металлургия зауыты бұрындары сирекметалдар және сирекжер металл
өнімдердің 45-тен астам түрін шығаратын. Өнімді сата алмау және
шикізаттың жоқтығынан ол қазіргі уақытта іс жүзінде жұмыс істемейді.
Қазір Қазақстанда сирек металдарды шағын ғана ілеспелі түрде өндіріледі.
«Жезқазғансирекмет» РМК-да «Қазақмыс» корпорациясы металлургия
өндірісінің газ қалдықтарынан рений алады. Тауарлық рений алу өте төмен,
30%-дан аспайды.
«Қазақстан Алюминийі» АҚ-да алюминий тотығын өндіру кезінде
галий алады. «Қазмырыш» АҚ-ның Өскемен металлургия алаңында негізгі
қорғасын, мырыш, кадмий өндірумен қатар қорғасын өндірісінің
шаңдарынан индий, таллий, селен, қара (черновой) қорғасынды
тазартқандағы сілтілі балқымалардан – теллур алады. Риддер металлургия
алаңында қорғасынқұрамды концентраттарды өңдеу кезінде кадмий және
таллий, ал мырыш концентраттарын өңдеу кезінде концентрат (әсіресе
мырыш) құрамында индий, таллий, германий, галлий және өзге де сирек
металдардың болғанына қарамастан тек кадмий алынады. Жалпы алғанда
Республиканың өзге де кәсіпорындарында тап осындай жағдай.
«Қазатомөндірісі» ҰАҚ» АҚ-ның кәсіпорындарында тантал, бериллий,
ниобий және молибден өндіреді. Өскемен титанмагний комбинатында
кеуекті титан, магний, магнилі ұнтақ алынады, ал скандий мен ванадий
кідірістермен шығарылады.
«Қазақмыс» корпорациясының Балқаш ТКМК-да әлі де селен мен
теллур өндіреді, бірақ қалдықтардан молибденді бөлуді тоқтатты.
Вольфрам қоры жөнінен Қазақстан Республикасы 1-ші орында екеніне
қарамастан, бүгінгі таңда Қазақстанда қиынбалқитын сирек металдар -
вольфрам, цирконий, гафний өндірісі іс жүзінде жоқтың қасы.
Техногенді минералды пайда болуларды сирек металдар қоры жөнінде
өндірістік маңызы бар, СМ және СЖМ жек шикізаты ретінде қарауға
болады. Бұл өнімдер Қазақстанда шашыранды сирек металдарды алуды
Достарыңызбен бөлісу: |
