Даму бағыттары Халықаралық ғылыми-практикалық конференция материалдары Современная система дошкольного

285 

 

Арнайы  жабдықтарды  дұрыс  пайдалану,  қадірлеу,  қайта  орнына  қою,  бір-біріне  көмек 

көрсетуге  тәрбиелеу.  Балаларды  жұмысты  бастап  оны  аяғына  дейін  жеткізуге  тәрбиелеу. 

Балабақшадағы  еңбек  жұмыстарына  қатысу,  ұжымдық  еңбекке  үйрету.  Ертегі,  әңгімелерді 

кейіпкерлер  арқылы  «Еңбек  түбі  -  зейнет»  екенін  түсіндіру.  Үлкендер  еңбегін  құрметтеуге 

баулу.  Мысалы:  «Бір  уыс  мақта»,  «Бұзау  бақтым»,  «Көйлекті  маған  кім  берді?»,  «Қайдан 

келдің,  бауырсақ?»  деген  әңгімелер  арқылы  барлық  заттардың  еңбекпен  келетіндігін 

түсіндіру.  

Алдыма мынандай мақсат қойдым: 

Өзіне-өзі  қызмет  ету  еңбегі    баланың    балабақшаға    келген    күннен  бастау    алып, 

балалардың өзін күтуі, ересекке тәуелсіз болып, өзінің ісіне сенімін қалыптастырып, ұқыпты 

әдемі, өзі киіне алу біліктілігі, сыртқы келбетіне қарай алуы. Балалардың табиғаттағы еңбегі, 

өсімдіктер  мен  жануарларға  күтім,  бақшада  көкөніс  өсіру,  үлескені  жасылдандыру, 

аквариумды  тазалауға  араластыру.  Қол  және  көркем  еңбегіне  табиғи  материалдар,  қағаз, 

қатырма  қағаз,  мата,  ағаштан  бұйым  жасау.  Бұл  еңбек  түрінде  балалардың  қиялы, 

шығармашылық қабілеттері дамып, қолдың ұсақ бұлшық еті дамып, ұстамдылыққа, бастаған 

ісін аяғына дейін жеткізуге үйренеді. Балаларды еңбекке баулуды тек балабақшада ғана емес, 

отбасында да жалғастыру. Мектеп жасына дейінгі кезеңде еңбекті дұрыс ұйымдастыру баланы 

жүйелі түрде еңбекке баулудың, еңбек дағдыларына үйренудің алғашқы қадамы. 

Осы мақсатқа қол жеткізуде баланың жас ерекшелігін, психологиялық мүмкіндіктерін 

ескере  отырып  балалармен  жүргізілетін  жылдық  жоспар  құрастырдым.  Бұл  жоба  төрт 

кезеңнен тұрады. 

1 кезең: - ұйымдастырушы 

- 

әдебиет жинау 

- 

жобаға сәйкес әдебиеттермен танысу 

- 

жұмыс түрлерімен танысу 

2 кезең: - жобаның жылдық жоспары 

- 

бала еңбегін оқу іс-әрекеттерімен кірістіру 

- 

бала еңбегін түрлеріне байланысты бөлу 

- 

жұмыс түрлерімен танысу 

3 кезең: - жобаны жүзеге асыру 

- 

бала еңбегін оқу іс-әрекетіне пайдалану 

- 

күннің II жартысында еңбекке үйрету 

- 

әртүрлі ойындарға еңбекті қолдану 

4 кезең: - бала еңбегін ашық сабақта қолдану 

- 

еңбектің бір түрін көрсету 

- 

жоба бойынша слайд көрсету 

- 

жоба бойынша жазбаса есеп беру. 

Алдыға    қойған    міндетім:  балаларды  еңбек  түрлерімен  және  кәсіптермен  таныстыру. 

Ұжымдық еңбекті татулықпен ұйымдастырып атқаруға үйрету. Еңбектің әр түріне баланың 

қызығушылығын ояту, ұжымда еңбек етуде белсенділік, ынта ықыласын көрсетуді қолдау. Өз 

қолымен  жасаған  еңбегіне  қуаныш,  мақтаныш  сезімін  тудыру.  Еңбекке  қызығушылығын 

тәрбиелеп  жағымды  көзқарас  тудыру.  Өз-өзіне  қызмет  етуі  балабақшада  және  отбасында 

еңбекке араласу, яғни үлкендерге көмектесу. 

Еңбек  етуге  жат  қылықтар:  Еріншектік,  жалқаулық,  шалағайлық,  ұқыпсыздыққа 

жиренуге  баулу,  яғни  жол  бермеуге  тәрбиелеу.  Бақыт  адамға  еңбек  арқылы  келетінін 

ұғындыру. 

Гүл өсірсең терлеп, 

Бұның аты – еңбек. 

Кесте тіксең зерлеп, 

Бұның аты - еңбек. 

Қиындықтың бәрін 

286 

 

Еңбек қана жеңбек, деген өлең жолдарын айта отырып болашақ біздің ізбасарларымыз 

жас  жеткіншектерге  «Еңбек  түбі  –  береке»,  «Еңбек  ер  атандырады»,  «Еңбектің  наны  тәтті, 

жалқаудың жаны тәтті» екенін айтқым келеді. 

К.Д.Ушинский  талаптарының  ең  бастыларының  бірі  -  еңбек-сүйгіштікке,  еңбек  ете 

білуге және еңбекке ынталы болуға тәрбиелеу. Кімде-кім пайдалы еңбекпен айналысса, сол 

адам  қоғамның  лайықты  азаматы  бола  алады  деп  білді  Ушинский  баланың  санасына  сәби 

кезінен-ақ,  еңбек  етудің  қажеттілігі  мен  маңыздылығын  ұялатуды,  пайдалы  іс  істеуге 

тырысушылыққа және қандай істе болса да шын ниетпен және ұқыпты орындауға тәрбиелеуді 

ұсынды [2.23-б].  

 Еңбектің бейнеті мен зейнетін басынан өткізген халқымыз баланы еңбекке тәрбиелеуді 

отбасынан бастаған. Ер бала мен қыз бала тәрбиесін бөлісіп алған. 

Еңбекті дәріптеп жастарға еңбек адамын үлгі-өнеге ретінде ұсыну "Аяз би" ертегісіндегі 

Аяз би "Кер құла атты Кендебайдағы" Кендебай, т.б. бейнелері арқылы беріліп отырған. 

Қазақ  халқы  жастарды  еңбекке  баулығанда  күнделікті  кәсібіне,  тұрмыс  тіршілігіне 

байланысты төрт түлік малды бағып-қағуды, аң аулап кәсіп етуді ойластырған. 

Халқымыз еңбек пен өнерді егіз санаған. Жүн иіріп, өрнек тоқу, киіз басып, үй жабу, ою 

ойып, сырмақ, түс киіз өрнектеу, тері илеп, бас киім тігу қыздар, әйелдер үшін ерекше өнер 

санаған. Халық педагогикасынан орын алған еңбек және еңбекке тәрбиелеу қазіргі педагогика 

теориясы принциптерімен ұштасып жатыр. Еркін еңбек барысында өзінің және бүкіл қоғам 

мүшелерінің  қажеттілігін  қанағаттандыру  үшін  адам  материалдық  және  рухани  құндылық 

жасайды.  Шығармашылық  еңбек  барысында  адам  өз  күшінің  шамасын  және  қабілетін 

анықтайды. Қоғамның басты талаптарының бірі - әр азаматтың өмірде өз орнында толық күш-

жігерін жұмсап, қоғамдағы байлықты еселей түсуге еңбек үлесін қосуы, еңбекке адал, саналы 

қатынасу болып табылады. Міне,  осыны ескере  отырып  мен  өз  жобамда  ата-аналарды да  

қамтимын. ата-ананың  еңбегін  көріп өскен бала     еңбектің  қадірін  түсінеді. Ата-аналар  

балаға  еңбек  етудің  жолын тек  отбасындағы  іс-әрекеттері  арқылы ғана  көрсетіп қоймай,  

балабақшаға да  келіп,  қоғамдық жұмыстарға  белсене  ат  салысып,  үлгі  болуда.   

Балабақшамыздағы  сыртқы  безендіруі  таза  табиғи  және  құнсыз  заттардан  жасалынып 

төңірегімізді көркейтіп тұр. Тәрбиеленушілердің табиғатты танып білуге және оның тылысым 

тынысының өздік ерекшіліктерін түсінуге  арнайы еңбек  құралдары  қамтылған  тобымыз бар. 

Балалар тірі  және өлі табиғат  арасында, тірі  организм мен олардың өмір  сүру ортасындағы 

байланыстарды  орнатуға  үйреніп  табиғатпен  етене    байланыста  болады.  Жаз  мезгілінде  

балалар    еңбекпен    танысудың    түрлі    тәжірибелік    жолдарынан  өтеді.  Ол  жолда  балалар 

құмырсқа иілеуімен, шағын тоғанмен, аралардың еңбегімен, жәндіктер әлемімен танысады. 

Балалар бақша ішінде тәрбиешілермен еңбек жасайды, көкеністердің өсіп-жетілуін бақылайды 

және  әлемнің  қызықты  жерлерімен  танысуға  мүмкіндік  беріледі.  Ол  үшін  «мысыр  елінің 

пирамидасы»    жайғасқан,  «кактустар  әлемі»,  «орыс  халық  ертегілері»  және  «қазақтың 

жайлауы» сияқты бұрыштарды  ата-анлардың  қолдауымен  ұйымдастырудамыз. Тәрбиелеу 

мен білім беру ісіне отбасын тарту, ата-аналарды педагогикалық үрдістерге ,жоспарлау мен 

ұйымдастыруға  қатыстыру,    ата-аналардың  балабақшамен  тығыз  байланыста  болуы. 

Балабақшамыздың  әдемілігін  айқындап  тұрған    түрлі    қол  еңбегінің    маңызын  балаларға  

жеткізіп отырамын. 

Біздің  заманымыз  жаңа  технология  мен  компьютер  заманы.  Соңғы  жылдары  біздің 

өмірімізге  түбегейлі  өзгеріс  енгізді.  Сонымен  бірге  педагогтың  де    рөлі  өзгерді.  Ол  енді 

жоғарғы деңгейдегі жаңашыл ұстаз болуы тиіс. Оған қойылатын талап та жоғарғы деңгейде 

болады.  Жаңа  технологияның  дамуының  арқасында  балалардың  дамуына  да    үлкен  үлес 

қосылды.    Мемлекеттік  білім  стандарты  деңгейіне  оқыту  үрдісін  ұйымдастыру  жаңа 

педагогикалық технологияны енгізуді  өз міндетімізге алып отырмыз. Сондықтан оқу-тәрбие 

үрдісіне жаңа инновациялық әдіс-тәсілдерді енгізу бағытында  бақша  ішіндегі  іс-шараларды 

бейне суреттер арқылы тамашалауға мүмкіндік жасалады. Тәрбиеленушілердің білімге деген 

қызығушылығын,  талпынысын арттырып, өз бетімен ізденуге, шығармашылық еңбек етуге 

жол  салу  да  жас  ұйымның  алдына  қойған  мақсаттарының  бірі.  Заман  талабына  сай