105
7. Бірді рет-ретімен қосу және азайту. 7+1+1, 7-1-1, 1+1, 3-2, 2+3 және
басқа түрдегі ең қарапайым математикалық жазуларды оқу және мұндай
жазуларды тиянақты илюстрациялармен қамтамасыз ету. Толық предмет
көрсету негізінде тиісті мәселелерді шешу және олардың шешімдерін “жазу”
(1+1=2, 3-2=1, 2+3=5 т.б.)
8. Шеңбер, үшбұрыш, квадраттарды бір-бірінен ажырату және атау.
Бұл бағытардың әрқайсысы бойынша жұмыс істеу методикасын
тиянақтытеу
1. Сандардың рет-ретін еркін иелеу.
а) бұл реттікті кез келген саннан бастап туры және теріс айту;
ә) санақта берілген саннан кейінгі, берілген екі санның арасындағы,
санақта берілген саннан алдынғы санды айта алу.
Сандардың ретін ерікті түрде иелеу үшін анықтама тақырып бойынша әр
сабақта мазмұны бойынша да формасы бойынша да әртүрлі болған
жаттығуларды орындау қажет.
2. Предметтерді санау біліктілігін қалыптастыру алдынғы сабақтарда
басталады. “1-ден 10-ға дейінгі сандар” тақырыбының қызметі бұл
біліктілікті нығайтудан тұрады. Мұнда балалар предметтердің санағын
әртүрлі жағдайда орындауды үйрену керек, санаудың нысандары әртүрлі
(предметтер, қозғалыстар, буындар, дауыстар т.б.) болуы көзделеді.
Предметтредің реттік цифырын анықтау біліктілігін иелеуде бір
предметтің өзі қандай санау ретімен орандалуына қарап (сұрақ қалай
өрнектелуіне қарап) әртүрлі реттік цифыры алатын жаттығуларды пайдалану
маңызды.
Мысалы: “Егер фигуралар солдан оңға қарап саналса, үлкен қара
дөңгелек санақ бойынша нешінші болады? Оңнан солға қарай санаса ше?
Егер үлкен дөңгелектердің өздерін ғана солдан оңға қарай санаса ше? Оңнан
солға қарай санаса ше?”
3. Алынған білімдерді жалпылау, сосын оларды жаңа сандарға енгізу
үшін әрбір жаңа санды қарау үнемі бұрын үйренілеген сандар қалай пайда
болған деген сұраумен бақылануы керек.
Жаңа сандармен таныс болған сайын мұндай сұрақтарды қою және
оларға жауап беруде балалардың үлесі артып баруы тиіс. Мұндай
жаттығулардың нәтижесінде (егер мұндай жаттығулар әр санды үйренуде
жүйелі түрде өткізіліп тұрса) балалар мүлдем әр сан алдынғы санға 1-ді қосу
(соған ұқсас әр сан өзінен кейінгі саннан 1-ді алумен) пайда болу мүмкін,
деген қорытындыға келтірілуі қажет.
Мұндай жаттығуларды орындауда “санды баспалдақ” жақсы сәйкес
келетін иллюстрация болып саналады, “санды баспалдақтар” оқулықтың
беттерінде де (тапсырмаларды түрлендіруге ғана емес, оларды
күрделілендіру үшін де түрлі варианттарда), оқытушының кестелерінде де
берілуі мүмкін.
4. Әрбір жаңа санды үйренуде балалар тиісті цифр — баспа және жазба
цифрмен танысады. Олар цифрларды ажыратуды, таныс цифрларды
106
басқалардың ішінен ажыратуды үйреніп алуы тиіс.. Мысалы, 5 санын
үйренуде оқытушы тор тақтаға 1, 3, 5, 6, 7, 2 цифрларын теріп қояды және
балаларға 5 цифырын 2 цифырын көрсетуді айтады (барлық таныс болған
цифрларды оқуын және көрсетуін айтды).
10 ішінде азайтудың балалар үшін жаңа болған қиындау түрімен
таныстырудың оқулықта берілген жүйесі 6,7,8,9,10 сандарының құрамын
білуі пысықтау үшін жақсы жағдай жасалады. Тақырып бойынша әр сабақта
бұл сандардың әрбірінің құрамын жоғарыда берілгендей, қайталаудан бастап,
сандар құрамын білуді пысықтаумен аяқтау қажет. Оқытушының міндеті әр
оқушының сан құрамын рет-ретімен және таңдап айта алатын болуына қол
жеткізуден тұрады. Сол мақсатта қарастырып жатқан әр санның құрамынан
тұратын қосынды кестелерді, тапсырмаларды пайдаланады. Соңғы
жаттығуларда берілген санның ажыралу тиіс болған екі саннан бірі болады.
Мәселелер бойынша жұмыс істеу балаларда мәселенің мәтініндегі
белгілерді өзіндік тұрғыдан талқылау және амал таңдауда негіздеу
біліктілігін құрауға үлкен көңіл бөлінеді. Балаларды түрлі мәселелерді
шешуде амал таңдауда көрінетін ерекшеліктерін белгілеуді үйрету көзделіп,
қарсы қою және салыстыру бойынша жаттығу орындату керек.
Сантиметрмен
істеу
және
сызғыштың
көмегімен
өлшеу
жалғастырылады. Тиісті біліктілік пен дағдыларды нығайту мақсатында
сантиметрлі бөлімдерге сызғыштың көмегімен кесінділерді өлшеу және
салыстыру бойынша практикалық жұмыстар атқарылады.
10 + 10
20 – 10
20 + 10
30 – 10
30 + 10
40 – 10
40 + 10
50 – 10
50 + 10
60 – 10
60 + 10
70 – 10
70 + 10
80 – 10
80 + 10
90 – 10
10 + 10
1 онд. + 1 онд. = 2 онд.
10 + 10 = 20
1. Жазылуын түсінтір.
20 + 20
2 онд. + 2 онд. = 4 онд.
20 + 20 = 40
50 + 10
5 онд. + 1 онд. = 6 онд.
50 + 10 = 60
20 + 10
40 + 20
40 + 10
60 + 20
107
100 ІШІНДЕ НОМЕРЛЕУ МЕТОДИКАСЫ
Тақырыпты үйрену мәселелері
1. Оқушыларды жаңа санақ бірлігі ондықтармен таныстыру.
2. Таңбалар бойынша түсінік, екі таңбалы сандар екі цифрдан, бірлік
және ондықтан тұратынын, ал бір ондық он бірліктен тұратынын үйрету.
3. 46 санындағы екі цифр санды білдіруін түсіндіру.
4. Цифрлар таңбасын біу негізінде қосу және алу дағдыларын
қалыптастыру.
5. Екі таңбалы сандарды білуге негізделіп, жаңа өлшем бірліктері
ұзындық (дм, м) туралы түсінік беру.
6. 100 ішінде сандарды номерлеуді үйретуде предметтреді біреулеп және
топтап санауды үйрету.
7. 100 ішінде сандарды оқу және жазуға үйрету таңба бірліктерімен
таныстыру.
Номерлеуді үйрету екі басқышқа ажыратылады:
11-20 сандарын номерлеу және 21-100 сандарын номерлеу.
10-нан үлкен сандарды номерлеу бірліктерді ондық топтауға және
цифрлардың орын мәндері принциптерінің қолдануына негізделген: оңнан
солға қарай санағанда бірліктер бірінші орынға, ондықтар екінші орынға
жазылады. 20 ішінде сандарды номерлеуге тиісті білім мен біліктіліктерді
дамыту бойынша жұмыс барысында оқушылар бір таңбалы сан мен екі
таңбалы санның атауларымен (“Бір таңбалы сан” және “Екі таңбалы сан”
атауларын оқуышлар меңгерулері, оларды түсінуі және сөйлеулерінде
оларды пайдалануды үйренуі қажет) танысады. Оқушыларға төмендегі
көріністегі тапсырмаларды беру жолымен бұл атауларды жиі-жиі пайдалану
керек:
1) Төмендегі сандардың қатарынан бір таңбалы және екі таңбалы
сандарды жеке-жеке бөліп жазыңыз: 1, 11, 7, 9, 12, 14, 10, 13, 15, 6,
19.......................
2) 6 бір таңбалы сан жазып әрқайсысын 10-ға арттырыңыз. Оларды
оқыңыз.
3) 1 және 2 цифрларының көмегінде алдымен бір таңбалы кейін екі
таңбалы сандарды жазыңыз.
4) Тек 2 цифырын пайдаланып, бір таңбалы және екі таңбалы санды
жазыңыз.
Бұл тапсырмаларды орындауда оқушылардың назары 22 санын жазу
үшін бір 2 цифырының өзін екі рет пайдалынылған, бұл сан бірдей екі
белгінің жәрдемінде жазылғанына қарау керек.
Оқушыларды 20 ішінде, кейін 100 ішінде сандарды үйренуде алдымен
дайындық басқышы жүргізіледі, одан соң ауызша номерлеу және жазбаша
номерлеу жүзеге асырылады.
20 ішінде сандарды номерлеуге тиісті білім мен біліктіліктерді
нығайтуға тиісті жұмыс барысында оқушылар бір таңбалы сан және екі
таңбалы сан атауларымен танысады. Мысалы: 3, 8, 10, 10, 12, 17, 20.
Достарыңызбен бөлісу: |
