361
Мұғалім мақсаты бүгінгі заман талабы, білімді, білікті, өздігінен тығырықтан
шығар жол таба білетін іскер адам тәрбиелеуді қажет етіп отырғандықтан, мектеп
қабырғасында жеткіншектердің жеке тұлға ретінде қалыптасуына жағдай жасау.
Оқушыға нәтижеге бағытталған білім беруде күтілетін тұлға құзыретілігін
төмендегіше сипаттауға болады:
-өзінің даралығын сезініп, өзін-өзі дамыта білуі;
-өзінің қызметін бағалай білуі;
-түйіткіл мәселені шешудің ең тиімді жолдарын таба білу;
-өз алдына мақсат коя білуі және оны жүзеге асыра білуі;
-өз әрекетінің нәтижелерін бағалай білуі;
-өз бетінше алынған ақпаратты таңдай білуі;
-түрлі өмірлік жағдайларында пайдалы, тиімді шешім қабылдай білуі;
Дүние жүзілік әдістемелік ғылымда және қазіргі Заманғылық әдістемелік
әдебиеттерде «құзырет», «құзыреттілік» терминдері кең көлемде қолданыс табуда.
Құзыреттілік жеке тұлғаның танымы мен тәжірибесіне қатысты нәрсе. Ғалым
С.М.Вешниякованың «Кәсіптік білім беру» сөздігінде: «Құзыреттілік (латын сөзі)
competenens - қабілетті, қатысты. Белгілі бір саланың тұлғаларының білімінің, білігінің,
тәжірибесінің сәйкестігінің мөлшері» деген анықтама берілген.
А.В. Баранниковтің пайымдауынша: «Құзыреттілік дегеніміз өз бетінше іске
асырылатын қабілеттілік, ол оқушының алған білімдеріне, өмірдегі тәжірибелеріне,
құндылықтарына негізделеді».
Тіл мен әдебиет пәндерін құзыреттілік пен әрекеттілік тұрғыда оқыту дегеніміз - әр
ұстаздың құзырлылыққа жету жолындағы іс-әрекеті, әдіс-тәсілдері болып табылады.
Бұған бүгінгі заман талабына сай инновациялық технологияларды тиімді қолдана алудағы
ұстаз шеберлігін жатқызамыз.
Қазақ тілі пәні бойынша ғылыми жоба қорғату.
Тақырыбы: Тұрақты сөз тіркесі.
Мақсаты: Тұрақты сөз тіркесін еркін сөз тіркесінен ажырата алу, қолдану.
Міндеті: Тұрақты тіркестің өзіндік белгісін білу. Еркін сөз тіркесінен ажырата алу.
Антонимдес, синонимдес тұрақты тіркестерді білу.
Өзектілігі: Тұрақты тіркестің күнделікті тәжірибелік жұмыста сирек қолданылуы,
сөздік қордың аздығы.
Маңыздылығы: Тұрақты тіркестерді зерттеп, зерделеп күнделікті өмірде қолдана
отырып, сөздік қорымызды дамытамыз.
Гипотеза – егер тұрақты тіркестің мағынасын түсініп жүйелі қолдансақ, тіл
байлығымыз дамитын еді.
Ғылымилығы – тұрақты тіркестің лингвистика-лексикологияда алатын орнын білу.
Әдіс-тәсіл: теорияны меңгеру, талдау, салыстыру, зерттеу, практикалық жұмыста
қолдану, сызбалар.
Проектінің мәтіні:
1. Кіріспе: Тұрақты сөз тіркесі туралы теориялық білім алу.
2. Негізгі бөлім:
а) Тұрақты сөз тіркесі мен еркін тіркесті ажырата алу.
ә) Лингвистикада алатын орнын білу.
б) Антонимдес, синонимдес тұрақты тіркестерді ажыратып практикалық жұмыста
қолдана алу.
3. Қорытынды бөлім: Лексикалық сөздік қорды дамыта отырып, көркем әдеби тілде
сөйлеуге машықтану.
№1. Тұрақты сөз тіркесі дегеніміз екі немесе бірнеше сөздің тіркесуі арқылы бір
ғана мағына білдіретін сөз тіркесі.
Мысалы: Қоян жүрек – қорқақ, қас қаққанша – жылдам.
362
№2.
Еркін сөз тіркесі
Тұрақты сөз тіркесі
1. Әр сөзі жеке сұраққа жауап
беріп, бірнеше мағына білдіреді.
1. Бір ғана сұраққа жауап беріп,
бір ғана мағынаны білдіреді.
2. Орнын ауыстыруға болады.
Көзді ашу, көзді жұму.
2. Орнын ауыстыруға болмайды.
Көзді ашып- жұмғанша.
береді.
№3. Лингвистика-лексикология – тұрақты сөз тіркесі.
№4. Тұрақты сөз тіркестері мағына жағынан антонимдес, синонимдес болып келе
Мысалы: Антонимдес тұрақты тіркестер: Ат ізін салмады – ат ізін құрғатпады;
бетінен оты шықты – беті бүлк етпеді.
Синонимдес тұрақты тіркестер: Көз ілмеді, көрер таңды көзімен атырды, түн
ұйқысын төрт бөлді.
Практикалық жұмыс: Дәл осылай болады деген Бектің үш ұйықтаса түсіне
кірмеген болатын.
№5. Лексикалық сөздік қорды дамыта отырып, көркем әдеби тілде сөйлеуге
машықтану: Інім мектептен көзді ашып-жұмғанша келді. Анардың айы оңынан туып,
жарыста жеңімпаз атанды.
А.В.Хуторский анықтамасында «Құзырлылық жеке бастың білім, білік,
дағдысының жиынтығы, құзыреттілік жалпы адамның өз ісін жақсы білу арқылы сапалы
қызмет ету қабілетін білдіреді» деп берілген.
Бүгінгі күні ұрпақ өз таңдауына шексіз мүмкіндік туған заманда өмір сүріп
жатыр. Бүгінгі оқушыны дұрыс таңдау жасау, ұтымды шешім қабылдау, сондай-ақ өзінің
өміріндегі өзгерістер ағымына икемделу қабілетіне байланысты өмір сүру талабы күтіп
тұр.
Әдебиеттер:
1.
ҚР-да 12 жылдық жалпы орта білім беру тұжырымдамасы. /ҚР Білім және ғылым
министрлігінің 2006 жылғы 04 қаңтардағы №1 бұйрығымен бекітілген./
2.
З.Қабдолов “Сөз өнері” Алматы “Жазушы”
«Кәсіптік білім беру жүйесінде студенттің кәсіби құзыреттілігін қалыптастыру
»
К.К.Исабаева, қазақ тілі мен әдебиет оқытушысы,
А.О. Бименбаева, арнайы пән оқытушысы,
«Академик Сәтбаев атындағы Екібастұз инженерлік-техникалық институтының
колледжі», Екібастұз қ.
Елбасы
Н.Ә.Назарбаев
«Қазақстан-2050»
стратегиясы:
қалыптасқан
мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты Жолдауында «Білім және кәсіби машық – заманауи
білім беру жүйесінің, кадр даярлау мен қайта даярлаудың негізгі бағдары. Бәсекеге
қабілетті дамыған мемлекет болу үшін біз сауаттылығы жоғары елге айналуымыз керек.
Барлық жеткіншек ұрпақтың функционалдық сауаттылығына да зор көңіл бөлу қажет», –
деп атап көрсетті
Қазіргі таңдағы кәсіптік білім берудің негізгі мақсаты: еңбек нарығында
бәсекеге қабілетті, құзыретті, өз жұмысын жақсы білетін, жан-жағына бағыт-бағдармен
қарайтын, әлемдік стандарт деңгейінде нәтижелі жұмысқа, кәсіби өсуге, әлеуметтік-саяси
оңтайлы тез әрекет жасауға, болып жатқан өзгерістерге тез бейімделуге қабілетті, өз
қалауы мен қоғам талабына сай өзін көрсете білуге бейім, өз ойын еркін айта алатын,
