Сәулеленудің сәулелік агынының тыгыздыгы (радиация
агыны - 1)
келесі формуламен анықталады:
І=Ф /5,
(4-5)
мұндағы, Фэ - 5 жер бетіне біркелкі түсетін сэулелену а*ьшы.
Ф
=1Вт Э 5=1м2
деп шамалай отырып,
1(Е)=1Вт/ 1 м2=1 Вт/м2
аламыз.
I
тікелей күн радиациясы - күн дискісінен түсетін жэне
жазықтықта өлшенетін, күн сэулелеріне перпендикуляр сэулелену
ағыны түрінде болады.
'
н -
Көлбей бетке түсетін радиация келесі формула бойынша
есептеледі;
5=1 зіпһ,
(4-6)
т
Мүндағы,
һ
- күннің көкжиекпен салыстырғандағы биіктіғі.
Тікелей түсетін күн радиациясын өлшеу үшін Савинов-янишев-
ский актинометрі қолданьшады.
Атмосфераға көтерілғен атмосфералық ғаздар молекулаларының,
су тамшыларының немесе бүлттардың мүз кристалдары мен қатты
бөлшектердің күн радиациясын шашыратуы нэтижесінде көлбей
бетке Күн дискісінің радиусы 5° күн төңіреғіндеғі аймақган басқа
аспан күмбезініц барлық нүктелерінен түсетін радиация шашыран-
ды күн радиациясы Э деп аталады.
Толық (Жиынтық) күн радиациясы 0 - көлденең бетке түсетін
сәулеленудің екі түрін қамтиды: тікелей жэне диффузиялық;
Жер
жүқа қабатында жүтылады да, жылуға айнала
ал
Күн радиациясының жер бетінен шағылуы сол беттің сипатынг
тәуелді. Шағылған радиацияның мөлшерінің
(К ^
аталмыш бетк<
түсетін радиацияның жалпы мөлшеріне
(0 )
қатынасы бетгің альбе
50
аталады. Бұл
йызбен өрнектеледі:
А = — 100%
(4.8)
£
Пиранометр мен альбедометр іс барысындағы бетке келетін
жиынтық, шашыранды радиацияны жэне іс барысындағы беттен
шағылған радиацияны бақьшау үшін қызмет етеді. Тікелей, шашы-
ранды жэне шағылған радиацияның қысқатолқынды ағындарынан
айырмасы жер бетініц жэне атмосфераның жылулық сәулеленуі
спектрдің корінбейтін инфрақызьш бөліғіне сэйкес келеді.
Жер
бетінің
жэне
атмосфераның
жылулық
сэулеленуін
Жер
Жердің сәулелену толқынының
не одан астам аралықта өзгеріп
(Е^)
деп атайды. Жер бетіне келетін атмосфералық радиацияны
атмосфераның кездейсок сэулеленуі немесе карсы сәулеленуі
(Е^
деп атайды. Жер бетінің өзіндік сәулеленуі мен атмосфераның
эулеленуі арасындағы айырманы тиімді сәулелену
(Е А
деп атайды
Күнмен, Жер бетімен жэне атмосферамен сэулелендірілетін
энергия жэне оның түрленулері зерттелетін геофизиканың бөлімі
актинометрия, ал радиацияның эрқилы түрлерін өлшеуге арналған
аспаптар - актинометриялық аспаптар деп аталады.
Савинов-Янишевский актинометрі АТ-50
Актинометр тікелей күн радиациясын өлшеуге арналған жэне
бақылау қүралы ретінде қызмет ете алады [6, 19,24,25].
Радиация қабылдағыш ретінде күміс фольгадан жасалған
қалыңдығы 20 мкм және диаметрі 11 мм жүқа дискі
1
қызмет
етеді (4.5-сурет). Дискінің сыртқы жағы (күнге қаратылған) ар-
найы лакты жабынмен қарайтылған, ал ішкі жағына папирос
қағаз арқылы 36 тақ термобатареяның дәнекер жапсарлары
2
жапсырылған. Сыртқы жүп дәнекер жапсарлар
3
біршама ауыр
мыс сақинаға
4
бекітілген. Термобатарея мыс сақинамен бірге
51
сырткы ұшында кабылдагыш саңылау кызметін аткаратын
М
тт шшшт
V
V V
I
1
Ж
Я
Ж Ж
Ж Ш К
Ж
Ш
•
I
» #
I
■ ■
Я
■
Р
диафрагмасы
д п а г а ^ і р » -
ь
-
^
---------- т
г
.
.
.
7 (4.6-сурет) орналастырылған. Түтіктің ішінде тағы да диаметрі
бойынша кеми беретін, диаметрі 10 мм болатын ең кшіісі термо-
диафрагмалар қатары бар. Бүл
фрагмалар
ш
р
а
і ш
и
л
и
^
—
-
-
1
—
г ’
-
тең денелік бұрыш кұрады. Темробатареядан шығатын сымдар
12
қысқыштар арқылы гальванометрге жалғанады.
4.5-сурет. Актинометрдің
термобатареясы:
1 - қабылдагыш пластина;
2
-
термобатареялар;
3 - папирос қагазы;
4 - мыс сақина.
Гальванометрдің көрсеткіштері
термотоктың күшіне пропоцио-
налды, демек, тікелей күн радиа-
циясының
энергетикалық
рықталуына да пропорционалды
жа-
Актинометрдің
корпу-
сы тіреуге
10
жэне көрсеткіш
салынған
көрсеткіштің көмегімен біз аспап-
солтүстікке
8 ендіктер шкаласы 9 көмегімен
әлем осі бойынша орнатылады.
Актинометр
бойынша
бақылау
жүргізу үшін оны термобатарея
Күнге көзделетін етіп багдарлау
Янишевский
актинометрі
қақпақ;
2 ,3 -
винттер
ишулер
қажет, ол үшін аспаптан қақпағын
экран; | 1 |||Щ | 11 тұтік
ось;
1
алып түтіктщ ғ
Күнге бағыттайды.
9
- ендіктер секгоры;
1
табан;
12
— сымдар
тіреу;
11 -
-саңылау
52
Достарыңызбен бөлісу: |
