8
ІІІ
қадам
Тапқандарыңды жүйелеп, керекті, өзіңе ұнаған
жерлерін қысқаша жазып алып жүр. Үлгі:
Ав-
торы
Еңбек-
тің
аты
Қай
жылы,
қай
жерде
шыққан?
Не
айтыл-
ған?
Кітап-
тың
беті
ІV
қадам
Жобалау және зерттеу. Тақырыбыңды таңдап
алғаннан кейін соның айналасында өзіңше
іздену, зерттеу жұмысыңды баста. Іздену, зерттеу
жұмысын жүйелі бір тәртіппен жүргіз.
Жобалау-зерттеушілік қызметке қойылатын ғы-
лыми талаптар: проблема; ізденіс, зерттеу; баяндау,
салыстыру; тұжырым, қорытынды; дәлелдеме; мақсатқа
жету, нәтиже; батылдық, табандылық; орынды ақыл-кеңес,
пікірлерді тыңдай білу; қателіктен қорықпау, мойындай білу.
Жобалау-зерттеу арқылы орындалатын жұмыс-
тардың қорытындысы пікірталас, реферат, тұсаукесер
рәсімі, ғылыми жоба түрінде қорғалады.
Жобаны бағалау тәсілдері:
1) жобаға қатысушылардың әрқайсысының белсенділігі;
2) қатысушылардың бір-біріне көмегі мен байланысы;
3) алынған проблеманың ашылуы, басқа білімдерді
пайдалана білуі;
4) қабылданған шешімді дәлелдей білуі, өзінің ойын
жеткізе білуі, қорытындысын дәлелдей алуы;
5) жұмыстың нәтижелерін көрсетудегі көркемділігі.
9
Оқушыны өз беттерімен орындаған жұмыстарының
нәтижесін міндетті түрде дәлелдеп отыруға және дәлелдеу,
тек өз пайымдауларын ғана емес, нақты мысалдарға,
ғалымдар еңбектеріне, қосымша материалдарға, ең бастысы,
мәтінге негізделуі қажет екендігіне назар аударту керек.
Зерттеу не шығармашылық бағыттағы тапсырмалар, ең
алдымен, оқушылардың тіл байлығын дамытады; екіншіден,
тапқырлыққа, шешендікке баулиды; үшіншіден, қабілеті,
дарынының дамуына түрткі жасайды; төртіншіден, алған
білімді тәжірибеде пайдалануға мүмкіндік туғызады;
бесіншіден, дербес ізденіске, өз беттерімен соның негізінде
бір «өнім» жасауға жетелейді. Жан-жақты мұғалім өзі білім
ала алатын адам қажет болып отырған кезеңде алған білімін
түрлі проблемаларды шешуге, келешекте кәсіби маман-
дығын таңдай отырып таным белсенділігін қалыптастыра
алатын тұлға тәрбиелейді.
Өз ойымды ұлы Абай атамыздың «Ұстаздық еткен
жалықпас үйретуден балаға» деген қанатты сөзімен
қорытындылай отырып, төмендегідей ұсыныс-пікірімді
айтқым келеді:
«Оқушының алған білімін өмір сүруге пайдалануға
дайындаңыз. Оқушыларда өз бетінше танып білу іс-әрекетін
жүргізу үшін білім жиынтығы болуы тиіс екенін ескеріңіз.
Оқушылардың зерттеу қызметін пайдалана білу дағдысын
(ақпаратты жинақтау, оның қажеттісін пайдалану, әр
түрлі болжам жасау, қорытынды мен шешім қабылдау
қабілетін) дамытыңыз. Зерттеу не шығармашылық
бағыттағы мәні бар проблемаларды табуға үйретіңіз.
Жобалау-зерттеу жұмысының мақсатына жетуіне көңіл
бөліңіз».
10
Жұпаркүл ХАЛМҰРЗАЕВА,
Сырбай Мәуленов атындағы
№37 орта мектептің мұғалімі.
Астана қаласы.
ҚАЗАҚ ТІЛІН ТЕРЕңДЕТІП
ОҚЫТУ − ҚОҒАМДЫҚ-
ӘЛЕУМЕТТІК ӨМІР ТАЛАБЫ
Тіл − сөйлеу, ойлау, қарым-қатынас құралы, тіл − әрбір
адам, ұлт, мемлекеттің қадір тұтар ардағы. Қоғамның
көркейіп, ілгерілеп дамуы қашанда сол қоғам мүшелерінің
біліктілігі мен білімдігіне байланысты екені аян. Сондықтан
бүгінгі өтпелі кезең тудырған қиындықтарды жеңе отырып,
жасап жатқан ісіміздің баянды жалғасын тауып, жемісті
болуы үшін алдымызда білікті де білімді ұрпақ өсіру
міндеті тұр.
Біліктілік адамның өмір жасында көргені мен естіге-
нінің тиімдісін көңілге тоқудан, ал білімділік тікелей
оқудан құралмақ.
«Тіл − сарқылмас қазына» дегенді жиі айтамыз. Оған дау
жоқ. Сонымен бірге, ол – жанды құбылыс. Ол – халықпен
бірге дамып, елдің күнделікті қарым-қатынас ісінде,
қызметтік қажеттілігіне қарай жаңа сапа иеленіп, толығып,
байып отырмақ. Мемлекеттік дәрежеде көтерілген тілдің де
даму бағдары осы деңгейде жүзеге асуы мүмкін.
Ұлтымыздың ұлы ұстазы Ахмет Байтұрсынұлы «Өз
алдына ел болуға өзіндік тілі, әдебиеті бар ел ғана жарай
алады» деген екен. Халқымыздың ғасырлар бойы аңсаған
тәуелсіздігін нығайтудың, ұлтымыздың тұтастығын сақтап
қалудың негізгі алғы шарттарының бірі – ана тіліміздің
11
мерейін көтеру, пайдалану, аясын кеңейту. Осы ізгі парызды
орындауға білім ошақтарының, ұстаздардың, әсіресе, қазақ
тілі мен әдебиеті пәні мұғалімдерінің орыны ерекше екені –
дау тудырмас мәселе.
Қазіргі кездегі қоғамда болып жатқан өзгерістерді
демократияландыру, ізгілендіру үдерістері баланың еркін
дамуын, белсенді шығармашыл болуын талап етеді. Мектеп
бітірген баланың сан алуан қиындықтардан қиналмай
өтуі оның ақылының, еркін сезімінің және оның жалпы
дамуының деңгейіне байланысты.
Қазақ тілін тереңдетіп оқытудың жолға қойылуы −
бүгінгі қоғамдық-әлеуметтік сұраным талабынан туындап
отырған мәселе. Мемлекеттік мәртебеге ие болған қазақ
тілінің қолданыс өрісінің кеңеюі, біршама жылдар бойы
өзге тілдің өктемдігінен табиғи арналарынан ажырап қалған
ана тілімізді өрістетуге деген талаптың күшеюі республика-
мыздағы білім беру жүйесінің негізгі буыны болып
саналатын жалпы білім беретін мектептерде бұл пәннің
рөлі, маңызының арттырылуына қажетті алғышарттарды
қалыптастыруды керек етеді. Бұл орайдағы негізгі шарттар −
қазақ тілі пәнінің білім мазмұнын жаңарта отырып, оқушыға
терең білім беру, олардың коммуникативтік біліктілігін
арттыру, ана тілін сөз мәдениеті талаптарына сай деңгейде
дұрыс қолдана білу іскерліктерін жетілдіру.
Қазақ тілінен терең білім беру оқушыға академиялық
тіл біліміндегі бар ғылыми категорияларды үстемелеп
ұсынуымен шешілмейді.Білімді тереңдетуге оқушының
өзіндік танымы арқылы ғана қол жеткізілетінін ескеру
қажет, яғни, білім мазмұнының оқушы біліктілігінің базасы
болатындай әдістемелік жолдарды белгілеу шешуші рөл
атқаратынына мән беру қажет.
Қазақ тілінің мемлекеттік жалпыға міндетті білім
Достарыңызбен бөлісу: |
