К. И. Сэтбаев атындагы Қаз¥ту-нің доценті, техника ғылымдарының кандидаты

11.2. Сурет. Барабанда буды жуу сұлбасы.
1
 -  1 -калқан; 2 -  сепаратор; 3 -  бу қабылдағыш; 4 — бу алу; 5 -  қорек суы;
6
- булы қоспа;7 -төмен түсу  құбырлары;
Бу  қорек  суының  қабаты  арқылы  өтеді;  будағы  қазан  суының 
тамшылары  қорек  суымен  бірге  келіп,  ал  бу  арнайы  орнатылған 
әртүрлі  бө геттер  арқылы  өткенде  ылғал  тамшылары  оларда  тұрып 
қалып,  ары  қарай  үлкейіп  барабаның  сулы  кеңістігіне  агып  түседі. 
Сонымен  бу  ылғалдан тазаланып (сепарацияланады)  жэне тұздардан 
босатылады.  Нэтижесінде  барабанның  шыққан  бу  едәуір  мөлшерде 
таза  болады.Қазан  суының  сапасы  және  будың  тазалыгы  арнайы 
құрылған  химиялық  қызмет  арқылы  тұрақты  бақыланып  отырады. 
Бұл  қызметтің  қарамағында  үлкен  цех  болады,  ол  химиялық 
дайындау цехы деп аталады. Бүл  цехтың әргүрлі сүзгілерінде барлық 
қосымша  су  тазаланудан  өтеді.  Ол  су  қазандықта  немесе  электр 
стансасында  орын  алатын  судың  және  будың  шыгындарын 
толтырады,  Судың  ең  үлкен  шығыны  өндірістік  қазандықгар  мен 
ЖЭО  (жылу  элекгр  орталығы  )  -   да  болады,  себебі  кәсіпорындар 
көбіне будың конденсатының бір бөлігін қайгармайды.
Қыздыру бетгерініц коррознясы
Металл және онымен әрекеттесетін ортаның арасында өзара физика — 
химиялық  процестердің  нэтижесінде  металл  біртіңдеп  мүжіліп 
қираггылады.  Бүл  процесті  коррозия деп  атайды.  Қыздыру беттерінің 
сыртқы  коррозиясы  жану  өнімдерінің  қүрамы  және  қыздырылатын 
құбырлардың  температурасына  байланысты  болады.  Мазуттьщ 
күлінде  болатын  ванадий  оксиді  қазанның  металл  элементтерінің 
680°  С  -   та  және  одан  үлкен  мөлшерде  жогары  температуралық 
коррозия  тугызады.  Бүл  коррозия  күкірт  қышықылының  әсерінен
121

болады.  Күкірт  қышықылының  буы  SO
3
  -   тің  буымен  қосылганда 
пайда болыл, түтін газдарының  100 -140°С -  тағы температурасында 
конденсацияланады.  Төменгі  температурадағы  коррозиядан  әсіресе 
күкіртті  мазут  жағатын  қазанның  соңгы  жылу  беру  беттері  зардап 
шегеді.  Онымен  күресу  үшін  ошақ  камерасындагы  ауаның  артық 
мөлшерінің  коэффициенті  а   =  1,02  -1,05  деңгейіне  дейін  төмендету 
керек, себебі бүл мэні 
SO3 
түзілуінш шектеп, күкірт негізінен S 0
2
 -  ге 
дейін  толықтырады.  Одан  белек  осы  жагдайда  шыгу  газдарының 
температурасы  10-40°С  жэне  одан  жоғары  көтеру  қажет,  себебі 
мүндай  кезде  күкірт  қышқылының  буы  шықтанбайды.  Осы 
себептерге 
сэйкес 
экономайзер 
мен 
ауа 
қыздырғыштың 
қүбырларының температурасы да шамадан тыс салқын болмау керек. 
Ол  үшін  қорек  суын  алдын  ала  қызыдырып алып,  ал  күкірт отынды 
жаққан  кезде  ауа  қыздырғьпшса  дейін  ауаны  алдын  ала  бу 
калорифердінде  жылытып  any  қажет.  Қыздыру  беттерінің  ішкі 
коррозиясы  негізінен  электрохимиялық  процестерге  байланысты 
болады.  Бүл  жағдайда тотықгырғыш  ретіңде  негізінен  судағы еріген
0
2 
және  С 0
2
  газдары  болып табылады.  Ішкі  коррозияны  болдырмау 
үшін  қорек  суыңдағы  еріген  газдарды  деаэратор 
деп  аталатын 
қондырғыда судан бөліп шығады.
Бақылау сүрақтары:
1. Қазанның сенімді жүмыс істеуі үщін қойылатын талаптар?
2. Үрлеме мөлшерін анықтау
3. Қорек суының мөлшерін анықгау
4. Буды таза қорек суымен жуы әдісі
5. Қыздыру беттерінің коррозиясы
6.Бу қазанын «үрлеу» дегеніміз не?
7. Қазан агрегагггарын кезеңдік үрлеудің мақсаты.
11.2 Бу қазанывда  судың айналымы
Қазандық  агрегатгарьпшң  қыздыру 
беттері 
жұмысының 
беріктілігі  қүбыр  металының  қажетгі  температуралық  тәртібін 
қолдаумен 
қамтамасыз 
етіледі, 
ол, 
бір 
жағынан, 
жоғары 
температуралы  түтін  газдарының,  ал  басқа  жағынан,  қазанда 
айналатын 
жүмыс 
денесінің 
қысымымен 
шартталған 
үлкен 
механикалық  жүктемелердің  ықпалына  түседі.Қазанда  айналаггын 
жүмыс денесі  құбыр  металының  салқындатылуын  қамтамасыз етеді,
122

осыган  байланысты,  айналымның  бұзылысы  құбырлардың  күйіп 
кетуіне экелуі мүмкін.
Жұмыс  денесінің  қозгалысын  (айналымын)  ұйымдастырудыц 
тэсіліне  байланысты  қазаңдық  агрегаттардьщ  үш  түрін  ажыратады: 
түзудәддік  қазаңцары;  көп  еселі  айналымды  қазаңдар;  көп  еселі 
табиғи айнапымды қазаңцар.
Түзудәлдік бу қазандарында 
(11.3-сур.  а-сұлба)  жұмыс денесінің 
неғұрлым 
сенімді 
айналымы 
қамтамасыз 
етіледі. 
Мұндай 
қазаңдардың  айналымдық  сұлбаларында  барабаңдар  болмайды, 
жұмыс  денесі  қоректеңдіргіш  сораппен  қыздырғыш  беті  арқылы 
бірте-бірте тартылады.
11.3-сурет. Бу казандарда судьщ айналымының сұлбалары 
1
 -  қоректік судын кіруі; 2 -т ы м  қыздырылган  будыц шыгуы; 3 — қоректік 
сорап; 4 -  экономайзер; S — булангыш қыздыру беттері; 6 — буқыздыргыш ;
7 -  барабан; 8 — түсіргіш құбыр; 9 — айнапымдык сорал.
Дегенмен,  түзудэлдік  қазандардың  қоректік  суының  сапасына 
өте  жоғары  тапаптар  қойылады  —  оларды  қоректендіру  таза 
бусұйықгықпен  жүзеге  асырылады.  Сондықтан,  түзудәлдік  қазандар 
тек бусұйықгықгы энергетикалық стансаларда орнатыла алады (БЭС).
Көп  еселі  еріксіз  айналымды  цазандарда  (11.3-сур.  б-сұлба) 
қоректендіргіш  сораппен  қазан  атанағына  берілетін  «жай»  сапалы 
қоректік су  қолданыпа  алады.  Мұндай  қазанның буланғыш  қыздыру 
беттеріндегі  жұмыс  денесінің  айналымы  арнайы  айналымдық 
сораппен жүзеге асырылады, ның жұмысының сенімділігіне өте қатаң 
талаіттар 
қойылады. 
Үлкен 
жылумеханикапық 
жүктемелер 
жагдайында  жұмыс  жасайтын  арнайы  айнапымдық  сораптарды 
қолдану  қажепгтігі  көп  еселі  еріксіз  айналымды  бу  қазандарының 
тәжірибелік қолданылуын шектейді.
Көп  еселі  табиги  айналымды  бу  қазандарында  ( 1 1.3-сур.  в- 
сұлба)  көп  еселі  еріксіз  айналымды  қазандардағы  сиякты,  қоректік
123