К. И. Сэтбаев атындагы Қаз¥ту-нің доценті, техника ғылымдарының кандидаты

Күрделі  жөндеулер  2-3  жылда  1  рет  өткізіледі,  оның  ұзактыгы 
20-40  күн.  Күрделі  жөңцеулерде  қазанды  жуады,  тузгілерді 
(элементгерді)  жаңгыртады  (реконструкция),  қыздыру  бетгерін 
ауыстырады.  Ағымды  жөндеуде  тез  тозатын  бөлшектер  мен 
түзгілерді  (ең  алдымен  оттықтарды)  ауыстырады,  құралдарды 
тексереді, қыздыру беттерін тазалайды.
13.4 Қазандарды пайдаланудыц қалыптасқан тәртіптері.
Теңдесулік (статнкалық) свпаттамалар
Бұл  пәннің  бұрыңғы  тарауларында  қалыптасқан  тәртіп 
жағдайлары  қарастырылды.  Сондықтан тек пайдалануга  байланысты 
кейбір  қосымша  мәліметтер  келтіріледі.  Жалпы  жагдайда  қазанды 
пайдалану режимдік  картага  сэйкес  жүргізіледі.  Қазіргі  құрамалық 
қондыргылар  қазанның  бусу  жолындагы  ортаның  күйін  және  оның 
жұмысының  кез  келген  уақыт  кезеңіндегі,  мысалы,  ауысым  (смена) 
бойынша  орташаланган  немесе  агымды  үнемділік  (экономичность) 
көрсеткіштерін  апуга  мүмкіңцік  беретін  есептеу  техникасымен 
жабдықталган.  Алынатын  ақпарат  қазанның  пайдалану  режимін 
тиімділеуге  мүмкіндік  береді.  Автоматтық  (өзіндік)  реттегіштер 
құбылыстарды  оңгайлы  жүргізуді  қамтамасыз  етеді  (мысалы,  ауа 
реттегіш түтін  газдарындағы берілген оттек мөлшерін ұстап тұрады). 
Бұл  құрылгылар  үшін  режимдік  каргада  көрсеткіштердің  шекгі 
мэндері көрсетіпеді, оларға жеткенде, реттегіштер жұмысын түзетеді, 
ап олар бұзылса, қызметшілер қолмен басқаруға көшеді.
Жану  құбылысының  үнемділігін  реттеу  ошақтағы  ауаның 
артықтық  еселеуішінің  (аош)  тиімді  мэнін  жэне  жеке  отгықтар 
бойынша  отынның  тарапуьша  сэйкес  ауаның  таралуын  ұстап  іүру 
арқылы жүргізіледі. аош-тың тиімді мәнін шыгындардың ең кіші мәні 
арқылы  анықтайды.  Отын  мен  ауаньщ  қазан  оттықтары  бойынша 
бірқальппы 
(равномерно) 
таратылуы 
қапқандық 
кұбыр 
қабыргаларыньщ  ең  үлкен  ыстықтығын  төмендетуге  мүмкіндік 
туғызады,  ошақган  шыгудагы  түтін  газдарының  ыстықтығының 
бірқалыпсыздыгын  азайтады  жэне  қожданусыз  істеу  тәртібін 
қамтамасыз ету үшін ең қолайлы жағдайлар жасайды.
Пайдалану  кезінде  жеке  қыздыру  беттерінен  кейінгі  берілген 
ыстықтыкты бақылайды да, үстап тұрады.
Барабанды қазанда қосымша рұқсатты  шектерде барабандагы су 
деңгейі үстап түрылады.  Оның жогарылауы  казан су тамшыларының
147

әкетілуіне  алып келеді, оның салдарынан бу сапасы төмендейді және 
буды  аса  қыздыргыш  құбырларында  ішкі  шөгінділер  түзіледі,  бұл 
құбыр  қабырғасының 
ы сты қты гы ны ң 
өсуіне,  ал  кейде  бапқып 
тесілуіне  алып  келеді.  Қазан  әртүрлі  жүктемелерде  істегенде 
қалыптасқан  режимдері  бірдей  емес.  Ортаның  берілген  көрсеткіш 
мэнінің немесе жұмыс режимы  көрсеткішінің жүктемеге тэуелділігін 
теңдесулік 
сипаттама 
дейді. 
Жүктеме 
өскенде, 
сәулелік 
жылуқабылдау үлесі төмендейді, агыңдықгың үлесі өседі. Сондықтан 
барабандық қазанда сәйкесті  жаңа және екінші  рет аса қыздырылган 
будың үнемдегіштен кейін судың жэне  ыстық ауаның ыстықгықгары 
өседі.  Бу  түзетін  жэне  буды  аса  қыздыратын  бөліктерінің  арасында 
орнықты  шекарасы  жоқ  тура  агынды  қазанда  жаңа  бу  ыстықгығы 
тұрақты  болып  қала  бере  алады.  Теңдесулік  сипаттамалар  жэне  бар 
қүралдарды  пайдаланып,  жаңа  мен  екінші  рет  аса  қыздырылган  бу 
ыстықтыгын реттеу мысалы  13.2-суретте келтірілген.
13.2. Сурет. Тура агынды (1) жэне дагыралы (2) қазандардың жаңа жэне екінші 
рет аса қыздырылган будың тендесулік сипаттамалары
te&  -  екінші  рет  аса  қыздырылған  бу  ыстықгығы,  taK  -  аса 
қыздырылған (жаңа) бу ыстықтығы
Қазанньщ  жылулық  с ипаттамал арына  қазан  жүктемесінің, 
ошақтың  ауапық  тэртібінің,  қорек  су  ыстықгығының,  отын 
сапасыньщ ықпалы  13.3-суретте келтірілген.
148

Қазан жүктемесі  өзгергенде,  отын  шығысының  өзгеруі теңестік 
(баланстық) теңцеулер қатынастарынан анықгалады.
в,  [
рі
Л ^ -
һ
ісУ + Р Ж  - О *  jtf 
П35)
в.  [п:лКі-hixy+DM
мұнда  Da K,  De к,  һа к,  һ  е.к  ~  жаңа  жэне  екінші  рет  аса  қыздырылған 
будың  шығыстары  мен  қажырлары;  һқс  және 
һ'е 
к  -   қорек  суы  мен 
аралық  аса  қыздырғыш  кірісіндегі  бу  қажырлары;  «к»  және  «х» 
көрсетілген және төмендетілген жүкгемелерді белгілейді.
Сьшаулар  жэне  жинақталган  тэжірибе  нәтижелері  негізінде 
реттеу  аралығыньщ  төменгі  шегі  анықталған:  мазут,  газ  жэне 
ұшпалар  шығуы  көп  көмірлерді  жаққанда,  номинал  жүктеменің  40- 
50%, майсыз жэне тас көмірлер үшін — 50-60%;  сұйық қож шығаруы 
бар  қазандар  үшін  -   60-75%.  Жүктеменің  техникалық  минимумы 
эдетге  көрсетілген  (номинал)  жүктеменің  30-40%-ын  құрайды. 
Жүктеменің 
төменгі 
шегі 
отынның 
жану 
құбылысының 
орнықтылығымен 
және 
ошақ 
қалқандарының 
жұмыс 
істеу 
сенімділігімен анықталады.
Қазанньщ ПӘК-нің жүктемеге  тәуелділігі  көп  жэйттерде:  қазан 
құрылмасына,  жағылатын  отын  түріне,  ауапық  тэртіпке,  ауа 
сормасына  жэне  т.б.  байланысты  анықгалады  (13.3-сурет).  Қатгы 
отын 
жаққакда, 
қазанның 
максим ал 
ПӘК 
D=(O,8-K),9)DK
0
p.H 
жүктемеде,  ал  мазут  жаққаңца,  D=(0,6-H),9)DKep.H  жүктемеде  орын 
алуы  мүмкін.  Қазіргі  қуатты  қазандарда  шығар  газдармен  кеткен 
жылу  шыгыны  q
2
  басқа  шығындармен  салыстырганда,  ең  үлкен 
болғандықтан,  қазанның  ПӘК-нің  жүкгемеге  тэуелділігін  сол 
анықгайды.
149