176
жоғалтатын рухани ақиқаттарды қабылдау (көбісі тек діни түрде қабылдайды).
Философиялық мектептердің ешқайсысы дұрыс, толық ақиқатқа жақын
білімді бере алмайды. Сонымен қатар, бəрінде абсолютті немесе объективті
жақтарды іздеу - ол соқыр жол, себебі, бəрі адамнан өтеді, адамнан тəуелсіз
ақиқат жоқ. Ігілік пен зұлымдылық деген ұғымдарда тек адамға қатысты, яғни,
қоғамда немесе табиғатта адам ісіне адамдық баға беру. Объективтік нақтылық
деп адамның субъективтік ісімен субъективті дүниені жаратуын, ігілік пен
зұлымдылықты жарататын адамға сəйкестікті ақиқат деп айтамыз.
Адаммен байланысты жағдайлар, оқиғалар, адамның қасиеттері, өмірі
мен өлімі т.б. - философиялық объектілер, ал олардың шынайы түсінігі - шексіз
дүние туралы ақиқаттың жартысы.
Бақылау сұрақтары
1. Информатиканың ғылымдар жүйесіндегі орны?.
2. Ақпараттық технологиялардың əлемді танудағы мүмкіндіктері?
3. Құқық философиясы курсы мазмұнының пəні мен мəселесі.
4. Құқық философиясының ғылымдар жүйесіндегі орны
5. Ақиқаттың философия тарихында қалыптасқан түрлері?
6. Ақиқаттың классификациясының негізінде қандай белгілер жатыр?
7. Қазіргі философияда ақиқат туралы қандай негізгі үш тұжырымдама
қалыптасты?
8. Адамға қатысты ақиқаттың жаңа түсінігі?
Ұсынылатын əдебиеттер
1. Арсеньев А.С. Размышления о работе С.Л. Рубинштейна «Человек и
мир» // Вопросы философии. – 1993. - № 5.
2. Аристотель. Физика. / Философы Греции. Основы основ: логика,
физика, этика. - М.: ЭКСМО-Пресс; Харьков: Фолио, 2000.
3. Лимонов И.Б., Мартынычев И.В., Синюк А.И. проблма истины в
философии и науке. Истина и субъективность: Учебное пособие. - Альтемьевск,
2004.
4. Ойзерман Т.И. Философия как единство научного и вненаучного
познания. // Научные и вненаучные формы мышления: доклады российско-
немецкой научной конференции. Москва, апрель 1995 г. - М., 1996.
177
ГЛОССАРИЙ
Таным - бағдарламаларды сақтау, құрастыру, жинау, сараптау жəне қайта
өндеу бойынша сезім мен ойлау іс-əрекеті.
Методология - білімді практикалық тұрғыдан қолдану, құрастыру,
жаңғыртудың эффективтік тəсілдерін орнату принциптерінің жүйесі.
Эпистемология - (грекше таным, оқу, сөз) таным теориясы, гносеология.
Бұл термин американ, француз жəне неміс философиясында кең қолданылған.
Терминнің шығуы философияны онтология жəне эпистемологияға бөлген
шотланд философы Дж. Ф. Ферьеден туындайды («Метафизика негіздері»,
1854 ж.).
Рационализм - таным теориясын ақыл-ойдың көмегімен қолдану.
Рационализімге сүйене отырып, жалпылық жəне қажеттілік жетілген білімнің
логикалық белгісі, оның тəжірибесінен жəне жалпылығынан бөліп
қарастырмайды. Олар ақыл ойдан жəне түсініктен, яғни ақыл-ойдың туғанынан
бастап беріледі (Декарттың теориялық идеялары) немесе ойдың болжамы
ретінде түсініктен алынған.
Эмпиризм - таным теориясы туралы ілім, ол бойынша ақиқатты тəжірибе
арқылы тануға болады. Бұл ілім сезімдік тəжірибені білімнің жалғыз қайнар
көзі деп есептейді, барлық білім тек тəжірибе арқылы келеді дейді.
Сенсуализм - сезім түйсіктері арқылы дүниені танып білу. Бұл білім
саласы танымды сезіну арқылы танудың бір бөлімі.
Солипсизм - субъективті идеализмнің шекті түрі.
Агностицизм - (гр. білім жəне жоққа шығару) əлемді толық танып-білуге
болмайды деп қарастыратын білім саласы.
Методология принциптері - əдістер, тəсілдер, методикалар жүйелердің
негізгі ережелері мен негізі болып табылады.
Эмпириялық білім - рационалды білімнің төменгі түрі, эмпириялық
объектерді бақылау операцияның нəтижелері мен эксперименттердің
қорытындысын ойлау арқылы түйіндейтін жəне тіл тəсілдер арқылы
қорытындыланатын білім.
Эмпириялық танымның əдістері - бақылау, эксперимент, сипаттама,
абстракциялау, индукция, материалдық модельдеу, экстраполяция т.б.
178
Теориялық білім - білімнің эмпириялық пен метатеориялық деңгейлердің
арасындағы білім; өз пəндігімен эмпириялық білімнен ерекше; олар - идеалдық
объектілер; логикалық
ұйымдастыру
деңгейі
жоғары; дедуктивтік-
аксиоматикалық əдістер арқылы дəлелденеді.
Теориялық əдістер - идеялдандыру, ойлау эксперимент, математикалық
модельдеу, білімнің логикалық ұйымдастыру, дəлелдеу, интерпретация т.б.
Эврилогия - əлеуметтік маңыздылығы бар, жаңалық, жаңа идея, жаңа
теория мен жасамды материалды объектерді жасау жолдары мен тəсілдер
туралы ғылым; шығармашылық теория оның синонимі болып табылады;
объектке бағытталған пікірлер шығармашылық процестердің психологиялық
механизмі шығармашылықты меңгеру, өнімділік түрін нығайтатын себептерді
қамтитын хронотоптық пікірлер; 3 бөліктен тұрады: шығармашылықтың
онтологиялық негіздері, шығармашылық процестің нерв жүйесімен ми
өзгешелігімен байланыс түрі, индивидуалды шығармашылықтың өзгешелігі
туралы (методикалық шығармашылық туралы теория қазір өзекті).
Методологиялық сана - продуктивті зерттеу іс-əрекетке жету үшін жəне
ғылымдылықтың мөлшері туралы ғылыми ұжыммен қабылданған пікірлердің
жиыны, кең түрде ғалымдармен кəсіпкерлік қызметінде қолданылады.
Метатеориялық танымның əдістері - ғылыми теориялардың
негіздерін талдау, ғылымның мазмұны мен əдістерінің философиялық
интерпретациялау, ғылыми теориялардың əлеуметтік жəне практикалық
қажеттілігіне баға беру т.б.
Ғылым – əртүрлі заттар мен объектілерді, олардың қасиеттері мен
қатынастары туралы жаңа білімді қалыптастыратын нəтижелерге бағытталған
өзгеше ғалым ұжымдарының когнитивтік қызметтері. Ғылыми білімнің өлшемі:
пəнділік, өзін жаңғырту, объективтілік, логикалық дəлел, эмпириялық жəне
теориялық дəлел, логикалық дəлелділігі, пайдалылығы. Қазіргі кезде ғылым
өзін құрастыра жəне жаңғырта алатын, оның жетіктістері қазіргі қоғамның
дамуын негіздейтін аса күрделі əлеуметтік жүйе болып табылады.
Ғылым дегеніміз - заттардың, құбылыстар мен үрдістердің ішкі
болмысын, табиғатын ашып көрсететін, олардың даму заңдылықтарын,
байланыстарын ашып, даралап тұжырымдайтын шынайы ақиқат, жүйеленген,
қисынға келтірілген білім жəне объективті шындық.
Ғылым дегеніміз қоғамдық-тарихи практика дамуының белгілі бір
сатысында пайда болатын айырықша əлеуметтік институт, адамның танымдық
қызметінің ерекше формасы, адамзат мəдениетінің жоғарғы саласы.
Ғылым философиясы - философияның бір аймағы, пəндік тұрғыдан
ғылыми білім жүйесін, ғылымның жалпы қүрылысын, қызметтері мен даму
заңдылықтарын зерттейді; когнитивтік қызметін қарастырады; ғылым
Достарыңызбен бөлісу: | 
