3. Тиімді алеуметгік-психологііялык жүмыс жүргізуге қажетгі
жағдайлар мен мүмкіндіктердің сай келуі;
4. Психологтың кәсіби іс-эрекетінің нақты әлеумеггік-қүкықтық,
ұйымдастырушылық және материалдық түрғыда қамтамасыз етілуі.
Осы мэселелердің әрқайсысын нақгырақ қарастырайық.
Тиісті міндеттерді орындаудағы білгірлік деңгейін анықтау мен
үжымның кэсіби іс-әрекетіне, клиентгің тіршілік әрекетіне қатысу
мыналарды тексеруден тұрады:
а) психологтың өз жүмысыңда этнкалық кодексті сақтауын;
ә) психологтың еңбектің, өмірдің барлық сферасындағы және
оның кәсіби іс-әрекетіндегі уақьптық жүктемелерін;
б) психологтың әртүрлі категориядағы клиенттермен (адам-
отбасы-үжым) жұмыс істеуге жеке қатысу жүйесін;
в) психологтың элеуметтік-психологнялық жүмысты үйым-
дастыруға және жүрггауге тиісті басқа адамдармен өзара әрекеттесу
жүйесінің тиімділігін. басқа әлеуметтік-пснхологиялық қызметкер-
лермен өзара қатынастарындагы коммуннкабелдігін;
г) басқару шешімдерін қабылдау кезінде
п с і і х о л о г т ы ң
малімет-
терді ескеру деңгейін;
д) психологтың эртүрлі комиссия жүмыстарына қатькуы және
онын тиісті міндеттерінің шегінен тыс функцияларды атқаруын;
е) өзін өзі жетілдіру жэне элеуметтік-пснхологнял ы қ жүмыстын
өнімді техыологняларын меңгеруін.
Әлеуметгік - психологиялық жүмыстың нәтнжелілігін және
ондагы практик психологтың рөлін жан-жакты зерттеу және багалау
келесі мәсепелерді қамтиды:
а) клиенттердің өмірі
мен еңбектерін олардың жалпы
контектсінде.
сондай-ақ.
олармен
фу н кционалдық
міндеттер
шеңберіндегі жалпы міидетгерге, қажеттіліктерге сәйкес мақсатты
жүмыс
істеу
кезінде
әлеуметтік —пснхологиялық қолдаудың
тиімділігі;
ә) клиенттердің шыгармашылық әлеуетін дамьгту мен жүзеге
асырудың және оларга әр түрлі мәселелерді шешуде көмек көрсетудің
үтымдылыгы;
б) психологиялык ағарту мен кеңес берудін әр түрлі міндетті
және инновациялық формаларында жүзеге асырылатын пснхология-
лық даярлауды үйымдастыру жэне оньщ нэтнжелілігі;
в) диагностикалық жүмысты үйымдастырудың оған койылатын
талаггтарға сай келуі; психодиагностикалык жүмыстың нәтижелеріне
48
байланысты қорытындылар мен ұсыныстардың дұрыстығы, оларды
ескеру дэрежесі және іске асыру кезіндегі тиісті адамдардың
білгірлігі;
г) әсіресе девиантты мінез-құлықтьщ эр түрлі көріністерінің
алдын-алуга, дағдарыстық жағдайларды жоюга жэне элеуметтік
субъектілердің
өмірі
мен
еңбегіндегі
мэселелерді
шешуге
байланысты психологиялык алдын-алу (психопрофилактикалық)
жұмыстарын ұйы м дастыру және оның нәтижелілігі;
д) психологиялық түзету жэне психологиялык реабилитация
жұмыстарының білгірлік деңгейі мен нэтижелілігі; психологиялык
реабилитация элементтерін элеуметтік —
тұрмыстық тәжірибеге,
спортгық — сауықтыру шараларына, бос уақьпты ұйымдастыруга
және т.с.с., енгізу дәрежесі.
Тиімді элеуметтік-психологиялық жұмысты жүргізу шарттары
мен мүмкіндіктерінің сәйкес келуін талдау жэне багалау төмендегі
мәселелер бойынша жүзеге асырылады:
• а) әлеуметтік — психологиялык объектілерінің материалды-
техникалық базасының болуы, күйі және жұмыс істеу жүйесі:
• элеуметтік-психологиялық жұмысқа қажетті оқу-эдістемелік
кабинетінің болуы;
• практик психолог оз функцияларын атқаратын құрылымдағы
психологиялык кеңес беру орталыгының бар болуы;
• психологиялык релаксация бөлмесінің бар екеңдігі;
э)
кітапханада, жұмыс орындарында, клиенттердің жеке
қолданыстарында
элеуметтік-психологиялық
жұмыстың
оқу-
эдістемелік қорының болуы.
Практик психологтын кәсіби іс-эрекетінің нақты элеуметтік-
кұқықтық, ұйымдастырушылық және материалдық қамтамасыз
етілуін аныктау төмендегілерді тексеруден тұрады:
а) жұмыс бөлмесінің, құжаттарды, есеп қисап - құжаттарын
сақгауға арналган сейфтің болуы;
б) негізгі есеп -қисап құжаттарының болуы және олардың
дұрыстыгы;
- практик психолог жұмысының жоспары (перспективапық,
айлық және кәсіби жетілу);
- психодиагностика нәтижелері, тексеру, зерттеу актілері
(карталары) жэне клиенттердің психологиялык портретін жасау;
- істелген жұмыс жөніндегі ай сайынгы анықтамалар —
баяндамалар жэне басқа да қажетті құжаттар;
49
- істің, мәселенің мэн-жайы, күйі жөніндегі жедел ақпараттық
хабарламалар және т.с.с.;
- тиісті адамдарға жэне клиентгердің басқа категорияларына
ұсыныстар, сондай-ақ, элеуметгік-психологиялық жұмысты ұйым-
дастыруға байланысты талаптар;
әлеуметтік-психологиялық
жұмысты
ұйымдастыруга
байланысты тиісті адамдармен өзара эрекеттесу жүйесі;
- оқу-әдістемелік материалдар жэне психологиялық ағарту мен
кеңес беруге арналған материалдар.
Практик психологтың іс-эрекетін тексеру, бағалау, аттестация-
лау нэтижелері бойынша тексеру актісі жасалады, онда әлеуметгік-
психологиялық жұмысты ұйымдастыру мен жүргізу істерінің жай-
күйі талданады. Қорытындыларда оның тиімділік (эффективтілік)
критерийлері мен көрсеткіштеріне сэйкес келу деңгейі көрсетіледі.
Психологтың кәсіби білгірлігінің жан-жақты сипаттамасына және
оның тиісті функцияларды атқаруға жарамдылығына ерекше көңіл
бөлінеді.
Әлеуметтік-психологиялық жұмысты осы саладағы апдыңғы
қатарлы тәжірибені
ескере
отырып жетілдіруге байланысты
ұсыныстар беріледі.
1.3. Әлеуметтік-психологиялық қызметтің теориялық негіздері
XX ғ. кэсіби психологиялық-әлеуметтік жүмыстардың даму
тарихында элеуметгік-психологиялық бағыттылықтың дамуы көріне-
ді жэне ол XX гасырда психологиялық-әлеуметгік тұрғының пайда
болуына алып келді. Аталмыш тұрғыны әдетте М. Ричмонд пен Ф.
Холлиздің есімдерімен байланыстырады, ал 1950-1960 ж.ж. оның
қалыптасуына Фрейдтің психоаналитикалық идеялары, ал кейін Дж.
Боулбидің еңбектері үлкен ықпалын тигізді [25].
Психо-әлеуметтік түргыга арналған зерттеулерде клиентгің
түлғасын оның қоршаған элеммен өзара қатынастары тұргысынан
түсіну қажеттілігі негізделеді. Басқаша айтқанда, “ситуациядағы
адамның” түтастығын, яғни психоәлеуметтікті түсіну үшін ішкі әлем
мен сыртқы ақиқат деген үгымдарды бөліп қарамау керек.
Психоәлеуметгік тұргының мақсаты - адамның ішкі психикалық
өмірі мен оның тіршілік әрекетіне эсер ететін жүйеаралық қатынастар
арасындагы тепе-теңдікті сақтау. Психоэлеуметтік түрғыда адамның
мүмкіндіктері оптимистік түрде қарастырылады, тұлғаның элеуеті
50
Достарыңызбен бөлісу: | 
