К ір іс п е
Білім беру саласындағы әлеуметгік-психологиялық қызметгің
рөлі кейінгі кезде көптеген пікірталастарды тудырып жүр.
Психология ғылымының теориясы мен практикасына деген
осындай үлкен
қызығушылықгың бірнеше себептері бар. Қазіргі
кездегі психология гылымы бұрынғы кеңестік мемлекетгердің
бэріиде де жалаң теориялық бағыттан, өмір талаптарыиа сэйкес,
практикалық жэне қолданбалы ғылымға айналу үстінде. Екіншіден,
қогамдагы түбегейлі элеуметтік-экоиомикалық өзгерістердің болуына
байлаиысты қогам өмірінде психологиялық білімдерді пайдалана білу
қажеттігі қалыптасуда. Сол себептен де болар, қазіргі уақытта эртүрлі
практикалық курстар, тренингтер, психологиялық орталықтар,
бірлестіктердің көптеп көрінуі. Қоғамдағы күрделі қүбылыстардың
қазіргі
адам
психикасына
әсерінің
иэтижесінде
адамдардьщ
психикалық күй-жагдайлары шиелеиісе түсуде, мұндай мәселелерді
шешу үшін біреулер психологтарды іздесе, енді біреулер бақсы-
балгер, экстрасенс немесе психотерапевтерді іздестіріп жүр, яғни
қогамда психологиялық түргыдан сауатсыздықгың бар екені көрініп
отыр.
Бүкіл қогамдағы өзгерістер білім беру саласына да өз әсерін
тигізуде. Бүл сапада түрлі оқу орындарының (мектептер, гимназия,
лицей, университет, академиялар, т.б.) ашылып жатқаны белгілі, бұл
оқу орындарында эртүрлі багдарламамен жүмыс істеу үрдісі
қалыптасқан.
Бірақ
сол
багдарламалар
оқушы
жастардың
психологиялық ерекшеліктерін әрқашанда ескере оермеитіні де аян.
XX гасыр ғылыми-техникалық прогресс гасыры болды, білім
саласында алдыңгы шепке-білім, іскерлік, дагды қойылды, бірақ осы
бағытгыи өзі - рухани өмірдің таяздыгы мен тапшылыгына экеліп
тіреді. Біздің елдегі руханилыктың тапшылыгы, қогамдагы қалыпты
оқу орындарымен қатар, бұрынгы қазақ қоғамына жат, балаларга
арналган орындардың: ата-анасыз бапалар, ата-аналары тастап кеткен
балалар, жетімдер үйі, отбасы типіндегі бапалар үйі, т.б. сол сияқты
мекемелердің көбеюінен де көрінеді. Қазіргі кезевде, бүкіл әлемде
руханилыққа бетбұрыстың болып отырганы да кездейсоқ емес шыгар,
ендігі жерде алгы шепке-адами қасиетгер, адамгершілік ұғымдарына
қадам басу басталды.
5
Атапынған күрделі мәселелердің шешімі де қаралайым болуы
мүмкін емес, осыңдай проблемаларды шешуде “жан” туралы ілім -
психологияның өзіндік үлесі болуы, яғни әлемдік психологиялық
ойлардың іс жүзінде, өмірде пайдаланылу мүмкіндігі болуы керек.
Ғылымның жетістіктерін көпшілікке жеткізуде білім саласының
барлық тармақхарындагы (бала бақша — орта оқу орьіндары —
жогаргы оқу орындары) псііхологиялық қызметтіц орны ерекше.
Психологияга деген қызығушылық, сонымен қатар адамның
өзіндік құндылығын бірге-бірте ұғына түсумен де байланысты. Кез
келген қоғамның мәртебесі, ол қогамда жогары білімді, шығармашыл
тұлғаның қаншалықты қажет екендігі мен бағалануына жэне де оның
неғұрлым дами түсу үйлесімділігі мен іске асырылуына байланысты
анықгалатыны белгілі.
Қазіргі кезде білім беру саласында әрбір бапаға деген жеке-
даралық көзқарасқа көп көңіл бөлінеді, ал оның өзі бала тұлғасын
жүйелі түрде және
жан-жақты зерттеумен байланысты (тұлғаға
бағдарланған тұрғы).
Білім беру саласының негізгі институттары — мектепке
дейінгілерге арналган мекемелер, орта мектептер, жоғары оқу
орындары екені аян. Сонымен қатар арнаулы мектептерді, интернат
типтес, интернаттық мекемелерді де естен шыгаруға болмайды.
Мектепке дейінгі мекемелердегі психолог орны, міндеттері,
функциялары мен жұмысының мазмұны негізінен айқындалган. Ол
ен алдымен психодиагностикалық жэне психокоррекциялық (түзету)
жұмыстары.
Қогамда орын алып отырған қиындықтармен байланысты
мектепке дейінгі мекемелерде де, мектептегі де психологтың
функцияларын анықтау қажеттігі туындауда. Мектеп мұгалімі оқу-
тэрбиелік жұмыста әрқашан эртүрлі жас кезеңдеріндегі балалармен
жұмыс жасағанда туындайтын қиындықтарды анықтай алмайды,
олардың
интеллектілі
жэне
тұлғалық
дамуьшдағы
ауытқушылықтардың
алдын-ала
апмайды,
дау-дамайлық
жағдайларды шешуде көмек бере алмайды. Кэсіби психологиялық
дайындықтың жогары деңгейі қажет болғандықган психологиялық
ұсыныстарды мұгалімнің тікелей қолдануы әрдайым тиімді бола
бермейді.
Сондықтан да осы еңбектің негізгі міңдеттері: әлеуметтік —
психологиялық
қызметті
теориялық
-
әдіснамалық
тұрғыда
6
негіздеумен; осы қызметтің іске асырылуының теориялық негіздерін
анықтаумен; білім беру саласындағы психологиялық қызметтің
бірыңгай
тұжырымдамасын
жасаумен;
аталмыш
саладағы
психологтың кэсіби құзіреттілігін қалыптастыру моделін ұсынумен;
білім беру саласындагы элеуметтік — психологиялық қызметтің іске
асырылуының теориялық — қолданбалы моделін жасаумен, білім
саласының әрбір үзбесіндегі психолог қызметінің ерекшеліктерін
анықтаумен; осы саладағы психолог қызметінің іске асырылуында
психотерапиялық әдістерді қолданумен және сәйкесті эдістемелік
нұсқауларды ұсынумен байланысты.
7
