Программалау тілдері жоғары оқу орындарына арналған оқулық



жүктеу 2,9 Mb.
Pdf просмотр
бет9/82
Дата19.11.2018
өлшемі2,9 Mb.
#20460
түріПрограмма
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   82

 
20 
 
Алдын ала 
анықталған 
процесс 
(подпрограмма) 
 
 
 
Қосалқы 
программаларға 
кіру және шығу 
 
 
  Шешім 
 
 
 
Есеп шығару 
жолын таңдау 
 
Енгізу-шығару 
 
 
 
 
Мәліметтерді енгізу 
және шығару 
 
 
Модификация 
 
 
 
 
 
Цикл басы 
 
 
Қҧжат 
 
 
 
 
Нәтижені баспаға 
(қағазға) шығару 
 
 
Тҥсініктеме 
 
 
 
 
Схеманы, 
формулаларды 
тҥсіндіру 
Сонымен,  алгоритм  блоктармен  немесе  геометриялық  кӛпбҧрыштар  тҥріндегі 
фигуралармен ӛрнектеледі. Әр блоктың ішіне орындалатын іс-әрекеттің (амалдың) мазмҧны 
жазылады. Символдардың  (блоктардың) бір кіру және бір шығу сызықтары болуға тиіс.  
Алгоритмдер  блоктардың  ӛзара  байланысуына  қарай  ҥш  тҥрлі  бірыңғай 
қҧрылымға – сызықтық, тармақтық және циклдік болып бӛлінеді.  
1.8 Алгоритмдердің бірыңғай құрылымы 
Кҥрделі  алгоритмдерді  қҧру  ҥшін  қарапайым  бірыңғайланған  алгоритмдік 
қҧрылымдар  қолданылады.  Олар  сызықтық,  тармақталу  және  цикл  (қайталау) 
қҧрылымдарынан  тҧрады.  Программалау  теориясында  кез  келген  кҥрделі 
программаны ҥш тҥрлі қҧрылымнан қҧрастыруға болатыны дәлелденген, олар: 
сызықтық,  тармақты  және  циклдік  қҧрылымдар.  Осы  ҥшеуі  қҧрылымдық 
программалаудың  негізгі  конструкциялары,  яғни  қҧраушылары  болып 
саналады (1.2-кесте).  
a
 
b
 
0,25a 
b
 
a
 
b
 
a
 
а
 
a
 
b
 
a
 
0,5a
 
a
 
b
 


 
21 
Сызықтық  құрылым  бірінен  кейін  бірі  орындалып  тізбектеле  орналасқан 
бірнеше операторлардан тҧрады.  
Тармақты – шартқа байланысты екі оператордың бірінің орындалуы.  
Цикл – операторлар бӛлігінің бірнеше рет қайталана орындалуы. 
Оператор  –  тілдің  қарапайым  сӛйлемі,  ол  белгілі  бір  әрекет  немесе  амал 
орындап, ; таңбасымен аяқталады. 
Негізгі  конструкцияларды  пайдалану  мақсаты  –  қарапайым  қҧрылымды 
программа  алу  болып  саналады.  Мҧндай  программалар  оңай  оқылады,  тҥзе-
тіледі  және  керек  болса,  оңай  ӛзгертіледі.  Қҧрылымдық  программалауда  goto 
операторын  қолдануға  болмайды,  ӛйткені  ол  программа  логикасын  тҥсінуді 
қиындатады.  Бірақ  кейде  goto  операторын  қолдану  қажет  болатын  кездер 
болады.  
Алгоритмдердің бірыңғай құрылымдары 
 
 
1.2 кесте 
Сызықтық 
қҧрылым 
Тармақты қҧрылым 
Циклдік қҧрылым 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Программа  жҧмысын  басқару  операторларын  программаның  басқарушы 
конструкциясы деп атайды. Олар: 

   қҧрама операторлар; 

 
таңдау операторлары; 

 
цикл операторлары; 

 
кӛшу операторы. 
1. Сызықтық құрылымды алгоритм немесе қарапайым сызықтық алгоритм 
іс-әрекеттердің  орындалу  ретіне  қарай  тізбектеле  орналасқан  блоктардан 
тҧрады. Амалдардың бҧлай бірінен соң бірі реттеліп орындалу тәртібін табиғи 
атқарылу дейді.  
Мысалы,  y = a  +  b  формуласы  бойынша  есептеу  тіктӛртбҧрыш  арқылы 
кескінделетін есептеу блогы (3-блок) арқылы ӛрнектеледі. Ал нәтижені қағазға 
басу  ҥшін  кӛпбҧрышты  қҧжат  алу  блогын  (4-блок)  пайдаланып,  оның  ішіне 
нәтиженің  атауларын  жазамыз.  Жоғарыда  кӛрсетілген  y=a+b  формуласымен 
есептеу  ҥшін  a  және  b-ның  сандық  мәндерін  компьютерге  енгізіп  (2-блок), 
содан  кейін  қосу  амалын  орындап,  ақырында  y-ті  экранға  (қағазға)  басып 
шығарып,  жҧмысты  тоқтатамыз.  Осы  алгоритмнің  схемасы  1.2-суретте  
кӛрсетілген,  ал  оның  жанында  Паскаль  және  С  тіліндегі  программасы 
жазылған. Программа мәтінін қҧру жолдарын келесі тарауларда қарастырамыз. 
 
 


 
22 
 
  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
2.  Тармақталу  алгоритмдері.  Тҧрмыста  кездесетін  алгоритмдер  әртҥрлі  
болып келеді. Олардың жиі кездесетін тҥріне алгоритмнің белгілі бір шарттың 
орындалуына  не  орындалмауына  байланысты  тармақталып  бірнеше  жолдарға 
бӛлінуі жатады.  
Тармақталу  алгоритмінің  қҧрылымы  қарапайым  болып  келеді.  Мҧнда 
арифметикалық теңсіздік (теңдік) тҥрінде берілген логикалық шарт тексеріледі. 
Егер ол орындалса, онда алгоритм бір жолмен, ал орындалмаса екінші жолмен 
жҥзеге асырылады, яғни есепті шығару жолы тармақталып екіге бӛлініп кетеді. 
Тармақталу  алгоритмдеріне  шартты  тексеру  блогы  міндетті  тҥрде  кіреді.  Ол 
ромб тҥрінде кескінделіп, басқа блоктармен бір кіру және екі шығу сызықтары 
арқылы  байланысады.  Кӛбінесе  тармақталу  алгоритмдері  екі  тҥрде  кездеседі, 
олар  "таңдау"  және  "аттап  ӛту"  мҥмкіндіктерін  іске  асыруға  кӛмектеседі  (1.3- 
және 1.4-суреттер). 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
"Таңдау" жолымен тармақталуда берілген шарт тексеріледі (1.3-сурет), егер 
ол шарт орындалса (шарт ақиқат болса), онда 2-амал жҥзеге асырылып, содан 
кейін  келесі  3-амалға  кӛшеміз.  Ал,  егерде  шарт  орындалмаса,  яғни  оның 
С тіліндегі программа:
 
#include  
#include  
main() 

 int a,b,y; 
 printf(“a, b =”); 
 scanf(“%i%i”,&a,&b); 
 y = a + b; 
 printf(“y = %i”, y); 
 getch(); 

 
a,b енгізу 
енгiзу
 

1.2-с у р е т . Алгоритм  
          схемасы
 

басы 
:= a+b 

 y 


соңы 
Паскальдағы программа: 
Program P(іnput,output);  
  var a,b,y: integer;  
begin 
wrіte('a, b='); 
  readln(a,b); 
y:= a + b;    
 
 
wrіteln('y=',y:6:3); 
readln;  
 
end.    
 
1.3 -сурет. "Таңдау" алгоритмі                          1.4-сурет."Аттап ӛту" алгоритмі   
 
. . . 
. . . 
  ... 
  1-амал 
жоқ 
  2-амал 
   3-амал 
... 
иә 
 шарт 
1 - амал 
   
жоқ 
2 - амал 
3 - амал 
иә 
шарт 


жүктеу 2,9 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   82




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау