93
Open access:
http://www.aesa.kz:8080/conference_proceedings/2017/
бұлар. Кейбер зерттеулерге қарағанда жәбірленушілер 26,5%-нде қарсылық көрсетсе,
29,4%-нде бейтарап мінез-құлық танытқан, 33,4%-нде қылмысқа қолайлы жағдай
туғызған, ал 10,7%-нде қылмыс жасауды өздері қоздырған. Әйел жынысты адамды зорлау
қылмысындағы жәбірленушілер мінез-құлқынның жөні бөлек. 38,6%-нде жәбірленушілер
алкогольдік мас күйінде болған, олардың ішіндегі 92,8%-і болашақ қылмыскермен бірге
ішкен (Криминология). Олардың мінез-құлқында маңызды болып адамдармен танысудағы
кездейсоқтық, сақ болмау, жеңіл мінез табылады. Зорлау қылмыстарының 13%-нде
қылмыскерге жәбірленушінің тиісуі, алдын ала уәде беру сияқты итермелейтін жағдайлар
болған. Әлбетте, «Інген ыңғай білдірмесе, буыршын бұйдасын үзбес» деген сияқты
мақалдарымыз тағы бар. Кейбір қылмыстарда адамдар шынымен де өздері дайын
қақпанға бас сұғады. Шекара ашылған уақыттан бастап мыңдаған қыздар мен жігіттер
адам саудасының құрбаны болды. Айталық, «моделдік бизнеске шақырамыз, бізге мүсіні
мен келбеті сұлу қыздар керек, олармен шетелдің беделді компаниялары келісім-шарт
жасайды» деген жарнамаға сеніп жалған құжаттардың көшірмелерін ғана көрсеткен
алаяқтарға қаншама қыздар өздері келіп тіркеліп, өз қаражаттарына виза жасатып, өз
қаржысына билет алып, «өз ырқымен» барып құрыққа түсті. Ол кездері барлық екі жүзге
тақау мемлекетпен біздің елдің елшіліктері мен консулдықтары орнықпаған болатын,
тіпті адам саудасын жазалайтын заң да жоқ еді. Көптеген жәбірленушілер сол сақтықтың
болмауынан әлі де елдеріне қайта алмай жүр.
Жәбірленуші болудың алдын алу үшін менің ойымша:
1. Психологиялық тұрғыда жақсы дәрежеде болу керек. Себебі, алаяқтар,
қылмыскерлер адам психологиясының әлсіздігін өте жақсы пайдаланады.
2. Жәбірленуші өзін қалыпты жағдайда сақтау керек, яғни қылмыскердің ашуына
тиетіндей халге жеткізбеуге тырысу керек.
3. Жәбірленуші болмау үшін әрқашан сақтықпен жүру керек [4].
Еуропада мемлекеттік және жергілікті басқару органдарымен қаржыландырылатын
қылмыс жәбірленушілеріне, олардың психологиялық тұрғыда оңалуы және екінші
құрбандық жағдайдың қайталанбауы жағынан әлеуметтік көмек көрсету мәселесімен
айна- лысатын бірнеше ұйымдарды, қайырымдылық қорларды айта кетуге болады, олар:
Германияда «Ақ сақина» ұйымы; Ұлыбританияда 1974 жылы құрылған Жәбірленушілерге
көмек көрсетудің ұлттық ұйымы; Нидерландыда 1984 жылдан бастап жұмыс жасайтын
Қылмыс жәбірленушілеріне көмек көрсетудің ұлттық ұйымы, және т.б. бұл ұйымдардың
барлығы жоғары билік органдарының қолдауына ие және олардың қызметі қажетті толық
көлемде қаржыландырылады [5].
Жәбірленуші болудың алдын алу үшін виктимологияда виктимологиялық
профилактика қолданылады. Виктимологиялық профилактика – ол ықтимал
жәбірленушілерді сақтандыру арқылы қылмыстың алдын алу. Бірақ ықтимал
жәбірленушілер үнемі ақылға қонымды әрекеттер жасай бермейді. Сондықтан, қалай
болған күнде де сақ болғанымыз, өзіміз ыңғай бермегеніміз абзал.
Қолданылған дереккөздер тізімі
1. Национальная организация помощи жертвам преступлений / NOVA.
Электрон.дан.
http://www.trynova.org
2. Шнайдер Г. Криминология. – М.: Прогресс, 1994.
3. Криминологиядағы виктимология [Электрондыресурс]//
http://www.enu.kz/repository/history/Ж%2078%202004.pdf
4. Криминология: пер.с. анг. / под. ред. Дж.Ф. Шелли. – СПб., 2003. – 223с.
5. Ш.Б.Маликова, Д.Б. Маликов Об основных этапах развития зарубежной
виктимологии. ҚазҰУ хабаршысы. Заң сериясы. №1 (69). 2014
94
Open access:
http://www.aesa.kz:8080/conference_proceedings/2017/
Орыс және қазақ тіліндерінде компьютерлік терминдерді түрлендіру әдістері
1
Шермет Ш.Р.,
2
Бухарбаева К.Н.,
3
Смагулова Б.А.
1,2
Қ.И.Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық зерттеу университеті
3
Алматы экономика жане статистика академиясы
E-mail:
Sherzat9696@mail.ru
,
Bakyt28@mal.ru
Антикалық кезеңдерде көне грек философтары қоршаған ортаның табиғи атаулары
туралы мәселелерді қарастырған, демек номинация үдерістерінің қандай
заңдылықтарымен өтетіндігінің сипаты мен принциптері анықталады. Номинациялық
теориялар осы үдерістерді зерттеуге бағытталған.
Терминдік жүйелерді зерттеудің маңызды бағыттарына негізгі ұғымдар мен нақты
терминдік жүйелер жатады, демек қазіргі заманауи озық технологиялардың дамуы
байқалатын «ақпараттық-терминологиялық жарылыс» кезеңдерінде аса өзекті мәселе
болып табылады.
Компьютерлік салада ғылымның барлық қолданбалы интегралды салалары мен
білім жетістіктерін қамтиды, атап айтсақ: математика, информатика, кибернетика,
физика, тіл білімдері және т.б. осыған байланысты терминологиялық тасымалдану үдерісі
туралы жан-жақты айта аламыз.
Компьютерлік терминологияда келесідей номинациялық әдістер қолданылады: 1)
синтаксисті-морфологиялық, 2) морфологиялық (аффиксалды), 3) сөз тіркестері, 4) кірме
сөз.
Синтаксисті-морфологиялық әдісі
Терминологиялық зерттеулер бойынша кеңінен таралған әдістердің бірі
синтаксистік-морфологиялық, демек күрделі (әртүрлі сөз тіркестері) және қысқартылған
күрделі сөздер, аббревиатуралар.
Күрделі термин сөздер
Орыс тілінде
Қазақ тілінде
Быстродействие
Жылдамдату
Видеоадаптер
Бейнеадаптер
Видеомонитор
Бейнемонитор
Видеоприставка
Бейнеқойғыш
Видеокарта
Бейнекарта
телеконференция
Телемәслихат
автозагрузка
Автожүктеу
Автоответ
Автожауап
Автовызов
Автосақтау
вирусоноситель
вирус тасымалдағыштар
Вирусология
Вирусология
Графоповторитель
графа қайталағыштар
Графопостроитель
графа құрастырғыштар
Клавиатура
Пернетақта
Дисковод
Дискжетек
Қысқарған күрделі сөздер (аббревиатура) әртүрлі көп мағыналы бір ғана сөз
тіркестерінен құралған конденсациялану заңдылықтарының байқалуы.
