Оқулық «Желілік және жүйелік әкімшілендіру»

Дигитайзер екі элементтен тұрады: негіз (планшет) жəне нұсқау 
құрылғысы,  негіздің  үстіңгі  қабатында  жылжитын  меңзер  немесе 
қауырсын (6.19, а-сурет), оны қалам-қарындаш (6.19, 
б - сурет 
) деп 
те  атайды.  Меңзер  немесе  қауырсын  батырмасына  басқан  кезде 
оның  орны  планшеттің  үстіңгі  қабатына  орналасады  жəне 
компьютерге беріледі. 
Дигитайзердің  қозғалыс  жұмысы  планшетке  кіріктірілген  тор 
арқылы  меңзердің  орналасқан  орнын  тіркеуге  негізделген,  ол 
көршілес өткізгіштер арасында 3-тен 6-ге дейін мм. қадаммен баспа 
өткізгішінен құралады. Тіркеу тетігі ақпаратты оқуы миллиметрге 
100 сызбаға дейін жететін, анықталған қадамы дигитайзердің 
жоғары ажыратымдылықты алуға қамтамасыз етеді. 
Дигитайзерлер  нұсқау  құрылғысын  орналасу  орнын  анықтау 
тетігіне тəуелді электростатистикалық жəне электромагнитті болып 
екіге 
бөлінеді. 
 
Эл е к тро с та ти с ти к   алы қ 
д и ги т ай з ерл ерд е  
меңзер 
жағына 
тордаға 
электростатистикалық  əлеуеттінің  жергілікті  өзгеруі  тіркеледі. 
Электромагнитных  дигитайзерлерде  меңзер  электромагнитті 
сигналдың  сəулелену  көзі  болып  табылады,  ол  тормен 
қабылданады,  осы  типті  дигитайзерлер  сыртқы  дереккөздер, 
мысалы монитор жасайтын кедергілерге сезімтал болып келеді. 
 
 
 
 
6.19.-сурет. Дигитайзер: 
а 
— меңзермен; 
б 
— қауырсынмен 
 
239 
 
 

Дигитайзерлердің  графикалық  планшеттері  қатқыл  (планшетті 
дигитайзерлер)  жəне  икемді  (икемді  дигитайзерлер)  негізде 
орындалады.  Икемді  негіздегі  дигитайзерлердің  салмағы  аздау, 
ықшамды, тасымалдауға ыңғайлы жəне арзанырақ. 
Планшеттың  жұмыс  алаңының  өлшемі  А4-тен  А0-ға  дейін. 
Планшеттың  бар  дəлдігі  0,005-тен  0,03  дюймға  дейін  өзгеріп 
отырады. 
Орта 
электромагнитті 
дигитайзерлердің 
дəлдігі 
электростатистикалыққа қарағанда жоғары. 
Нұсқау  құрылғысы  дигитайзерлерде  меңзер  немесе  қауырсын 
ретінде орындалады. 
Қауырсын бір, екі немесе үш батырмамен жабдықталған таяқша 
сияқты.  Қауырсын  ұшы  планшетке  баспаның  күшін  анықтайтын 
қауырсындар  бар,  оларда  256  градация  деңгейіндегі  баспа  күштері 
бар, бұл көркем суреттерді салу кезінде өте ыңғайлы. Баспа деңгейі 
сызықтың  қалыңдығына,  палитра  бояуына  жəне  реңіне  тəуелді. 
Көркемдік  мүмкіндіктерді  іске  асыру  үшін  Adobe  Photoshop,  Aldus 
PhotoStyler,  Fauve  Matiss,  Fractal  Design  Painter,  Autodesk  Animator 
Pro, 
CorelDRAW 
жəне  тағы  басқа  типті  бағдарламалық 
жасақтамалар  қажет.  Қауырсыны  бар  дигитайзерлер  көркемді 
графикалық жұмыстарды орындауда басымдылық танытады. 
Меңзерлер  АЖЖ-да  негізгі  жобалаушылармен  қолданылады. 
Олар 4-, 8-, 12-, 16-батырмамен орындалады. Әдетте екі немесе төрт 
бастырма  пайдаланады,  қалғандары  қосымша  бағдарламалардға 
жасақталады, мысалы  Autocad. 
Меңзер де, қауырсын да сыммен жəне сымсыз болады. 
Дигитайзер драйверлері үш тəсілмен жұмыс істей алады: 
тінтуірді  эмулирлеу,  яғни  координатаны  беру  режимінде  жұмыс 
істей  отырып;  ADI  планшетінің    стандартты    драйвері    ретінде 
қайсы құрылғы жүйелі болатынына қарамастан; 
Wi n  T ab 
драйвері 
сияқты. 
Графикалық  планшеттерді  (дигитайзерлер)  CalComp,  Wacom, 
Richpeace  Groop,  Konica  Minolta,  Eco  жəне  басқа  компаниялар 
өндіреді.  Дигитайзерлерді  ресей  нарығында  сатудың  озат 
компаниясы Wacom фирмасы болып табылады. 
 
6.7. 
ЕНГІЗУДІҢ СЕНСОРЛЫҚ ҚҰРЫЛҒЫЛАРЫ 
Енгізудің сенсорлық құрылғылары экранға жанасу кезінде ДК-ға 
ақпаратты шығаруға негізделген. 
Алғашқы  енгізудің  сенсорлық  құрылғы  1970  жылы  Кентукки 
штаты Университетінің оқытушысы Джордж Херст 
 
240 

резистивті  принципте  координаталарды  анықтауға  негізделген 
енгізудің  сенсорлы  құрылғысын  құрған,  ол  өздігінен  жазатын 
ленталардан  деректерді  автоматты  оқуы  үшін  пайдаланатын 
дигитайзерлер  болған.  1983  жылы  Hewlett-Packard  компаниясымен 
шығарылған  алғашқы  ДК  HP-150  сенсорлық  экранмен  жабдықталған 
болатын, ол инфрақызыл сенсорлық технологиясын іске асырды. 
Заманауи  сенсорлық  құрылғылар  сенсорлық  экрандар  мен 
сенсорлық  мониторлардан  жасалған.  Сенсорлық  мониторларда 
сенсорлық экрандар бар, ол экран дисплейінің шынысына орнатылған. 
Сенсорлық экрандардың негізгі компоненттері мыналар: 
■ 
қай  учаскеге  тигізу  жүргізілгенін  көрсететін,    сигналды 
түрлендіретін, датчик функциясын атқаратын, сенсорлық панель; 
■ 
датчик  сигналын  өңдейтін  жəне  оны  деректерге  тасымалдайтын 
бақлауыш,  олар  RS232  немесе  USB  интерфейсы  арқылы  ДК 
процессорына жіберіледі; 
■ 
ДК  операциялық  жүйесімен  интерфейсті  қамтамасыз  ететін 
бағдарламалық драйвер. 
Осы  құрылғыларда  төрт  негізгі  сенсорлық  технологиялар 
пайдаланады  –  резистивті,  сыйымдылықты,  акутикалық  жəне 
инфрақызыл. 
Резистивті  технологиялар  –  жанасу  сəтінде  жүйелі  бөліктің 
электрлік  кедергі  өлшеміне  негізделген.  Монитордың  геометриясына 
сəйкес  орындалған,  пластик  қабатымен  жабылған,  6.20-суретінде 
көрсетілгендей. 
Шыны 
мен 
пластик 
арасындағы 
кеңістік 
микроизолятормен  бөлінген,  олар  экранның  белсенді  аясында  теңдей 
бөлінген жəне тегіс бетінің өтуін берік оқшаулайды. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
6.20-сурет. Резистивті сенсорлық 
экран құрылғысы 
 
241