Атты VII халықаралық Ғылыми-əдістемелік конференция жəне қазақ психологиялық ҚОҒамының І қҰрылтай съезінің

79 

етеді: үй шаруасын жүргізу, обасы мүшелері арасындағы міндеттерді тең көлемде бөлу, үй жұмысын 

əйелдікі  жəне  ердікі  деп  бөлу  бойынша  жалған  ұстанымдарды  еңсеру,  отбасылық  бюджетті 

жоспарлау жəне ескеру жəне сол сияқтылар. 

Студенттерді отбасылық өмірге эстетикалық дайындау отбасының эстетикалық мəдениеті туралы 

түсінікті  қалыптастыруға,  жыныс  аралық  қарым-қатынастар  эстетикасымен,  əйел  мен  ер  адам 

арасындағы  өзара  қатынастардағы  этикет  негіздерімен  таныстыруға;  отбасылық  дəстүрлерге 

құрметті,  оларды  көбейтуге  деген  талпынысты,  отбасылық  мерекелер  ұйымдастыра  білуді 

тəрбиелеуге  бағытталған.  Осы  үрдіс  барысында  тұрмыс  эстетикасы  туралы  дұрыс  түсініктер 

қалыптасады, өзінің тұрмысына жарқын сəттерді қосуға деген талпыныс пайда болады, жақсы талғам 

дами  түседі  (киіне  білу,  əшекейлерді,  косметиканы  қолдана  білу).  Студенттер  отбасылық  өмірдегі 

өнердің  маңызын  сезінуі  аса  маңызды,  ол  жұбайларға  бос  уақытты  жəне  демалысты  тиімді 

ұйымдастыруға мүмкіндік береді. 

Отбасы  құру  ұстанымдарының  қалыптасуын  жəне  отбасылық  өмір  салтын  ғалымдар  зерттей 

бастағанына аз ғана уақыттар өтті. Ең алдымен, бұл отбасы түрінің өзгерісімен, сондай-ақ заманауи 

Қазақстан жағдайларындағы отбасы институтының жүйелік дағдарысымен байланысты. 

Отандық зерттеушілер отбасының қазіргі дағдарысын, əртүрлі халық бөліктері ішіндегі көптеген 

отбасылық  құндылықтардың  өзгерісін  тек  заманауи  жастардың  өмірлік  бағдарларының  өзгеруімен 

ғана  емес,  сонымен  қатар  жалпы  əлемдік  беталыстармен  де  байланыстырып  отыр.  Заманауи 

Қазақстан  отбасындағы  негізгі  қызмет  бірлескен  шаруашылықты  жүргізу,  балаларды  дүниеге  əкелу 

емес, жұбайлар арасындағы қарым-қатынас болып отыр. 

Ұзақ  уақыттар  бойын  зерттеушілер  отбасы  өмірінің  жекелеген  тұстарына  баса  назар  аударып 

келді (заманауи отбасының өзгерісі, жас отбасын анықтау критерийлері жəне оның негізгі мəселелері, 

некеге  тұру  мотивтері,  жұбайлардың  үйлесімділігі,  отбасылық  бюджет,  шаруашылықты  жүргізу, 

демографиялық жағдай, тұрғын үй мəселесі, некенің тұрақтылығы жəне беріктігі мəселелері). Қазіргі 

кезде  зерттеушілер  заманауи  отбасы  мəселелері  жастардың  некедегі  қатынастары  құруға  деген 

қабілетсіздігі нəтижесінен орын алуда деген қорытындыға келді. 

Отбасылық  құндылықтарды  қалыптастыру  бала  кезден  басталуы  тиіс.  Бұл  дегеніміз  жалпы 

қоғамға  да,  сонымен  бірге  отбасы мен  жас буынға да бағытталған мақсатты үрдіс  болуы  керектігін 

көрсетеді,  оның  мақсаты  отбасы  жəне  некеге  қатысты  жағымды  көзқарастарды  тəрбиелеу,  некеге 

тұруға дайындау жəне жас отбасының мəселелерін шешу болып табылады. 

Студенттерді отбасыға дайындау – кəсіби қызметке дайындау, қоғамдағы өмірге бейімдеу тəрізді 

маңызды  мəселе.  Отбасының  құндылықтарын  ата-анасының  отбасында,  кейіннен  мектепте  жəне 

басқа  да  білім  беру  мекемелерінде,  жастар  ұйымдарында  жəне  еңбек  ұжымдарында  қалыптастыру 

қажет.  Заманауи  отбасының  мəселелеріне  əлеуметтік  жарнама  арқылы  бұқаралық  ақпарат 

құралдарының назарын аудару қажет. Жас отбасы, ана мен əке болу статусын, Қазақстан қоғамының 

өміріндегі  балалардың  рөлі  мен  орнын  көтеру  жағына  қарау  қоғамдық  пікірді  қалыптастыру  аса 

маңызды орын алады. 

Қазіргі таңдағы Қазақстанда отбасына деген лайықты қатынасты қалыптастыруға жеткілікті назар 

аударылып отырған жоқ. Қазақстан жастарының сексуалдық мінез-құлқы, бозбалалар мен бойжеткен 

қыздардың  репродуктивтік  денсаулығы  мəселелерінің  өзектілігі  артып  келе  жатыр.  Мамандардың 

пікірі бойынша, репродуктивтік денсаулық саласындағы көптеген жағымсыз үрдістерді мемлекеттің 

жəне жастар ұйымдарының жастар мəселелеріне назар аудармауымен емес, жастардың өзінің төмен 

сексуалды мəдениетімен түсіндіруге болады. 

Бұл  маңызды  мəселеге  тек  контрацепция,  жыныстық  жолдармен  жұғатын  сырқаттардың  алдын 

алу,  сондай-ақ  отбасыны  жоспарлау  тұрғысынан  ғана  назар  аударылып  отыр.  Сексуалдық  танымды 

қалыптастыру  бойынша  жүргізіліп  жатқан  шаралар  оң  нəтижелер  берді,  алайда  олар  мəселенің 

өзектілігіне қарай, қауіпсіз сексуалды іс-əрекеттер ұстанымын қалыптастыру үшін жеткіліксіз болды. 

 

Əдебиеттер 

1. 

Қазақстан цифрларда-2016/Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі. Статистика 

комитеті // http://stat.gov.kz/faces/wcnav_externalId/publications Compilations;jsessionid 

2. 

Витакер К. Полночные размышления семейного терапевта. – М., 1998. – 288 с. 

3. 

Антонов А.И., Медкова В.М. Социология семьи. – М.: МГУ, 1996. – 304 с. 

4. 

Гребенников И.В. Основы семейной жизни. – М.: Просвещение, 1991. – 158 с. 

 

 

 

 

 

80 

Жиенбаева Н.Б., Бейсекеева Б.Б., Бочарова И.Н. 

(Республика Казахстан, г. Алматы, 

Казахская Академия труда и социальных отношений) 

 

СОПОСТАВЛЕНИЕ КОНЦЕПТУАЛЬНЫХ РАЗРАБОТОК МОДЕЛЕЙ 

КОММУНИКАТИВНОГО СУБЬЕКТА Л.С. ВЫГОТСКОГО И М.М.БАХТИНА 

 

Известно,  что  школа  представляет  собой  значительную  основу  современного  образовательного 

процесса,  исключительную  форму  социализации,  содержанием  которой  является  приобщение 

ребенка  к  той  части  человеческой  культуры,  элементы  которой  актуализированы  в  жизни 

конкретного  социума  как  социально-значимые  ценности.  Система  же  социальных  ценностей, 

сформировавшаяся  в  конкретных  условиях  социального  опыта  и  деятельности,  как  правило, 

отражается  в  общении.  Общение – процесс  межсубъектного  взаимодействия,  проявляющегося  в 

разнообразных  формах,  необходимых  для  осуществления  коммуникативным  субъектом  его 

социокультурных  функций.  Это  «такая  деятельность  субъекта,  которая  устремлена  к  другому  как  к 

активному,  сознательному  и  самосознательному,  свободно  целеполагающему  и  избирающему 

способы своих действий уникальному существу» [1]. 

Понятие  коммуникативного  субъекта  вводится  Л.  С.  Выготским [2] в  проблемное  поле 

теоретических  исследований  как  фигура,  воплощающая  единство  мышления  и  речи.  В  самом 

сопряжении  понятий  “мышление”  и  “речь”  можно  усмотреть  рамочные  условия  теоретического 

исследования, задающие границы того пути, который может вывести к основаниям концептуальной 

конструкции 

коммуникативного 

субъекта. 

Отличительная 

особенность 

исследования 

фундаментального для психологии соотношения мышления и речи, предпринятого Л. С. Выготским, 

заключается  в  том,  что  оно  развертывается  в  форме  модельного  эксперимента,  предполагающего 

построение многомерной модели сознания, двумя измерениями которой как раз служат мышление и 

речь.  Само  сознание  понимается  при  этом  как  изменяющаяся  в  процессе  развития  человека 

целостность. 

Другая  особенность  исследовательского  подхода  Л.  С.  Выготского [2, с.56]  состоит  в 

конструировании,  в  контексте  созданной  им  модели  сознания,  синтетического  образа  “речевого 

мышления”, который представляет собой воссоздание нового измерения коммуникативного субъекта, 

репрезентирующегося  в  этом  случае  в  статусе  единого  образования. “Речевое  мышление”,  как 

положено  структуре  систематического  целого,  должно  представляться  не  только  речью  и 

мышлением,  но  и  органической  целостностью.  В  этом  случае  становится  возможным  выделить 

единицу  “речевого  мышления”,  воплощающую  все  свойства  этого  органического  целого.  А  такой 

единицей,  выступающей  одновременно  и  речевым  и  интеллектуальным  феноменом,  является 

значение слова. 

Оригинальность концепта “значение слова” Л. С. Выготского состояла в том, что оно наделялось 

смысловой  структурой,  выражающей  историческую  изменчивость  и  развитие  сознания.  Смысловая 

структура  значения  слова  воплощала  собой  постоянно  развивающийся  процесс  мышления  как 

процесс движения мысли к слову и от слова к мысли. “Мысль не выражается в слове, но совершается 

в слове». Формой этого “внутреннего движения” мысли выступает, по мнению Л. С. Выготского [2, с. 

63], монологичная по своей основе “внутренняя речь”, которая “оперирует семантикой речи. 

Отмечая  огромную  значимость  “внутренней  речи”  для  формирования  сознания  и  мышления 

человека,  Л.  С.  Выготский  полагал,  что  именно  ее  деятельность  обеспечивает  не  только  работу  со 

смыслом слова как “динамическим, сложным образованием”, но и переход от синтаксиса значений к 

синтаксису  слова,  превращение  грамматики  мысли  в  грамматику  слов.  Выстраивая  “вертикаль” 

речевого  мышления  или  “долготу”  понятия  в  модели  сознания,  природа  самого  акта  мысли 

раскрывается  в  динамическом  соотношении  “дискурсивного  мышления – смысловой  структуре 

внутренней  речи”.  Мы  также  не  должны  забывать  и  о  “широте”  понятия  речевого  мышления  и 

сознания,  обозначающей,  согласно  Л.  С.  Выготскому, “отношение  понятия  к  объекту”.  В  этом 

намеченном измерении сознания происходит разворачивание социогенетической схемы образования 

“речевого  мышления”.  Представляя  эту  схему  в  чисто  логическом  виде,  можно  выстроить  ряд 

следующих теоретических выкладок Л. С. Выготского. 

«Мышление  легко  обнаруживает  свой  социальный  характер  и  показывает,  что  наша  личность 

организована по тому же образцу, что и социальное общение» [3, с.56-88]. 

Мышление  как  “система  внутренней  организации  опыта”;  является  “как  бы  передаточным 

механизмом между влечениями и поведением и осуществляет организацию последнего в зависимости 

от тех внутренних побуждений, которые исходят из глубинных основ нашей психики” [3, с.78-79].