366
Күйзеліс, уайым, қорқыныш, болашақ балаға деген немесе өзіне деген бірқалыпты сезімдер, кейде
жүктілікті елемеудең өзі болашақ анада ішкі мəселелерді тудырып, баланы қалау мен өзінің өмірінде
болатын шешуші өзгерістерге дайын болмауы шиеленіс тудырады. Əйел бұл кезеңнің
қиындықтарымен таныс болуы керек, сəйкесінше түрлі мəселелердің алдын-алып, түзетуге тырысуы
қажет, сонда ғана қуанышты сезімді күтуге болады.
Босану уақытын куту қашанда жүкті əйелдерде қобалжу сезімін туғызады, əсіресе алғаш
босанатын əйелдерде қобалжумен қатар, баланың денсаулығына деген уайым, босанудың сəтті болуы
алаңдатып, көпшілігінде қорқыныш сезімі, босану басталғандағы ауыртпашылық, толғақтан қорқу
сезімі пайда болады. Қорқыныш пен қобалжу орталық жуйке жүйесінің жұмысын төмендетеді. Ол
ішкі мүшелерден келген сигналдарды қабылдай алмайды, сол себепті ауыртпашылық сезіледі. Əйел
адам жастайынан босанудың киын екенін біледі жəне босануда толғақ кезіндегі ауырсынудың
болатынын естіп біледі де, босанудың ауыртпалы түрде өтетіні жайлы пікір қалыптастырады. Бұл
босану алдындағы қорқыныш сезімінің туындауына жол ашады. Бұл қорқыныштың тамыры ерте
заманнан-ақ бастау алған. Əже-аналарымыз айтып қана қоймай, дінде де бұл туралы сөз қозғалады
(5).
Жүкті айелдерді босануға психопрофилактикалық дайындау, əйелге босану процесіне белсенді
қатысуға, пайдасыз қорқынышқа күш жасамай, керісінше мақсатты саналы босануына ауыртпалықты
аса сезінбей босануына əсер етеді.
Шигареваның айтуынша [6] жүкті əйел тарапынан сұраныстың екі түрі бар: ақпараттық сұраныс
жəне психотерапиялық сұраныс.
Ақпараттық сұранысқа келетін болсақ, жүкті əйелдерді көбінесе жүктіліктің өту кезеңі, жатыр
ішіндегі баланың физикалық даму кезеңі қызықтырып, сыртқы жағдайдың баланың психикалық,
интеллектуалды жəне эмоцианалды дамуына əсері, босанудың кезеңдері, қандай перзентхананы
тандау керек, босану процесіне баланың əкесінің қатысқаны дұрыс па, баланың жынысы қандай
болмақ, баланы қалай орау керек, бала денесі жаттығу мен массажды талап ете ме сынды сұрақтар
мазалауы мүмкін.
Психотерапия сұранысына келсек, бұл босану кезінде қорқынышпен қалай куресу кажет, жүктілік
кезеңіндегі жаман көніл- күй, қобалжу сезімін күшейтетін, бақылауға бағынбайтын сезімнен қалай
арылу керек сынды сұрақтарды қамтиды. Сонымен қатар көптеген басылымдардағы ұсыныстар бір-
біріне қайшы келіп, жүктіліктің, босанудың сəтсіз кезеңдері туралы жазып, қиын басқарылатын
қобалжу сезімін туғызатын арнайы əдебиеттердегі деректерді оқығанда қалай əрекет ету керектігін
сүрайды.
Жүкті əйелдерге арналған дəрісті жекелей немесе топ түрінде де өткізуге болады. Мамандар
дəріске мынадай дүниелерді қосуды ұсынады [6]:
- Дəріске келудегі оймен жəне əсермен бөлісу, сұрақтарды қалыптастыру
- кездесуге келген жүкті əйелдердің эмоционалдық жай-күйі туралы əңгіме өрбіту қажет.
- Жетекші психологтың жаңа білім туралы мəлімдемесі
- Естіген дүниелермен бөлісу
- Тəжірибеге байланысты жаңа ақпараттық жаттығулар жасау
– Əсермен бөлісу –қобалжу себептерін, өткеріп жүрген сезімдерін жазу.
Қолданылған əдебиеттер тізімі
1. Каструбин Э.М . Қорқынышсыз босану – ауыртпалықсыз босану. М .,1991.-17б.
2. Мещерякова С.Ю . Бала мен ана арасындағы өзара қарым- қатынасты дамыту факторы ретінде ана
атануға психологиялық дайындықты зерттеу . М., 2006. 78б.
3. Филиппова Г.Г. Ана болу жəне оның психологиялық зерттеулердегі негізгі аспектілер . –М.,2001 -22-
37б.
4. Буртман В.И . Қалаусыз жүктілікке байланысты туындайтын психологиялык құбылыстар. –М., 1996. -
150-151б.
5. Минюрова С.А . Ана болу маңызды талдауға диалогтық көзқарас. М., 2002.- 63-75б.
6. Шаграева О.А. Жүкті əйелдерді неге жəне қалай оқыту қажет.//Перинаталды психология жəне дүниеге
үрпақ алып келу психологиясы. №1, 2010ж.65-69б
367
Кудайбергенова С.К., Кудайбергенова Г.К.
(Республика Казахстан, г. Алматы,
Казахский национальный университет имени аль-Фараби,Университет Туран)
ОСОБЕННОСТИ ЭМОЦИОНАЛЬНОГО ОТНОШЕНИЯ РОДИТЕЛЕЙ К РЕБЕНКУ,
ИМЕЮЩЕМУ ОГРАНИЧЕННЫЕ ПСИХИЧЕСКИЕ ВОЗМОЖНОСТИ
Рождение больного ребенка оказывает сильное влияние на всю семью. Особенно это справедливо
по отношению к семьям, где дети имеют психические нарушения.
По мнению ряда авторов [1-3], жалобы на нервно-психическое напряжение, неуверенность в
завтрашнем дне, на тревогу наиболее часто встречаются при беседе с членами семей этих детей.
Источники трудностей, о которых сообщают семьи, многочисленны и разнообразны: растерянность
из-за беспомощности больного; замешательство, вызванное непредсказуемостью его поведения;
постоянное беспокойство о его будущем, особенно в силу его неспособности решать свои жизненные
проблемы самостоятельно. Родственники живут в состоянии постоянного страха, к которому часто
добавляются чувство вины, депрессия, разочарование и фрустрация, а также ярость, вызванная
неразрешимостью самой проблемы заболевания.
По мнению Э. Эйдемиллера, В. Юстицкиса [3], функционирование семьи, имеющей членов семьи
с психической патологией, может пойти в двух направлениях:
- Конструктивном, когда сохраняется стабильность и семья выполняет новые для себя функции
психологической коррекции индивида и опеки над ним.
- Деструктивном, когда стабильность семьи снижается, она оказывается не в состоянии
корректировать свое воздействие на индивида с психическими расстройствами.
Далее представлен фрагмент эмпирического исследования родительского отношения к ребенку,
имеющего психические нарушения, выполненного автором (Кудайбергеновой С.К.) в рамках
диссертационного исследования.
Цель
исследования:изучение
эмоционального
компонента
родительского
отношения,
понимаемого как система или совокупность установок или позиций по отношению к ребенку,
восприятие ребенка родителем и способы поведения с ним.
Объектисследования:межличностные отношения в диаде «ребенок-родитель», предмет–
эмоциональный компонент родительского отношения.
Экспериментальная группа (далее по тексту ЭГ) составила 70 семей, имеющих детей с
нарушениями психики (количество детей с нарушениями – 70 человек). Общее число родителей в
экспериментальной группе – 125 человек, из них 68 матерей и 57 отцов. Контрольная группа (далее
по тексту КГ) составила 70 семей (соответственно, 70 детей). Сюда вошли родители, чьи дети не
имели нарушений. Общее число родителей в контрольной группе составило 126 человек, из них 70
матерей и 56 отцов.
Гипотеза: вероятно, существуют значимые различия в эмоциональном компоненте родительского
отношения к ребенку с ограниченными психическими возможностями по сравнению с отношением
родителей к здоровому ребенку.
Метод исследования: Цветовой тест отношений (автор А.М. Эткинд)[4]. Тест был разработан
автором на основе цветоассоциативного эксперимента и выявляет преимущественно эмоциональный
аспект отношений и значений (на неосознаваемом уровне).
Мы предлагали оценить с помощью цветов следующие понятия: «Я», «Мой ребенок», «Здоровье
ребенка», «Будущее ребенка».
Результаты и их обсуждение
Полученные данные представлены в таблицах 1,2
Таблица 1 – Цветовые предпочтения родителей экспериментальной и контрольной групп (в процентах по отношению к
общему числу испытуемых в группе)
Название цвета
(соотв. тесту
Люшера)
Экспериментальная группа
Контрольная группа
Я
ребенок
здоровье
ребенка
будущее
ребенка
я
ребенок
здоровье
ребенка
будущее
ребенка
%
%
%
%
%
%
%
%
Cерый
12,5
6,3
6,9
3,2
2
3,9
5,9
5,9
Cиний
21,8
9,5
21,8
9,4
21,5
13,7
7,8
11,7
Зеленый
15,6
28,1
8,4
15,8
25,4
13,7
20,4
19,8
Красный
9,3
11,1
6,3
15,8
5,9
15,7
11,8
21,6
Желтый
9,5
13,7
12,5
12,5
25,4
31,8
33,3
21,6
Фиолетовый
6,3 12,5 13,7
15,6
3,9
11,8
6,9
5,8
