Оқулық Алматы, 014 3 Əож кбж ш

250
251
Қоғамды  индустрияландыру  кезеңінде  білім  беру  жүйесі 
алдыңғы кезекте, маманданған сауатты тұтынушыларды дайындауға 
бағытталса, ал білім беруді ақпараттандыру жағдайында бұл мəселе 
білім  берудің  негізгі  мақсатына  ауысады.  Мұндағы  негізгі  мақсат 
–  оқушының  қоршаған  əлем  жайында  табиғи  ғылыми  болжамын 
қалыптастырумен  жалпы  ізгілікті  адамгершілікке  дайындау  болып 
саналады.
Қазіргі  заман  мұғалімнен  тек  өз  пəнінің  терең  білгірі  болуы 
емес, тарихи танымдық, педагогикалық-психологиялық сауаттылық, 
саяси экономикалық білімділік жəне ақпараттық сауаттылық талап 
етілуде.  Ол  заман  талабына  сай  білім  беруде  жаңалыққа  жаны 
құмар, шығармашылықпен жұмыс істеп, оқу мен тəрбие ісіне еніп, 
оқытудың  қазіргі  заманғы  педагогикалық  технологиясын  шебер 
меңгерген жан болғанда ғана білігі мен білімі жоғары жетекші тұлға 
ретінде ұлағатты саналады.
Компьютермен оқыту – оқушыны субъект дəрежесіне көтеретін, 
жеке тұлға ретінде дамытуға игі ықпал ететін, оқушының өз бетімен 
білім іздеуіне мол мүмкіншіліктер табатын білім беру əрекеті.
Компьютермен  оқыту  технологиясындағы  мұғалімнің  оқыту 
қызметін, негізінен, мынадай деп қарастыруға болады:
- талдау-болжау қызметі;
- жобалау қызметі;
- коммуникативтік қызметі;
- дидактикалық қызметі;
- бақылау-түзету қызметі;
-  психологиялық  демеу  болу  қызметі;  ұйымдастырушылық 
қызметі.
 Компьютермен оқыту технологиясында оқушының өз бетімен 
білім  іздей  алатын  болуы – көзделетін  негізгі  нысан  ретінде 
қойылады. Компьютермен оқыту барысында білім алудың жасанды 
сипатын барынша табиғи қылуға жағдай жасалынады.
  Сол  табиғилықтың  өзі  компьютермен  оқытудың  гуманистік 
сипатын көрсетеді.
  Компьютермен  оқыту  технологиясында  үлкен  үш  кезең 
анықталады. Ол кезеңдер іштей кіші кезеңдерге бөлінеді. 
Мектептерде  компьютерлік  технологияны  қолданудың  негізгі 
жолдарына баға бере отырып, «Жас балаларға компьютердің қанша 
қажеті бар»? – деген сұрақты айналып өту еш мүмкін емес.
 Осы мəселе бойынша пікірлер алуан түрлі. Бірқатар педагогтар 
бастауыш  сыныптардағы  компьютер  тек  балалардың  назарын 
басқаға аударады деп санайды. Ал екіншілері компьютерді тұрақты 
пайдалану  бара-бара  оқушылардың,  егер  компьютер  қастарында 
болмаса, екі санды қоса алмайтын, қарапайым мəтінді оқи алмайтын 
жағдайға жеткізеді деген негізді бір қауіп білдіреді.
Компьютер мектептегі лингафон кабинеттері немесе сыныптағы 
теледидар  сияқты  дүниелер,  сондықтан  да  білім  беру  мен  оқу 
үдерісіне айтарлықтай зияны жоқ деген пікірлер де бар. 
Компьютерлерді  мектептің  оқыту  мазмұнына  енгізуге  қарсы 
салмақты  аргументтің  бірі – ақпараттық  технологияның  екпіндеп 
дамуы  мектеп  бағдарламасының  үнемі  жаңартылып  отырғанына 
қарамастан оның созылмалы аурудай артта қалуына əкеп соқтырады 
деп санайды.
Мына  бір  қауіп  пен  алаңдаушылыққа  да  назар  аударған  жөн: 
тек компьютермен қарым-қатынаста болған балалар гуманитарлық 
қызмет  түрлеріне  аса  қажет  сезімталдық  пен  мейірбандылықты 
жоғалтып  алып,  дəлдік  пен  қырағылыққа  ғана  құрылған  қарым-
қатынасқа бас ұрулары əбден мүмкін.
Ақпараттық 
технологияны 
пайдаланудың 
жағдайында 
оқушылардың  білімдерін  жетілдірудің  мүмкіндігі  кең,  соның 
бірі  оқыту  үдерісінде  электрондық  оқулықтарды  қолдану  болып 
табылады.
Заман  ағымына  қарай  күнделікті  сабаққа  видео,  аудио 
қондырғылар мен теледидарды, компьютерді қолдану айтарлықтай 
нəтижелер  беруде.  Зерттеуіміз  көрсеткендей,  кез  келген  сабақта 
электрондық  оқулықты  пайдалану  оқушылардың  танымдық 
белсенділігін  арттырып  қана  қоймай,  логикалық  ойлау  жүйесін 
қалыптастыруға, шығармашылықпен еңбек етуіне жағдай жасайды. 
Сондықтан  қазіргі  ақпараттандыру  қоғамында  электрондық 
оқулықтарды пайдаланбай алға жылжу мүмкін емес.
Электрондық  оқулық  дегеніміз – мультимедиялық  оқулық, 
сондықтан  электрондық  оқулықтың  құрылымы  сапалы  жаңа 
деңгейде  болуға  тиіс.  Электрондық  оқулық  оқушының  уақытын 
үнемдейді, оқу материалдарын іздеп отырмай, өтілген жəне оқушының 
ұмытып қалған материалдарын еске түсіруге зор ықпал етеді.
Осы  принципті  басшылыққа  ала  отырып,  Ə.  І.  Тəжіғұлова  
«Кəсіптік  білімді  ақпараттандыру  жағдайында  электрондық 
оқулықтарды  құрастырудың  педагогикалық  принциптері»  деп 

252
253
аталатын  кандидаттық  диссертациясында  мынадай  мəселелерді 
қарастырған: 
кəсіптік 
білімді 
ақпараттандырудың 
қазіргі 
жағдайдағы  педагогикалық  мəселелерінің  жағдайын  жəне  даму 
тенденциясын  зерттеуді,  кəсіптік  білімді  ақпараттандырудың 
жағдайында 
электрондық 
оқулықтарды 
құрастырудың 
педагогикалық  технологиясын  негіздеу,  сондай-ақ  кəсіптік  білімді 
ақпараттандырудың  жағдайында  электрондық  оқулықтардың 
тиімділігін эксперимент арқылы тексеруді қарастырған.
Оқу үдерісінде соның ішінде, математикадан мəтінді есептерді 
шығару 
барысында 
компьютерлік 
технологияларды 
жəне 
электрондық  оқулықтарды  пайдалану  оқытудың  мотивациясын 
күшейтіп, оқушылардың сабаққа белсенді жəне қызыға қатысуына 
жағдай жасайды.
Электрондық  оқулықтар – ғылыми  негізде  дайындалған 
педагогикалық ақпараттық өнім.
Электрондық  оқулық  дайынаудың  тұжырымдық  негізі 
оқытудың  педагогикалық  теориясы  болып  табылады.  Сонымсн 
қатар 
электрондық 
оқулық 
дайындаудың 
педагогикалық, 
ұстанымдар  жүйесі  оқытудың  дидактикалық  жүйесіне  сəйксс 
келеді.  Электрондық,  оқулықтармен  жұмыс  істеу  əрбір  оқушының 
өз  мүмкіндігін  есепке  ала  отырып,  оқып-үйрену  ісін  жеке  дара 
жүргізуге жол ашады.
Электрондық  оқулық – оқу  пəнінің  негізгі  ғылыми  мазмұнын 
қамтитын  компьютерлік  технологияға  негізделген  оқыту,  бақылау, 
моделдеу, тестілеу, т.б. бағдарламалардың жиынтығы. 
  Электрондық  оқулық  жай  оқулықтарға  өте  тиімді  қосымша 
мүмкіндіктер береді. Атап айтқанда:
-  кері байланысты іс жүзілік тез арада қамтамасыз етеді; жəне 
оқулықтағы ақпаратты іздеу мүмкіндіктері біраз уақыт алатын болса, 
электрондық, оқулық қажетті оқулықты табуға тез мүмкіндік береді;
-  гипермəтінді  түсіндірулерге  өту  барысында  уақытты 
үнемдеуге көмектеседі.
Ең  бастысы,  электрондық  оқулықтарды  дайындаудың  бір 
жүйеге  келтірген  заңдылығы  болуы  керек.  Осыған  байланысты 
электрондық  оқулықтарды  дайындауда  мынадай  дидактикалық 
шарттарды ескерген жөн: 
-  белгілі  бір  пəнге  байланысты  дайындалатын  электрондық 
оқулықтың сол пəннің типтік бағдарламасына сəйкес болуы; 
-  электрондық  оқулықтар  курста  оқытылатын  тараулар  мен 
тақырыптарға қатысты дəріс мəтінін қамтитын негізгі зертханалық 
жəне  тəжірибелік  тапсырмаларды  орындауға  арналған  қосымша 
материалға қатысты анықтама, библиогрофиядан тұратын көмекші, 
аралық  жəне  қорытынды  бақылау  сұрақтарынан  тұратын  тест, 
материалдарды  дайындауда  пайдаланылған  əдебиеттер  тізімдері 
бөлімдерін қамтуы;
-  электрондық  оқулықтың  кəдімгі  оқулықтар  мазмұнын 
қайталамауын,  яғни  берілетін  тақырыпқа  қатысты  ақпараттың 
нақты, əрі қысқа берілуін ескеру;
- белгілі бір тақырыпқа қатысты материал 2-3 экрандық беттен 
артық болмау.
Сонымен, 
электрондық 
оқулықтар 
мен 
үйретуші 
бағдарламалардың  негізгі  ерекшеліктері – бұл  оқушыларға  өз 
бетімен  есеп  шығаруға,  ізденуге,  өз  жұмысының  нəтижесін  көріп, 
өз-өзіне  сын  көзбен  қарауына  жəне  жеткен  жетістіктерінен  лəззат 
алуға мүмкіндік беруі.
Бастауыш  мектепте  компьютерлік  технологияны  қолданудың 
қазіргі жағдайы. Қазіргі ақпараттық-қатынастық технологиялардың 
(АҚТ), мультимедиялық технологиялардың (ММТ) жəне интернеттік 
технологиялардың  (ИТ)  отандық  жəне  шетелдік  педагогикалық 
ғылымда жəне білім беру практикасының жетістіктерінің негізінде 
оқу,  тəрбие  үдерісінің  заңдылықтарын  зерттейтін  педагогика 
ғылымдарының саласы болып табылатындықтан, бастауыш  сынып 
оқушыларын компьютерлік технологияларды қолданып математика  
есептерін  өздігінен  шығару  біліктіліктерін  қалыптастыруды 
қамтамасыз  ететін  ғылыми  негізделген  жəне  педагогикалық 
тұрғыдан тиімді əдістемесін жасау қажеттігі туындайды. 
Бастауыш  білім  беру  жүйесін  ақпараттандырудың  негізгі 
мақсаты оқушылардың ақпараттық мəдениетін қалыптастыру. Осы 
мақсатты орындау барысында оқушылардың ақпараттық мəдениетін 
қалыптастыруда жаңа əдістерді қолдану қажеттілігі туындап отыр. 
XXI ғасырда ақпараттанған қоғам қажеттілігін қанағаттандыру үшін 
білім беру саласында төмендегідей міндеттерді шешу көзделіп отыр: 
компьютерлік техниканы, интернет, компьютерлік желі, электрондық 
жəне телекоммуникациялық құралдарды, интерактивті құралдарды, 
электрондық  оқулықтарды  оқу  үдерісіне  тиімді  пайдалану  арқылы 
білім сапасын көтеру.