54
10. Құқық бұзушылық, қылмыс жасаған оқушылар, темекі шегу, нашақорлық,
токсикомания, алкогольді ішімдік ішу бойынша және балалар мен жасӛспірімдер
арасында бейәлеуметтік іс-әрекеттер бойынша құқық бұзушылықтардың алдын
алу бойынша жекелеген, сыныптық және мектепішілік іс-шараларды ӛткізу, оны
есепке алу, балалар мен жасӛспірімдер арасында құқық бұзушылық пен
қараусыздық, бақылаусыздық бойынша жұмыс істейтін қызмет жүйесі
ӛкілдерінің қатысуымен шаралар ӛткізу: денсаулық сақтау ұйымдары,
дағдарыстық орталықтар, үкіметтік емес ұйымдар (НПО) және т.б.
11. Кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылық , құқықтық Жалпы
оқытуды ұйымдастыру бойынша сұрақтарды оқу жылы бойында сынып
жетекшілерінің бірлестігінде, директор жанындағы отырыстарда, педагогикалық
кеңестерде қарастыру.
Қарағанды облысы ІІД Әкімшілік полициясы
Басқармасының ювеналды полиция бӛлімінің оқушылар ҥшін ҧсыныс
материалдары
МҦНЫ БІЛГЕНІҢ ЖӚН!
Бұл жадынама сен үшін заңға қайшы келетін әрекеттермен бірге басқа да
қоғамға қарсы тәртіпті бұзған жағдайдағы жауапкершілікті білуің үшін
дайындалды.
Бәрі де кішкентай нәрседен басталады:
- сабақтан қалам деп шештің,
- ересек адамға дӛрекі сӛйледің (оның ішінде мұғалімге),
- құрбыңды, досыңды балағаттадың не ұрып жібердің,
- үйден қашып кеттің,
- рұқсатсыз бӛтен адамның затын алдың (оның ішінде қараусыз жатқан затты),
уақытша сұрап алып, қайтармадың,
- қызыққаннан ішімдік пен темекінің дәмін таттың,
- жай қалжың үшін мектепке жарылыс заты қойылды деп қоңырау шалдың.
Осы әрекетті жасағаның үшін, Сені полицияға есепке алады, ата-анаңа
айыппұл салады. Бұл жазалаудың тек бір ғана түрі.
Айтпақшы, есіңде болсын, полицияға тіркелгенің туралы ақпарат
ӛмір бойы сақталады. Осы кезден-ақ жақсы жҧмысқа тҧру, әскери
қызметке бару, жоғары оқу орнына тҥсу тәрізді мәселелер туындаған кезде
сол жіберген қателеріңіз алдыңыздан шыға бастайды.
Одан басқа, біз саған Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінде
қарастырылғанындай қандай қылмыстар үшін және қай жастан бастап жаза
қолданылатындығы туралы ақпарат береміз (ҚР ҚК).
Сенде: «Неге кодекс «қылмыстық» деп аталады?» деген сұрақ туындауы
мүмкін (мемлекетпен бекітілетін және қорғалатын, тәртіп нормаларының
жиынтығы). Жасаған қылмыстары үшін адам ӛз басымен жауап беруге
міндетті. Бұрынғы жылдары адамзат бір ғана жаза білетін: ол - ӛлім. Осыдан
келіп «қылмыстық құқық» сӛзі пайда болған.
Жалпы, қылмыстық жауапкершілік он алты жастан басталады, дегенмен,
кейбір қылмыстарға он тӛрт жасар жасӛпірімдер де тартылады. Егер, кәмелеттік
жасқа толмаған бала 14 –ке келсе, егер ол тӛмендегідей қылмыс жасаған болса:
55
- ұрлық (біреудің мүлкін көрсетпей ұрлау);
- тонау (
біреудің мүлкін көрсетіп ұрлау);
- ұрып-соғу (біреудің мүлкін ұрлау мақсатында тонау, оған қоса ұрып-соғу );
- күштеп алу,бопсалау (біреудің мүлкін зорлық көрсетіп тартып алуды талап
еткенде, сонымен қатар адамды не оның жақындарын қорлайтындай мәлімет
таратқанда);
- бұзақылық (азаматтарға күш қолданумен бірге қоғамдық тәртіпті дөрекі
түрде бұзғанда немесе біреудің мүлкін бұзғанда);
- зорлық жасау (жыныстық түрде қауіп төндіріп, не зорлық жасағанда);
- адам денсаулығына ауыр жарақат салғанда (ҚР ҚК 103-бабы) және орташа
жарақатта (ҚР ҚК 103-бабы), яғни, дене жарақатын келтіргенде,
Жазада
қарастырылғандай
қылмыстық
жауапкершілік
тағайындалып – бас бостандығынан бірнеше жылға айырылады да, кіші
жастағы қылмыскерлерге арналған колонияларға жіберіледі.
Сондықтан, біз Сенің осы жадынамаға аса мән бергеніңді қалаймыз, алғаш
кезде тек «балалық, шалалықтан» басталатын жай қылықтар ауыр қылмыстарға
алып келетінін есіңе саламыз.
Қылмыскер атанғанша, Заңға және адамзаттың жылдар бойы жинаған
тәжірибелерінен тұратын нақты ережелерге бағынып, жақсы және дұрыс ӛмір
сүрген дұрыс.
ОҚЫ, ОЙЛАН, ЕСІҢЕ САҚТА, ТӘРТІПКЕ КЕЛ.
САҒАН ТАБЫС ТІЛЕЙМІЗ!
Қиын жағдайдан қалай шығуға болатындығы туралы және
қауіпсіздік ережелері бойынша оқушыларға жадынама
Қылмыс – қылмыстық құқықпен тыйым салынған қоғамға қауіпті әрекет.
Оның ӛзіндік біршама белгілері бар.
Қылмыс – бұл қашанда қоғамдағы қауіпті әрекет.
Қоғамдық орын – адамдардың жиналатын кеңістігі не аймағы, бұл жерге
әркім емін-еркін немесе ақылы түрде кіре алады.
Қазіргі таңдағы ӛмір түрлі қауіпті және қиын жағдайларға толы. Қараңғы
подъездерде, кӛлік аялдамаларында, электр пойызы кіре берісінде немесе тыныш
саябақтарда түрлі қылмыстар жасалып жатады: ӛлім, адам зорлығы, денеге ауыр
жарақат салу, тонау, ұрып-соғу және тағы басқалары.
Әрине, барлығы бізге байланысты емес, дегенмен, біз ӛзімізге қатысты,
біраз қарапайым ережелер мен талаптарды ұстанатын болсақ, яғни,ӛзімізді
сақтықпен ұстасақ, ӛз ӛмірімізді, денсаулығымызды, абыройымызды сақтап қалу
және қорғауға мүмкіндігіміз жоғары.
Балаға ҥйрету қажет:
- бӛгде адамдарға пәтердің есігін ашпауды (тіпті олар әке-шешесінің жақын
достарымыз десе-дағы);
- бӛгде адамдармен сӛйлеспеуді (кішкентай балалармен аялдамада, қоғамдық
кӛлікте, балабақшада тез танысу оңай);
- бӛгде адамнан сыйлық не тәтті-дәмді алмауды (кӛбінесе – қылмыскердің ӛзінің
құрбанын оңай таңдауының бір жолы);
- танымайтын адам келгенде ата-анасын, не достарын айқайлап шақыру керек;
