52
басқару, статикалық ӛлшеуді орындағанда жүзеге асады.
Регрессиондық қатынас кӛпфакторлы және бірфакторлы (жұпты) болып
бӛлінеді. Бірфакторлы регрессия тік сызықпен, параболамен, гиперболамен,
логарифмдік, дәрежелі немесе кӛрсеткіш функциясымен, полиномоммен және
т.б.
жұптық
қатынаста
аппроксимицияланады.
Екіфакторлы
гиперболоидпен,екінші
қатарлы
параболоидпен,
жазықтықпен
аппроксимицияланады.
Бақылау сұрақтары:
1.Графикалық әдісте қандай координатты қолданады?
2.Регрессиондық анализ дегеніміз не?
Әдебиет: Основы научных исследований, Под редакцией проф. В.И. Крутова,
доц. В.В. Попова, Москва: «Высшая школа», 1989ж. 277-305беттер.
12. АҚПАРАТТАРДЫ ӚТКІЗУ ЖӘНЕ
ҒЫЛЫМИ ЖҦМЫСТАР ҚОРЫТЫНДЫЛАРЫН ҚҦРУ
Дәріс мақсаты: ғылыми жұмыстар қорытындыларын дұрыс формаға келтіру.
Маңызды сӛздер: мазмұны, реферат, кіріспе және т.б.
12.1. Ғылыми жұмыстар қорытындыларын дайындау
Қорытынды және жалпылау құрылғаннан кейін, дәлел ойластырылады
және иллюстрация дайындалады. Содан кейін келесі саты басталады- есептеме,
баяндама, мақалалар және т.б. түрінде алынған әдебиеттік безендіру.
Ғылыми жазылымдар мазмұнында болатын шығармашылық еңбек
қорытындыларды әдебиеттік безендіру үрдісі кейбір талаптарды бақылауды
және білімді қажет етеді. Материалдарды айдауында жүйелілік және кезектілік,
әсіресе шығарманың анықтылығын кӛрсетеді.
Ең алдымен атау ойлап табылады (заттық каталогта ғылыми жұмыс
классификацияланатын, жұмыс мазмұнына жауап беретін, анықтаушы,
қысқаша болып келетін жұмыс атауы).
Титульдық бетте жұмыстың атауы жазылады. Онда жетекшінің аты-жӛні
және қызметі, фамилиясы, болжамды жұмыс қойда орындалғаны, қала және
орынның атауы, жұмыстың жазылу уақыты, автордың аты-жӛні, фамилиясы
толықтай атау септігінде кӛрсетіледі.
Жазылымның басқа бӛлімдерінде және тарау, бӛлім, негізгі бӛлімдер
жалпылау жолымен қысқаша түрде тұтынушылардың алдында кіріспені жазу
керек.
Кейде ғылыми жұмыстарды безендіруде алғы сӛз керек болады. Онда
ғылыми еңбекті құруда ішкі сілтемелер болады: жұмыстың қайда және қашан
орындалғаны, берілген жұмыстарды орындауда бірлестікті кӛрсетеді.
Автордың қысқаша баяндамасы оқушыларды мәселелер шеңберімен
таныстырады және материалдарды жақсы меңгеруді дайындау үшін, негізгі
зерттеу сұрақтарына құрылым береді.
Қаралып отырған сұрақтар бойынша автор баяндамасынан кейін қысқаша
53
әдебиеттер тізімі кӛрсетіледі.
Жұмыстың негізгі мазмұнына материалдар, әдістер, зерттеудің ӛзінің
қорытындысы, жалпылау және эксперименттің берілгендері кіреді.
Тек қана жұмысқа кіретін керекті материалдарға жауап беретін шешім болу
керек. Шешім қысқаша түрде жеке тезистер номерленген, соңғы материал
сияқты жұмыстың соңында жазылады.
Қорытындыда ғылыми зерттеудің ережесінде жалпылау беріледі. Онда
автормен қозғалған жаңа ереженің әділдігі кӛрсетіледі, оның соңы келтіріледі.
Сонымен қатар әлі де шешуді талап ететін сұрақтар талқыланады. Қорытынды
ешқашанда шешімді қайталамау керек.
Аннотация – бұл есептемелер немесе басқа шығарманың мазмұны, атауы,
түрі және басқа да ерекшеліктердің қысқаша сипаттамалары.
Реферат – бірінші құжаттардың негізгі фактілік мәліметтері және
шешімдердің қысқаша мазмұнын кӛрсетеді.
Рецензия – бұл әдеттегі үлкен емес мақала. Ол еңбектің критикалық
бағасын немесе талдауды құрайды. Әр рецензияға рецензияланған кӛздің басы,
рецензияланған жұмыстың жетіспеушілігі және негізгі артықшылығы
кӛрсетіледі және негізгі сұрақтардың қысқаша тізімі кіреді.
12.2. Ақпараттарды ауызша ұсыну
Ауызша кӛзден алынған ғалымдар және мамандардың ғылыми
мәліметтердің маңызды бӛлімі – жиналыстағы, семинардағы, симпозиумдағы,
конференция және жеке кездесулердегі әңгімелердегі баяндама және хаттар
болып келеді. Жиналыс – бұл бір ғылыми бағыттағы ғалым және мамандардың
ұжымдық контакты. Жиналысқа қатысу құрамы және баяндаманың ұзақтығы
қатал түрде бақыланады.
Коллоквиум- бұл ереже бойынша оқуды әртүрлі бағытты кӛзқарастарды
ауыстыратын, ұжымдық кездесулер түрін айтады.
Симпозиум- алдын-ала дайындалған баяндамалардың орташа арнайы
әңгімені құрайды. Сонымен қатар экспромттардың шығуын айтады.
Симпозиумға қатысушылар барлық баяндамаларға қатысуға және кулуарларда
кездесуге болады.
Конференция- ақпараттарды ауыстырудың ең кең таралған түрі. Бір бӛлімі
қатысушы-баяндамашылар
-ӛндірістік
тәжірибе
теориялық
және
эксперименттік жұмыстар қорытындылары, жаңа ғылыми идеялар туралы
айтады және сұрақтарға жауап береді. Екіншісі- одан да үлкенірек бӛлім- олар
ақпараттарды қабылдаушы тыңдауылар.
Съездер және конгрестер – ұлттық немесе халықаралық сипатқа ие және
араласудың мүмкіндігінше жоғары түрі.
Баяндамамен шығу- бұл ғылыми жауапты жүктеме. Баяндама ғылыми
зерттеу қорытындыларын басқа тұлғалардың кӛзқарасымен апробировалау
мүмкіндігін қамтамасыз етеді және арнайы мамандардың әртүрлі бағалары
арқылы жасалған қорытындыларын тексереді.
Баяндаманың алдында тезистер дайындалынады. Бұл баяндаманың,
хабардың және т.б. қысқартылған негізгі жағдайы.
