Бағдарламасын іске асыратын білім беру мекемелерінің оқыту үрдісінде оқу құралы ретінде қолдануға ұсынылады

302 
 
 
Ең  алдымен  бұл  мультимедиялық  білім  беру  бағдарламалары  немесе 
электронды оқулықтар. Әртүрлі табиғаттың (дыбыс, мәтін, графика, бейне) 
ақпараттық ағындарын қосу мәселелерін шешу білім мен адам қызметінің 
кез келген саласы бойынша компьютерді әмбебап оқыту және ақпараттық 
құрал  етеді.  Алайда,  кейбір  аумақтарда  осындай  құралдарды  қолдану 
әсіресе  жарқын  және  тиімді.  Дыбыс  сүйемелдеуді  қолдану  шет  тілдерін 
оқытудың  тиімділігін  едәуір  жақсартатыны  түсінікті.  Егер  жаттығуларды 
орындау  кезінде  кейінгі  талдау  мүмкіндігімен  дауысты  жазуды,  білім 
деңгейін  автоматтандырылған  тестілеуді  және  т.б.  бейнефрагменттер 
курсында  пайдалану  мүмкіндігін  қосса,  онда  бұл  нақты  оқыту  ортасы 
болады. Жүргізу нсұқасы және жол қозғалысы ережесі бағдарламаларында 
белсенді  түрде  симуляторлар  –  әртүрлі  жағдайларда  автокөлікті  жүргізу 
үрдісін модельдеуге арналған ойын бағдарламалары пайдаланады. 
Мультимедиялық  бағдарламалардың  тағы  бір  танымал  санаты  – 
әртүрлі 
энциклопедиялар, 
анықтамалықтар 
және 
виртуалды 
мұражайлар.  Қазір  әлемдегі  барлық  ірі  көркем  мұражайлар  өздерінің 
виртуалды  аналогын  CD  сақтайды.  Бұл  картиналар  мен  экспонаттардың 
жай  каталогы  ғана  емес  –  мұндай  бағдарламалар  әдетте  өзіне  қоршаған 
ортаның  үш  өлшемді  моделін,  навигациялық  жүйесін,  экспозициялық 
жоспарды,  нұсқаулықтың  немесе  бейнематериалдардың  повесттік  мәтінін 
қосу мүмкіндігін және көптеген басқа мүмкіндіктерді қамтиды.  
 
 
6.9-сурет. “Династия Романовых” CD виртуалды энциклопедиясы 

Осындай  бағдарламалармен  жұмыс  жасау  әуесқойларға  шынайы  рахат 
ұсынады. 
CD  дискісіндегі  виртуалды  энциклопедиялар  іс  жүзінде  олардың 
кітаптар  ұқсастарының  барлық  салалары  бойынша  шығарылады  (6.9-
сурет). 
Мультимедиялық  технологияларды  қолданудың  ең  кең  ауқымы  –  бұл 
ойындар.  Мұнда  керемет,  қорқынышты  және  әдемі  виртуалды  әлемдерді 
жасауға мүмкіндік беретін ең қуатты және озық ақпараттық технологиялар 
пайда  болды.  Және,  бұл  оғаш  көрінгенімен,  дәл  компьютерлік  ойындар 
мультимедиялық  технологияларды  дамыту  үшін  күшті  (егер  негізгі  емес) 
ынталандыру  болып  табылады.  Содан  кейін  олар  басқа  қолданбалы 
бағдарламаларда және жүйелерде қолданыла бастады. 
Ал  үрдіс  әлдеқайда  алға  жылжуда,  жаңа  таңғажайып  мүмкіндіктер 
пайда  болып  жатыр.  Виртуальды  дулыға  мен  көзілдірікті  еске  түсіру 
жеткілікті.  Көзілдіріктер  терең  стерео  әсері  бар  ғажайып  реалистикалық 
суреттер  алуға  мүмкіндік  береді  –  бұл  виртуалды  әлемге  қол  созып  және 
оған  қол  жеткізуге  деген  ықылас  туындайды.  Дулыға  сонымен  қатар 
бастың  қалпын  бекітеді.  Мұның  барлығы  әлдеқашан  біздің  дүкендерде 
сатылды.  Бұл  мүмкіндіктердің  кейбірі  жақында  іскер  адамдар  үшін 
қарапайым  бағдарламаларда  қолданылатынына  күмән  келтірудің  қажеті 
жоқ.  
Бақылау сұрақтары 
1. 
Мультимедиялық ұсынулардың алты негізгі құрауыштарын атаңыз.  
2. 
Қолданбалы бағдарламалардың қаріптік қолдауының ерекшеліктерін 
сипаттаңыз.  
3. 
Сізге графикалық бейнелердң қандай түрлері белгілі? 
4. 
Дыбыс  жазудың  негізгі  пішімдерін,  олардың  ерекшеліктері  мен 
сипаттамаларын сипаттаңыз. 
5. 
Дыбысты  жазу  немесе  іске  қосу  үшін  физикалық  және  виртуалды 
құрылғыларды атаңыз.  
6. 
Дыбыстық синтезаторлардың мақсаты қандай? 
7. 
Компьютерлік анимацияның ерекшеліктерін көрсетіңіз. 
8. 
Компьютерлік анимацияны пайдалану мысалдарын келтіріңіз.  
9. 
Компьютерде  видеосигналды  жызу  және  әске  қосу  технологиясы 
қандай? 
10. 
Бейнені пайдаланудың мысалдарын келтіріңіз. 
11. 
2D және 3D графика дегеніміз не? 

304 
 
7 - Т А Р А У  
ҚЫЗМЕТТІК БАҒДАРЛАМАЛАР ЖӘНЕ ДК ҚЫЗМЕТ КӨРСЕТУ 
Жүйелі  және  қолданбалы  бағдарламалардан  басқа,  жиі  пайдаланушы 
алдында  пайда  болатын  тапсырмалардың  бірқатарын  шешуге  мүмкіндік 
беретін  утилитар  (ағылшын  тілінен  util  —  «пайдалы»)  деп  атау 
қабылданған тағы бір бағдарламалар санаты бар. 
Стандартты  Windows  жеткізіліміне  келесі  жол  бойынша  қол 
жеткізілетін  осындай  бағдарламалардың  қатарын  қамтиды:  Іске 
қосу/Бағдарламалар/Стандартты/Қызметтік.  Бұл  папкада,  ең  алдымен, 
дискіге  қызмет  көрсету  үшін  жасалған  бағдарламалар  жиналған.  Осы 
санаттың негізгі бағдарламаларын қарастырайық. 
7.1. 
ДИСКТЕРГЕ ҚЫЗМЕТ КӨРСЕТУ 
Дискіні  тексеру.  Бұл  физикалық  немесе  логикалық  бұзушылықтар 
үшін  қатты  және  икемді  дискілерді  тексеруге  мүмкіндік  беретін  ең 
танымал және пайдалы утилиталардың бірі. 
Физикалық бұзылулар – бұл дискінің магниттік бетіндегі ақаулар. Олар 
ұзақ  белсенді  дискіде  жұмыс  істеу  барысында  пайда  болуы  мүмкін.  Бұл 
аудандарда  жазылған  ақпарат  біржола  жоғалады.  Осындай  учаскелердің 
болуы магниттік дискілерден ақпаратты жазу мен оқу үдерістерінің басқа 
да  бұзылуына  әкелуі  мүмкін.  Алайда  мұндай  беттегі  ақаулар  негізінен 
иілгіш дискілерінде байқалады. 
Қатты  дискілерде,  керісінше,  файлдар  мен  папкалардың  құрылымын 
логикалық  бұзу  жиі  кездеседі.  Кейбір  файлдар  (көбінесе  олардың 
фрагменттері) жетімсіз болып табылады – олар файлдарды бөлу кестесінде 
жазылмайды,  олар  файлдар  тізімінде  көрінбейді,  бірақ  олар  дискіде 
пайдалы орын алады. Басқа жағдайларда, бірнеше файлдар дискіде бірдей 
орынды  алуға  тырысады.  Операциялық  жүйе  әдетте  осы  қиындықтармен 
өзі жұмыс істейді, сондықтан пайдаланушы ештеңе байқай алмайды, бірақ 
нәтижесінде қатты дискіде біртіндеп файлдардың қиындыларынан әртүрлі