ОӘК
042-18-12.1.55/3-2013
№1 басылым 18.09.2013ж
50 беттің 29-сі
пайдалану керек.
Енгізу параметрлері
х,- «нақты» белгілі болуы мүмкін, яғни ӛлшемге
бірмәнді және нақтылықтың кез келген дәрежесімен берілу – сонда олар
детерминирленген шамалар болып табылады.
Стохастикалық модельдер үшін шығару параметрлері ықтималдылық
шамалары ретінде болуы мүмкін.
Модельдеудің маңызды сатыларының бірі енгізу параметрлерінің олардың
шығару параметрлеріне ӛзгеру әсерінің маңыздылық дәрежесі бойынша бӛлу
болып табылады. Мұндай процесс рангілеу (ранг бойынша бӛлу) деп аталады.
Кӛбінесе бізді қызықтыратын y
j
шамаларының мәндеріне әсер ететін барлық
факторларды есепке алу мүмкін емес (және де керек емес). Маңызды факторларды
ерешелей білуден модельдеу табысы, жылдамдық және мақсатқа жету тиімділігі
байланысты.
Келесі саты – математикалық сипаттауды іздеу. Бұл сатыда модельдің
абстрактілі құрылымынан нақты математикалық толықтыруы бар құрылымға кӛшу
қажет. Бұл кезде модель теңдеулер, теңдеулер жүйесі, теңсіздіктер жүйесі,
дифференциалдық теңдеулер немесе осындай теңдеулер жүйесі және т.б. түрінде
кӛрсетіледі.
Математикалық модель құрылғаннан кейін оны зерттеу әдісін таңдаймыз. Бір
есепті шешу үшін тиімділікпен, тұрақтылықпен және т.б. ерекшеленетін бірнеше
нақты әдістер бар. Әдісті дұрыс таңдаудан барлық процестің табысты болуы
байланысты.
Алгоритм құру және ЭЕМ үшін программа құрастыру – бұл творчестволық
және қиын құрылатын процесс. Қазіргі уақытта компьютерлік математикалық
модельдеу кезінде ең таралған процедуралық-қалыптанған (құрылымдық)
программалау болып табылады. Программалау тілдерінің ішінен кӛптеген
профессионал-физиктер, мысалы, қазіргі уақытқа дейін FORTRAN тілін жоғары
бағалайды.
Программаны құрастырғаннан кейін оның кӛмегімен қатаң қателер жібермеу
мақсатында қарапайым тестілік есептерді (алдын-ала белгілі жауаптарымен) шешеміз.
Бұл тек тестілеудің бастапқы процедурасы. Тестілеу ұзақ жалғасуы мүмкін және
пайдаланушы программаны дұрыс деп есептеген кезде ғана аяқтауы мүмкін.
Содан кейін сандық эксперимент және модель нақты объектке (процеске)
сәйкес келеді ма екені анықталады. Егер ЭЕМ алынған процестің қандайда бір
сипаттамалары экспериментальды нақтылықтың берілген дәрежесімен сәйкес келсе,
модель нақты процеске адекватты. Модель нақты процеске сәйкес емес болған
жағдайда алдыңғы сатылардың біреуін қайтып келеміз.
Ӛзіндік бақылау сұрақтары:
1. Ӛндірістік процестер
2.Ӛндірістік процестерді модельдеу
Ұсынылатын әдебиет:
1.Компьютерная поддержка решений Л.А.Матвеев, С-Пб, 1998
2.Математическое моделирование в менеджменте В.М.Трояновский, Москва 2000
3.Практика примененеия экономико-математических методов и моделей
ОӘК
042-18-12.1.55/3-2013
№1 басылым 18.09.2013ж
50 беттің 30-сі
Н.Б.Кобелев, Москва, 2000
3. ЛАБОРАТОРИЯЛЫҚ САБАҚТАР
а) Лабораториялық сабағының құрылымы :
1-Лабораториялық сабағы.
Тақырыбы: MathCAD программасына кіріспе.
М-функциялар келесі компоненттерді ӛзіне қосады:
Функцияларды анықтау жолы;
Комментарияның бірінші жолы;
Жеке комментария;
Функциялар денесі;
Жолдық комментариялар.
Функцияларды анықтау жолы. Бұл Matlab жүйесіне файлдың М-функциясы
болып табылады деп хабарлайды, сонымен бірге кіретін аргумнттердің тізімін
анықтайды.
Мысал. Average функциясын анықтау жолының түрі мынадай: function
y=average(x)
Мұндағы:
1) function- М-функцияны анықтайтын негізгі сӛз;
2) у-шығатын аргумент;
3) average-функция аты;-кіретін аргумент;
Matlab жүйесінде әрбір функция келтірілгендей функцияны анықтау жолын
қамтиды. Егер кіретін аргумент бар болса, онда ол жақшаға алынады. Аргументтерді
кіретін және шығатын тізімдегіні бӛлуде үтір арқылы қолданылады.
Мысал:
function[x,y,z]=sphere(theta, phi, rho)
Кіретін айнымалы аттары функцияны анықтау жолында кӛрсетілген, бірақ олар
атаулары мен бірдей болмауы керек.
Комментаридің бірінші жолы. Бұл жолды бірінші жолдың кӛмек жолы деседі,
осыдан кейін функцияны анықтайды. Бұл текстік комментариядан тұрғаннан бірінші
жол комментариясы % белгісінен басталады.
Average функциясы үшін
комментаридің бірінші жолы былай кӛрсетіледі: % AVERAGE вектор элементінің
орта мәні. Бұл қолданушының helpfunction-name командасын тергенде пайда
болатын текстің бірінші жолы. Бұл loorfor іздеу командасы бойынша экранға
шығады. Дегенмен бұл жол М-файл туралы қажетті ақпаратты қамтиды, ол дұрыс
құрылған болуы керек.
Комментариялар. М-файлдар үшін комментариялардың бір немесе бірнеше
жолдарында текстке (мәтінге кірерде ) online командасын құруға болады.
Мысал. Комментарияның бірнеше жолдарын қалыптастырайық
ОӘК
042-18-12.1.55/3-2013
№1 басылым 18.09.2013ж
50 беттің 31-сі
% average(x) функциясы х вектор элементінің орта мәнін есептейді.
% егер кіру аргументі вектор болмаса, онда қате болады.
Онда команданы енгізген кезде help<функция_аты> Matlab жүйесі комментарий
жолын кӛрсетеді. Ол функцияны анықтау жолы мен бірінші бос орын арасында,
әлде программа басында болады. Help<функция_аты> командасы бұл облыстағы
емес комментарияларды елемейді.
Мысал:
Help sin
SIN Sine
SIN(X) is the sine of the elements of X
SIN(X) Х массив элементінің синус функциясын есептейді.
Каталог басы. Егер Contents.m атаулы арнайы файлды құрауда, онда бүкіл
каталогқа комментариялар құруға болады. Бұл файл тек комментариялар жолын
қамту қажет.
Matlab help<каталог_аты> командасы бойынша Contents.m файл жолдарын
экранға шығарады. Егер каталог Contents.m файлын қамтымаса help<каталог-аты>
командасымен комментарияның бірінші жолы баспаға шығады.
Функциялар денесі. Matlab тілінің кодын қамтиды. Ол есептеулерді орындайды
және шығатын аргументтерге мәндерді меншіктейді. Операторлар функция
денесінде функция шақыруынан, ағымды командаларды басқарудағы программалық
конструкциясынан
кіретін/
шығатын
интерактивтілігінен,
есептеуден,
меншіктеуден, комментариядан және бос жолдардан тұруы мүмкін.
Функциялар мен командалардың қосалқылығы.
Matlab жүйесінің командалары-бұл мына түрдегі операторлар
Load
Help
Кӛптеген командалар операндалар қосу арқылы модификацияланған болады
load August17.dat
help magic
type rank
Модификаторлардың берілуінің алтернативті тәсілі-оларды функцияның
жолдық аргументтері ретінде анықтау:
load(‘August17.dat’)
help(‘magic’)
type(‘rank’)
Matlab жүйесінде бұл команда және функция түсінігінің қосалқылығы болады.
Кез-келген түрдегі команда command argument, функция формасы command
(‘argument’) жазылуында берілуі мүмкін.