63
Асыра
п а
лу
++++
++++
+++
++++
++++
----
----
----
Қорғаншылық
+
++
+-
+++
++-
+++
+++
+++
+++
Пат
ронат
++
+
++
+++
++-
+++
++-
++-
++-
ИТБМ
+++
---
+++
+--
---
++++
++++
++++
Құқықтық аспектіл
ер
Құқықтық қорға
лу
Құқықтық ақпаратт
андырыл
у
Псих
ол
огиялық факт
ор
лар
Ұжымшылдық
Тәрбие
ле
ушінің қарым-қатынасы
Сенімділік, қоба
лж
удың бо
лма
уы
Ба
ла
ларды қабылда
у та
лаптары
Ке
з ке
лг
ен жаст
ағы ба
ла
Ке
з ке
лг
ен этникаға жат
у
Ке
з ке
лг
ен денса
улық жағдайы
Ке
з ке
лг
ен псих
ологиялық дам
у
64
Қорытындылар мен ұсыныстар:
1 . Алмастырушы
отбасыларындағы
барлық
формаларында
балалардың білім алу деңгейі көбінесе қорғаушы, қамқоршы,
патронаттық тәрбиелеуші, асырап алушының мүмкіндіктеріне
байланысты болады . ИТБМ тәрбиеленушілері тек жалпы білім
беретін мектептерде ғана білім ала алады . Сонымен қатар ИТБМ
тәрбиеленушілерінің білім сапасы негізінен мектеп оқытушыларының
жетім балаларға деген біржақты қарым-қатынасымен, балалардың
жақсы үлгерімі үшін моральдық ынталандырудың болмауы және
ИТБМ білім сапасына тиісті бақылаудың болмауымен шартталады;
2 . Балалар үйі мен интернат мектептері түлектерінің жоғары білім
алу мүмкіндіктері қатардағы мектеп түлектеріне қарағанда
әлдеқайта төмен . Бұған да жетім балалардың жоғары және орташа
мамандандырылған оқу орындарына түсу кезіндегі жеңілдіктер мен
жеңілдік бағдарламаларының болмауы себеп болып табылады;
3 . ИТБМ
балалардың
құқықтық
сауаттылық
деңгейлері
қанағаттанарлық, бірақ жеке ҒЖҰ жетім балалар құқықтық қолдауға
мұқтаж деген пікірлері бар . Алмастырушы отбасыларындағы
балалардың құқықтық сауаттылық деңгейі көбінесе олардың асы-
рап алушы ата-аналарының сауаттылығы деңгейіне байланысты
болады . Патронат кезінде балалар өздерінің құқытары туралы
ақпаратты балалар үйінде алулары керек;
4 . Балалар үйінде ерекше көріністері және артынан пайда болатын
салдарымен тәрбиелеушілер мен басқа да жұмысшылар тарапы-
нан балаларға жасалатын зорлық-зомбылық фактілері байқалады:
барлық ИТБМ дерлік тек медициналық көрсеткіштері бойынша ғана
емес, сонымен қатар қылықтары үшін жаза ретінде де балаларды
психиатриялық емханаға жіберу тәжірибесі орын алған;
5 . Қорғаншылық органдары тарапынан асырап алушы отбасыларына,
әсіресе асырап алынған балалары бар отбасыларға бақылау мен
мониторингтік болмауы салдарынан асыранды балаларға жасала-
тын физикалық және психологиялық зорлық-зомбылық фактілері
де жоқ, сонымен қатар осы балалардың тәрбиелену сапасы туралы
да айту қиын . Бұны балаларға қатыгез қарым-қатынасты болдыр-
мау мақсатында мемлекеттік органдар асырап алушы отбасындағы
баланың өмір сапасын міндетті түрде бақылап отыру керек деп
асыраушы ата-аналардың өздері атап өткен болатын;
65
6 . Балалар мен педагогтардың қатынасы балаларды тәрбиелеудің
шынайы талаптарына сәйкес келмейді . Психотерапевттар,
әлеуметтік педагогтар, әртүрлі жастағы топтар үшін психолог-
тар жетіспейді . Асырап алушы отбасылар да алмастырушы
отбасыларындағы балалардың тәрбиесі мен бейімделі сапасын
жақсартуға көмектесе алатын психологтар, психотерапевттар және
басқа да мамандардың көмегіне мұқтаж;
7 . Қорғаншылықтың барлық формаларындағы бос уақытты
ұйымдастыру әртүрлі, бірақ ИТБМ қарағанда асырап алушы отба-
сыларында демалыс сапасы қорғаншылардың, қамқоршылардың,
асырап алушылардың мүмкіндіктеріне байланысты болады . Соған
қарамастан балаларда бос уақытын өткізуді таңдау бостандығы
және қарым-қатынас шеңберін кеңейті мүмкіндігі бар . Бірақ асырап
алушы ата-аналардың бірқатары көп балалы асырап алушы отба-
сыларында бос уақыт өткізудің әртүрлі шараларына, мектептен тыс
үйірмелерге және қосымша білім алуға қолжетімділік деңгейі өте
төмен екендігін айтып өтті . Балалар үйінің тәрбиеленушілерінің бос
уақытын түрлендіру мақсатында балалар үйіне баратын көптеген
еріктілер әскерін асырап алынған балалардың өмірлік көзқарасын
кеңейті мен тәрбиелеу барысының сапасын арттыруға септігін
тигізетін көп балалы асырап алушы отбасыларына қайта бағдарлау
керек деген қсыныстар да естілді;
8 . Зерттеулер көрсеткендей ата-аналарының қамқорлығынсыз
қалған балалардың жалпы психикалық дамуы отбасыларында өсіп
жатқан құрдастарының дамуынан ерекшеленеді . Балалар жие
депрессиялық жағдайда болады . Балалар үйіндегі жетім балалар
тобының мінездемелік ерекшелігі абыржулық пен агрессивтіліктің
жоғары болуы болып табылады . Балалар үйінде авторитарлық
тәрбиелеу басымдық етеді;
9 . Алмастырушы отбасы бала тұрып жатқан отбасына байланы-
сты оған оң да, теріс те әсер ете алады . Үйлесімді отбасында
қорғаншылықтағы балада жарымжандық және толыққанды бол-
мау сезімі кетеді, отбасына тиесілділік сезімі пайда болады . Бірақ
отбасының ересек мүшелерінің бірінде алкогольдық немесе басқа
да тәуелділік болса, бала үлгі етерлік отбасын көрмейді және
толыққанды тәрбие де алмайды;
3-тарау. Әлеуметтік-экономикалық сараптама
Достарыңызбен бөлісу: |
