33
Оқушылардың жобалау әрекетін бағалауда негізгі құзырлықтардың
қалыптасу деңгейіне қойылатын талаптар, кесте түрінде көрсетілген бағалау
критерийлері оқушының алға басуын сапалы бағалауға мүмкіндік береді.
ІІ кезең.
Ақпаратты алғашқы сұрыптау.
Мақсаты: жиналған ақпаратты, алынған нәтижені сараптау, нақтылау
және оны
қайта
қарау арқылы оқушының
сараптамалық,
модельдеу,
зерттеушілік мәдениетін дамытуға жағдай жасау.
Міндеттері:
оқушылардың
алға
қойылған міндеттерді шешу біліктіліктерін
қалыптастыру;
алынған ақпарат нәтижелеріне аналитикалық талдау жасау машығын
игерту;
мәселені анықтау және оны шешу жолдарын жоспарлау дағдысын
жетілдіру.
Күтілетін нәтиже:
ақпаратты мазмұнына қарай топтастырады;
ақпаратты ұсыну түріне қарай іріктейді;
бар ақпараттың күтілетін нәтижедегі орнын анықтайды;
толықтыруды қажет ететін тұстарды анықтайды;
толықтыратын ақпаратты іздеудің жоспарын құрады:
а) көзін іздейді;
б) жолын іздейді.
«Ақпаратты алғашқы сұрыптау» бөлімі бойынша атқарылатын әрекет
үлгісі:
1. Түркі тіліне ортақ теңеулер мен тілдік образдарды салыстыра отырып,
қай кезеңге жататынына болжау жасау.
2. Энциклопедия. Қазақ хандығы. І бөлім. Алтын Орда. Х-ХV ғғ.
әдебиетінен сол дәуірде хандық құрған ұлыс-тайпаларды тауып, сол замандағы
жауынгер бейнесінің алғашқы сұлбасын жасау.
3.
Төрт түлікке байланысты
стереотиптерді негізге ала отырып,
О.Жанайдаровтың «Ежелгі Қазақстан мифтері» еңбегінен ежелгі қазақтардың
жылқы бейнесін берудегі аңыздарымен салыстырып, карта нобайын жасау.
4. Қазақ халқының өткен дәуірдегі негізгі шаруашылығы малға, мал
өсіретін кеңістік пен табиғатқа қатысы болғандығын ескере отырып, осы
саладағы образдардан мысалдар келтіріп, дәлелдеу. Мысалы, Алпамыстың
ағасы Тортай: «жалғыз ұл бар еді, жалғыз да болса нар еді» деп бейнелейді.
5. М. Қашқари. Түбі бір түркі тілі. - Алматы: «Ана тілі», 1993.
темір қапықа /к.т.т/, ел, әзіз/к.т/ оғыз, түркмен, нығаш /к.т/, Ертіс, қанатты
қалпақ /к.т/, Семізкент сияқты сөздердің мағынасын тауып, жалпықыпшақтық
бөліктен айырып, қазақ тіліне қатысын талдау.
Ақпаратты өңдеу әрекеті негізінде қалыптасатын құзырлықтарды бағалау
парағы.
34
Ұпай саны
1
2
мәліметтегі
сәйкессіздікті
атайды
4
жоба көлеміндегі
ақпаратты
қорытындылады
6
қолданыл-ған
ақпарат
көздерін
сипаттады
8
өз
дәйектерімен
қорытынды-ны
нақтылады
3
өз идеясын
ұсынды
4
қарама-қайшы
ақпараттарды
көрсетті
6
қайшылық-
тарды
түсіндірді
8
сенімсіздікті
тексеру тәсілін
ұсынды
4
дәйектер
келтіріп,
қорытынды
жасады
5
әртүрлі
көздерден
алынған
ақпараттарды бір
жүйеге келтірді
7
берілгендерді
жүйелеу
жолдарын
ұсынды
8
белгілі бір
ақпарат көзін
қолдануды
нақтылады
5
мәтін
құрылымын
ұсынды
6
аргументтерді өз
логикасымен
құрды
7
сыни талдау
негізінде
қорытынды
жасады
7
ақпаратты
салыстыру
үшін
сұрақтарды
анықтады
6
қарама-
қайшылықтар-
ды шешу
жолдарын
ұсынды
7
сұрақтарға
байланысты
қосымша
деректер келтірді
4
сұрақ
бойынша
ақпаратта-ғы
кемшілікті
анықтады
8
ақпарат
жинауды
аяқтау
шешімін
қабылдады
Осы тапсырмалар негізінде оқушы әрекетіне өзіндік баға беруіне
арналған сауалдар (кері байланыс) беріледі.
1. Дәйектерді жазудың оңтайлы тәсілін таңдай алдым.
2. Жұмыстың басты кезеңдерін дұрыс реттеп жаздым.
3. Іске қажеттіні жинақтап, сұрыптадым.
4. Ақпаратты әр түрде жаздым.
5. Нәтижені ұғынықты түрде ұсындым.
6. Нәтижені бағалау арқылы ең тиімдісін алдым.
7. Материалды тұсаукесерге дайындадым.
8. Өз көзқарасымды келтірдім және оны негіздедім.
Осылайша жобаның барлық қадамдары бойынша оқушы әрекетіне баға
берілсе, келесі
қадам оқушының
дамуында жеткен табыстары мен
кемшіліктерін анықтайтын сапалық өзгерістерді бақылау парағын толтыру
арқылы жүзеге асырылады. Онда біз тұлғаның оқуды қажетсінуін анықтаймыз,
қызығушылығын дамытамыз және білім, білік, дағдылардың білім беру
шарттарына сәйкестігін анықтай аламыз.
Білік,
дағдыларын сараптай отырып, оқушы
өздігінен оқудағы
басымдықтар мен келешекте көңіл аударатын жақтарын бөліп алады.
35
Өздігінен оқығанда қалыптасатын
біліктіліктер
дейін
соң
1. Қажетті ақпаратты қабылдай және таңдай
аламын.
2. Басқалардың пікірін тыңдай аламын.
3. Жазбаша нұсқауды оқи және орындай
аламын.
4.
Әртүрлі стильдегі жазбаша жұмыстарды
орындай аламын.
5.
Өз көзқарасымды келтіремін және оны
негіздеймін.
6. Көптеген жазба жұмыстан ақпарат ала
аламын.
7. Жұмысты атқару үшін қажетті құрал мен
технологияны таңдай аламын.
8. Өз жұмысымда бейнелі образдарды, кестелі
тілді қолдана аламын.
9. Өнімді жобалай аламын.
10. Салыстырулар мен сұрыптауды жүргізе
аламын.
11. Мәселені анықтап, шешу жолдарын ұсына
аламын.
12. Зерттеуді жоспарлап, ұйымдастыра аламын.
13. Ақпаратты әр түрде жаза аламын.
14. Әртүрлі ақпараттан белгілі бағыттағыны
бөліп аламын.
Көктемгі сессия.
І және ІІ кезеңнің нәтижесін қорыту.
Мақсаты: ғылыми зерттеудің теориялық және эмпирикалық әдістерін
меңгерте отырып, өмірлік мәселелерге бағдарлануға, кәсіби құндылықтарды
түсінуге, өзінің кәсіби мүмкіндіктерін бағалауға қабілеттілігін дамыту.
Міндеттері:
ақпараттарды қандай контексте жазылғандығын салыстыра білу қабілетін
дамыту;
ғылыми сұрақтарға жауап беруге қажетті фактілерді іріктеу, оны зерттеу
үрдісінде қолдану білік, дағдыларын қалыптастыру;
дәйектерді, деректер мен мәтіндерді абстракциялау, оларды ой елегінен
өткізу, бағалау қабілеттерін ұштау.
Күтілетін нәтиже:
ақпараттың күтілетін нәтижедегі орнын анықтап алу;
ақпаратты ұсыну түріне байланысты жүретін әрекетті қорыту, нәтижесін
шығару;
алынған өнімді күтілетін нәтижеге байланысты өңдеу;
