Казақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Ы. Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясы
Министерство образования и науки Республики Казахстан
Национальная академия образования им. И. Алтынсарина
ИНКЛЮЗИВТІ БІЛІМ БЕРУ ЖАҒДАЙЫНДА ҚЫЗМЕТ ЕТЕТІН
МҰҒАЛІМДЕРДІҢ КӘСІБИ ҚҰЗІРЕТТІЛІКТЕРІНЕ ҚОЙЫЛАТЫН
ТАЛАПТАРДЫ ДАЙЫНДАУ
Әдістемелік ұсынымдар
РАЗРАБОТКЕ ТРЕБОВАНИЙ К ПРОФЕССИОНАЛЬНОЙ
КОМПЕТЕНЦИИ УЧИТЕЛЕЙ, РАБОТАЮЩИХ В УСЛОВИЯХ
ИНКЛЮЗИВНОГО ОБРАЗОВАНИЯ
Методические рекомендации
Астана
2015
1
Ы. Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясы Ғылыми кеңесімен
баспаға ұсынылды (2015 жылғы _______________ №___ хаттамасы)
Рекомендовано к изданию Ученым советом Национальной академии
образования им. И. Алтынсарина (протокол № __ от ______________ 2015 года)
Инклюзивті білім беру жағдайында қызмет ететін мұғалімдердің кәсіби
құзіреттіліктеріне қойылатын талаптарды дайындау бойынша әдістемелік
ұсынымдар.–Астана: Ы. Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясы,
2015. – 32
б.
Методические
рекомендации
по
разработке
требований
к
профессиональной компетенции учителей, работающих в условиях
инклюзивного образования.– Астана: НАО имени И. Алтынсарина, 2015. – 32 с.
Ұсынымдарда инклюзивті білім беру жағдайында қызмет ететін
мұғалімдердің кәсіби құзіреттіліктеріне қойылатын негізгі талаптар берілген.
Әдістемелік ұсынымдар жалпы, инклюзивті, арнайы мектепке дейінгі,
мектептік және кәсіби-техникалық білім беру педагогтарына арналған.
В настоящих рекомендациях представлены основные требования к
профессиональной компетенции учителей, работающих в условиях
инклюзивного образования. Методические рекомендации адресованы
педагогам общего, инклюзивного, специального дошкольного, школьного и
профессионально-технического образования.
© Ы. Алтынсарин атындағы
Ұлттық білім академиясы, 2015
©Национальная
академия
образования им. И. Алтынсарина,
2015
2
Мазмұны
Кіріспе
4
1
Инклюзивті білім беру жағдайында педагогтың кәсіби құзыреттілігі
туралы түсінік
6
2
Инклюзивті білім беруде мұғалім мен әр түрлі мамандардың
қызметтік міндеттері
14
3
Педагогтар мен мамандардың пәнаралық өзара әрекеттестігі
24
Қорытынды
28
Қолданылған әдебиеттер тізімі
29
Глоссарий
31
3
Кіріспе
Суда «қалай жүзу керектігін білетін», бірақ өзі
жүзе алмайтын құтқарушы бола алмайды.
А.Н. Леонтьев
Әрбір баланың мектеп жүйесінің талаптарына сәйкес болуы немесе сәйкес
болмауына қарамастан, оқушыны сыйлау және оның жеке даралығын
қабылдауды қамтамасыз ететін инклюзивті білім беру идеясының Қазақстан
Республикасында таралуы педагогтардың құзыреттілігіне жаңа талаптарды
туындататыны заңды. Заманауи педагогтарға, ең алдымен мектеп мұғалімдеріне
қойылатын талаптар жаңа қызметтерді орындаумен байланысты: дене немесе
интеллектуалды мүмкіндігі шектелген балалар болсын, қалада немесе ауылда
тұратын әр түрлі әлеуметтік топтағы балалар болсын немесе басқа да әр түрлі
білім беру топтарымен жұмыс істеуге болатын технологияларды өздігінен,
шығармашылық түрде және адекватты таңдау мен қолдану қабілеті.
Білім беруді реформалау жағдайында ағымдағы әлеуметтік-педагогикалық
үрдістерді түсінетін жаңа тұжырымдамалық ойлау жүйесі бар педагогтарды
дайындау қажеттілігі туындап отыр. Жұмысы тек дені сау балаларға ғана емес,
сонымен қатар әр түрлі әлеуметтік факторларды, жақын айналадағыларының
және әлеуметтенуінің ерекшеліктерін есепке ала отырып дамуында түрлі
ауытқулары бар балаларға бағытталған жоғары білікті мектеп мұғалімдері аса
қажет. Бұл жағдайдың маңыздылығы халықаралық және отандық құқықтық
құжаттарда айқындалған. Мысалы, «Дүниежүзілік мүгедектік туралы
баяндамада» инклюзивті білім беруді дамытуда жалпы білім беретін
педагогтың арнайы дайындығы шешуші мәнге ие екендігі бекітілген [1].
Берілген құжатта «Мемлекеттік жалпы мектеп мұғалімдерінің арнайы
оқытылуы олардың сенімділігін нығайтып, мүгедек балаларды оқыту
дағдыларын жақсартуы мүмкін.
Инклюзия қағидалары мұғалімдерді дайындау
бағдарламаларына ендірілуі және мұғалімдерге инклюзивті білім беру
саласында кәсіби білім мен тәжірибе алмасуға мүмкіндік беретін басқа да
бастамалармен қосылуы керек» деп жарияланған [1].
Алайда, ұзақ уақыт бойы жүзеге асырылып келе жатқан мектеп
мұғалімдерді даярлаудың дәстүрлі түрі көбіне дамуында ешқандай
ерекшеліктері жоқ «қалыпты» балаға білім беруге бағыттауды қарастырады.
Сондықтан инклюзивті білім беруді тәжірибеде жүзеге асыратын мұғалімдер
даму мүмкіндігі шектеулі балаларды оқыту үшін мемлекеттік мемлекеттік
жалпыға міндетті білім беру стандарттарының талаптарын және оқу пәндері
бойынша бағдарлама мазмұнын бейімдеуде қиналатыны, олардың даму
ерекшеліктері мен мүмкіндіктерін, қабілеттерін түсінбеуі, жекеленген
оқытудың белгілі бір әдістемелерін қолдана алмауы, ерекше қажеттіліктері бар
балалар мен қалыпты балалар арасында тұлға аралық қарым-қатынасты орната
алмауы және т.б. білмеуі бұл заңды құбылыс. Бұның себебі, инклюзивті білім
беру жағдайында жұмыс істейтін педагогикалық кадрларды даярлау көбінесе
4
