140
Кестелік процессорда жұмыс жасағанда міндетті түрде
формулаларды көшіру әдісін қолдану қажет. Мұнда, С4, D4
ұяшықтарындағы формула бастапқы болады. Одан төмен тұрған
формулалар көшіру арқылы алынған.
Бұл есепті талдау абсолюттік адрестеуді қолдану идеясына
әкеледі. 1 квт/сағ. бағасын жеке ұяшықта сақтап (мысалы, В16
ұяшығында), ал D4 ұяшығына =С4*$В$16 формуласы жазылса
ыңғайлы болар еді. Онда формуланы көшіргенде абсолюттік адрес
өзгермейді. Енді, егер 1 квт/сағ. бағасы өзгерсе, ол тек В16 ұяшығына
ғана енгізіледі.
Сандық кестелерде қорытынды деректерді – қосындыны,
орташа мәндерді, ең кішісін және ең үлкенін табу сияқты есептеулер
жиі орындалады. Осындай деректерді алу кестенің статистикалық
өңделуі деп аталады. Ол үшін электрондық процессорлардың бәрінде
сәйкес функциялар болады. Мысалы, Excel-де жүздеген функциялар
(400 астам) кірістірілген, олар мына категорияларға бөлінеді:
математикалық, тригонометриялық, статистикалық, логикалық,
мерзім және уақыт, ақпараттық, мәтіндік, сілтемелік, қаржылық,
инженерлік, тізімдер және деректер қорымен жұмыс жасауға
арналған функциялар.
Функцияны кестелеу (орысш. – табулирование) – математикада
ең жиі шығарылатын қолданбалы есептердің бірі. Функцияны
кестелеу дегеніміз – анықталған интервалда берілген қадаммен
аргументтің өзгеретін мәндері үшін, функция мәндерінің кестесін
құру.
Мысал ретінде төменде келтірілген оқушылардың өз бетімен
талдауына бағытталған, үлгі бойынша қадаммен орындалатын,
зертханалық жұмыстың нұсқасын қарастыруға болады.
Мысал. Зертханалық жұмыс
Тапсырма: Функцияның есептелген мәндерін кесте түрінде
шығару қажет. Есептің қойылуы: y = k*(x
2
– 1)/(x
2
+ 1)
функциясының мәнін [-2; 2] аралығында 0,2 қадаммен k = 10 мәні
үшін есептеңіз.
Мұнда, негізгі кестенің тақырыбында Y1 және Y2 аралық
шамалар белгіленген, ал көмекші кестедегі X0 – х-ң бастапқы мәні,
2
Ай
Есептегіш 1 квт/сағ. шығыны Төлем ақы
(тнг.)
3
Желтоқсан 400
4
Қаңтар
320
=В4-ВЗ
С4*8.00
5
Ақпан
250
=В5-В4
С5*8.00
6
Наурыз
450
=В6-В5
С6*8.00
141
STEP – өзгерту
қадамы, K – мәні өзгеретін коэффициент (тұрақты).
Тапсырманы келтірілген үлгі бойынша орындаңыз.
1. Автоматты толтыру әдісімен А2 ұяшығынан бастап А22
ұяшығынана дейін 1-ден 21-ге дейінгі сандармен толтырыңыз.
2. В бағанасында х –тің мәндерін [-2; 2] аралығынан 0,2
қадаммен енгізіңіз. Ол үшін: 1) В2 ұяшығына =$H$2 формуласын
енгізіңіз. Неге H2 ұяшығы және неге абсолюттік адрес қолданылды
соны талдаңыз! 2) B3 ұяшығына =B2+$I$2 формуласын енгізіңіз. B3
ұяшығындағы формуланы B4:B22 ұяшықтарына көшіріңіз. Бұл
формула нені есептейді, бағана қандай мәндермен толтырылды?
3. C бағанасын k коэффициентінің мәндерімен толтырыңыз. Ол
үшін: 1) C2 ұяшығына =$J$2 формуласын енгізіңіз; 2) C3 ұяшығына
=C2 формуласын енгізіңіз. Енгізілген формулаларды қараңыз.
Неліктен олай жазылған? C3 ұяшығындағы формуланы C4:C22
ұяшықтарына көшіріңіз. Бүкіл бағана 10 мәнімен толтырылды.
4. D
бағанасын
y1=x^2-1
функциясының
мәндерімен
толтырыңыз. Ол үшін: D2 ұяшығына =B2^2-1 формуласын енгізіңіз.
Формуланы
D3:D22
ұяшықтарына
көшіріңіз.
Бағана
y1
функциясының оң және теріс мәндерімен толтырылды. Бастапқы
және соңғы мәні 3-ке тең.
142
5. Сол
сияқты E бағанасын y2=x^2+1 функциясының
мәндерімен толтырыңыз. Тексеріңіз! Барлық мәндері оң, бастапқы
және соңғы мәні 5-ке тең.
6. F
бағанасын
y=k*y1/y2
функциясының
мәндерімен
толтырыңыз. F2 ұяшығына =C2*(D2/E2) формуласын енгізіңіз.
Формуланы F2:F22 ұяшықтарына көшіріңіз. Тексеріңіз! Функция
мәндері оң және теріс болады, бастапқы және соңғы мәндері 6-ға тең.
Көмекші кестедегі деректерді ауыстырғанда негізгі кестенің
өзгерістерін бақылаңыз:
7. Көмекші кестедегі Х-тің бастапқы мәнін өзгертіңіз: H2
ұяшығына
-
5 енгізіңіз. Қадам мәнін өзгертіңіз: I2 ұяшығына 2 енгізіңіз.
Коэффициенттің мәнін өзгертіңіз: J2 ұяшығына 1 енгізіңіз.
Көмекші кесте деректеріне өзгерістер енгізгенде негізгі кестеде
есептеу қандай түрде жүргізіледі? Көмекші кестеде бұрынғы бастапқы
мәндерді қайтарыңыз.
8. Көмекші және негізгі кестелерді безендіріңіз: Курсорды 1-
нөмірлі жолға койыңыз. Вставка
Строки бұйрығын орындап екі
бос жол қосыңыз.
9. А1 ұяшығына «Таблицы», А2 ұяшығына «Основная», H2
ұяшығына «Вспомогательная» деген атаулар енгізіңіз.
10. A1:J1 ұяшықтарын біріктіріңіз және «Таблицы» тақырыбын
ортаға қойыңыз.
11. Құрылған файлды «Функция» атаумен өз бумаңызға
сақтаңыз.
6.4. Деректер қоры және ақпараттық жүйелер
Қарастырылатын сұрақтар:
ақпараттық жүйелердің және деректер қорының (ДҚ)
қызметі;
ДҚ жіктеу;
Реляциялық деректер қорының құрылымы;
ДҚ элементтері: басты кілт, өрістің аты, мәні және типі;
деректер қорын басқару жүйесінің (ДҚБЖ) қызметі; ДҚБЖ
жұмыс режімі;
деректерді іздеуге сұраныс;
деректерді жоюға сұраныс;
деректерді іріктеуге сұраныс.
Теориялық материалды баяндау бойынша әдістемелік
ұсыныстар
Достарыңызбен бөлісу: |
