Сќуенова Р., Нџѕыманова Н. Ћазаћстан тарихы

4 3
2-нџсћа:  1986 жылѕы Желтоћсан ктерiлiсiн талдап
тљсiндiру.
Мџѕалiм кiрiспе сзiнде 1986 жылѕы Желтоћсан кте-
рiлiсi Кеѓес Одаѕында тоталитарлыћ жљйенiѓ ыдырауын
бастап  берген,  сондай-аћ  Ћазаћстан  халћыныѓ  мемлекет-
тiк тќуелсiздiгiн батыл ктерген оћиѕа ретiнде баѕала-
натынын айтып оћушылардыѓ ойын дамытатын тменде-
гiдей  сџраћтар  ћояды.
1. 1986 жылѕы Желтоћсан ктерiлiсi туралы не бiлесiѓдер?
2. &здерiѓ бiлетiн желтоћсан ерлерiн атаѓдар.
3. 1986  жылѕы  Желтоћсан  ктерiлiсiн  ћазаћ  жерiнде  болѕан
џлт-азаттыћ ктерiлiстердiѓ жалѕасы деп баѕалауѕа бола ма?
4. 1916 жќне 1986 жылдардаѕы ктерiлiстердi басу љшiн билiктiѓ
кљш ћолдану ќрекеттерiнде ћандай џћсастыћтар бар?
5. Желтоћсан ктерiлiсi КСРО-ныѓ ыдырауын бастап берген оћиѕа
ретiнде баѕаланады. &з пiкiрлерiѓ ћандай?
Осыдан кейiн мџѕалiм ктерiлiстiѓ себебiн, тљрткi болѕан
жаѕдай, ћозѕаушы кљшi туралы ќѓгiмелеп ктерiлiстiѓ
ћамтыѕан аумаѕын таћтаѕа кесте тљрiнде сызып ћарас-
тырады. Крсетiлген ћалалар мен елдi мекендердегi бой
крсетулер туралы ћосымша ћџжат материалдары арћылы
дќлелдеп айтуѕа болады.
Ћалалар
Павлодар
Арћалыћ
Талдыћорѕан
Ћараѕанды
Алматы
Шымкент
Жезћазѕан
Ккшетау
Жамбыл








Елдi мекендер
Сарызек
Шамалѕан
Желтоћсан оћиѕасын џлт-азаттыћ ктерiлiс ретiнде
баѕалап, оѕан  ерекше  мќн  берiп  отырѕан  ћазiргi  кезеѓде
сол оћиѕаныѓ рбу барысын талдауѕа оћушыларды ћа-
тыстыра  отырып  тљсiндiрген  дџрыс:

4 4

Желтоћсан оћиѕасыныѓ басталуына тљрткi болѕан
жаѕдай.
•
Ол — Г.В.Колбиннiѓ республиканыѓ жоѕарѕы басшы-
лыѕына таѕайындалуы.
Желтоћсан оћиѕасыныѓ себебi:
•
Ол — орталыћтыѓ ктемдiк ќрекеттерi мен ћайта ћџру
жариялаѕан демократиялыћ џстанымдар арасындаѕы
ћарама-ћайшылыћтар.
•
Шеру бейбiт жќне саяси сипатта болды. 17 желтоћсан
кљнi жиналѕандар саны шамамен 25—30 мыѓѕа жеттi.
«Џлт саясатыныѓ лениндiк ћаѕидаларын
саћтауды талап етемiз!»
«Ешћандай џлтћа артыћшылыћ берiлмесiн!»
«Ќр республикаѕа — зiнiѓ басшысы!»
Орталыћтыѓ  ќмiршiл  басшылыѕы  саяси  наразылыћ-
ты  «кiмет  билiгiне  тнген  ћатер»  деп  баѕалап,  ктерiлiстi
басып  тарату  штабын  ћџрды.
Штабтыѓ ћџрамына берiлген ќскери кљштер
КСРО  Iшкi  iстер  министрлiгiнiѓ  20—25  мыѓ  адамнан  тџратын
Алматы  гарнизоны
Алматы облысы
Новосiбiр
Фрунзе
Уфа
Ташкент
Свердловск
Челябi
Тбилиси
   ћалаларында орналасћан ќскери кљштерi
•
Шерудi тарату кезiнде ћажеттi ћару-жараћћа ћо-
сымша 15 БТР, 20 рт сндiрушi мќшине, сонымен
ћатар  темiр  сойылдар,  саперлiк  кљректер,  љйретiл-
ген  иттер  пайдаланылды.
Ктерiлiсшiлердi  жазалау:
•
8,5 мыѓнан астам адам џсталып, ћала сыртына
ќкетiлдi.



Џрандары

4 5
•
99 адам сотталды, соныѓ 46-сы кейiн аћталды.
2 адам ату жазасына кесiлдi,
83 адам — 1,5 жылдан 15 жылѕа дейiн бас бостанды-
ѕынан айырылды.
•
53 адам партия ћатарынан шыѕарылды.
•
758 студент  оћудан  шыѕарылды.
•
1138  адам  комсомолдыћ  сгiс  алды.
•
Жоѕары оћу орындарындаѕы 12 ректор ћызметiнен
алынды.
•
Iшкi iстер министрлiгiнен 1200 адам, денсаулыћ
саћтау жќне клiк министрлiгiнен 309 адам жџмыстан
шыѕарылды.
•
1987 жылы шiлде — КОКП ОК Желтоћсан оћиѕасын
«ћазаћ  џлтшылдыѕыныѓ  крiнiсi»  деп  баѕалады.
•
1989 жылы мамыр-маусым — КСРО халыћ депутат-
тарыныѓ  I  съезiнде  аћын  М. Шаханов  Желтоћсан
оћиѕасына ќдiл баѕа берудi талап еттi. Желтоћсан
оћиѕасына тљпкiлiктi баѕа беру жнiнде М.Шаханов
траѕалыћ еткен комиссия ћџрылды.
•
1991 жылѕы желтоћсан — «1986 жылѕы 17-18 жел-
тоћсан оћиѕаларына ћатысћаны љшiн жауапћа тар-
тылѕан  азаматтарды  аћтау  жнiнде»   Н. Ќ. Назар-
баевтыѓ  Жарлыѕы шыћты.
•
Желтоћсан ктерiлiсiнiѓ тарихи маѓызы.
— Ћазаћ халћыныѓ тќуелсiздiкке џмтылуына жол ашты.
Оћушылардыѓ бiлiмiн тестiк сџраћтар арћылы тексеруге
болады.
ТЕСТ  СЏРАЋТАРЫМЕН ЖЏМЫС
1. Желтоћсан оћиѕасы ћандай сипатта болды?
а) Џлтшылдыћ;
ќ) Конституцияѕа ћарсы;
б) бейбiт жќне саяси.
2. Желтоћсан оћиѕасына кiмдер ћатысты (ћозѕаушы кљшi)?
а) Алматы халћы;
ќ) студент жќне жџмысшы жастар;
б) тек ћана студент жастар.
3. КHтерiлiске шыћћан жџмысшы жастар ћандай Hзектi мќселелер
ћойды?
а) Тџрѕын љй мќселесi;
ќ) жалаћыны сiру;
б) республика басшылыѕына ћазаћ џлтынан ћою.

4 6
4. Бейбiт шерудi басу љшiн Алматыѕа неше ћаладан ќскери кљштер
ќкелiндi?
а) 5 ћаладан;
ќ) 8 ћаладан;
б) 10 ћаладан.
5. Желтоћсан кљндерi билiктiѓ кљш ћолдану ќрекеттерi ћай кездегi
џлт-азаттыћ кHтерiлiсiне байланысты iс-ћимылды еске тљсiредi?
а) 1837—1847 жж.;
ќ) 1916 жылѕы џлт-азаттыћ ћозѕалысы;
б) 1836—1838 жж.
6. Желтоћсан оћиѕасына ћатысћан ћанша жас оћудан шыѕарылды?
а) 645;
ќ) 758;
б) 275.
7. Жоѕары оћу орындарындаѕы ћанша ректор ћызметiнен алынды?
а) 9;
ќ) 11;
б) 12.
8. «Халыћ ћањарманы» атаѕын алѕан желтоћсан ћџрбаны кiм?
а) Л.Асанова;
ќ) Ћ.Рахметов;
б) Ћ.Рысћџлбеков.
9. Желтоћсан оћиѕасына ћолдау кHрсеткен бой кHрсетулер ћандай
елдi мекендерде болып Hттi?
а) Шамалѕан, Сарызек;
ќ) Џзынаѕаш, Ћаскелеѓ;
б) Шџбартау, Абыралы.
10. 1986 жылѕы Желтоћсан кHтерiлiсiнiѓ тарихи маѓызы ћандай?
а) 1986 жылы Республика басшысы ћазаћ џлтынан болды;
ќ) жџмысшы жастардыѓ тџрѕын љй мќселесi шешiлдi;
б) тќуелсiздiкке жол ашты.
Љйге   тапсырма. 
Љйге   тапсырма. 
Љйге   тапсырма. 
Љйге   тапсырма. 
Љйге   тапсырма. “1929—1931 жылдардаѕы шаруалар
ктерiлiсi” таћырыбына байланысты тезистердi дќптерге
мынадай сџлба тљрiнде толтыру.
Болѕан уаћыты
Болѕан жерi
Ћорытындылары