«ШОҚан оқулары 19» Халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары

202
 
 
Literaturverzeichnis: 
 
1. Скаткин  М.Н.  Совершенствование  процесса  обучения  (проблемы  и 
суждения). М., 1971 г. 
2. Кожабаев  К.Г.  Требования  к  математическому  языку  и  речи  учителя. 
Валихановские  чтения  –  8:  Сборник  материалов  международной  научно-
практической конференции. Кокшетау; 2003, с.143-145. 
3. Гибш  А.И.  Математика.  –  В  сборнике  «Развитие  речи  учащихся  в 
процессе обучения в средней школе». М., 1954 г. 
 
 
 
ҚАЗАҚСТАН МАТЕМАТИКА ҒАЛЫМДАРДЫҢ БАСЫЛЫМДАРЫНЫҢ 
САЛЫСТЫРМАЛЫ САРАПТАУЫ 
 
Нҧрмашев Б.Қ., Есиркепов М.М., Ерназар С.А., Ӛтегенов Е.К. 
Шымкент қ., Оңтҥстік Қазақстан мемлекеттік Фармацевтика академиясы 
marlen-forex@inbox.ru
 
 
Қазақстан  республикасының  ғалымдары,  соның  ішінде  математика 
ғалымдары бҥкіләлемдік Scopus деректер қорында анықталады [1:1]. 
Халықаралық рецензияларда журналда ғылым мен техникаға бағытталған 
публикацияларда  жариялау  ҧйымдарының,  сонымен  қоса  бҥкіл  еліміздің 
дамуының  кӛрсеткіші  болып  табылыды.  Ғылыми  зерттеу  Қазақстан  ҥшін 
бірден-бір маңызды мәселелердін бірі математика ғылымы. 
Математика —  әлдебір  әлемнің  сандық  қатынастары  мен  кеңістіктік 
формалары,  оның 
ішінде 
— 
структуралар, 
ӛзгерістер,  белгісіздік 
жӛніндегі ғылым..  Ол  абстрактілендіру  және  логикалық  қорыту,  есептеу, 
санау, ӛлшеу және  физикалық  нәрселерді  жҥйелі  тҥрде  орнықтыру,  бейнелеу 
мен ӛзгерістерді оқыту арқылы кӛрініс табады.  [2:3] 
Математика  грек  тілінен  қазақшаға  аударғанда  «білім,  ғылым»  деген 
мағынаны білдіреді. Ғылым тарауларын гректер «математ» деп атаған, осыдан 
математика деген термин қалыптасқан. 
«Математика  —  ақиқат  дҥниесінің  сандық  қатынастары  мен  кеңістік 
формалары жайлы ғылым » деген анықтаманы Ф.Энгельс XIX ғасырдың екінші 
жартысында берген. 1564-1642 жылы ӛмір сҥрген Г.Галилей «Әлем математика 
тілімен бейнеленген» деген тҧжырымды ойын айтқан. [3:1] 
 
 
 
 
 
 
 

203
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
1-сурет Математика саласы бойынша жалпы құжаттардың  
шет елдермен слыстырғандағы кӛрсеткіші [1:1] 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
2-сурет Математика саласы бойынша жалпы құжаттардың  
Орта Азия елдерімен салыстырғандағы кӛрсеткіші [1:1] 
 
Бҧл диаграмма Орта Азия елдерінің 4 республикасы бойынша(Қазақстан, 
Ӛзбекстан,  Қырғыстан,  Тәжікстан)  1996  жылдан  бастап  2013  жылға  дейінгі, 
сонымен  қатар  ірі  әлемдік  реперативтік  және  библиографиялық  SClmago 
Research  Crup  мәлемет  базасы  бойынша  мақала  кӛлемі  кӛрсетілген.  (2-сурет) 
Қазіргі кезде Қазақстан Республикасының ғалымдарының кӛрсеткіші Орта азия 
елдерімен салыстырғанда әлде қайда дамыған. 
Қазақстан  ғалымдарының  жарияланған  мақалаларының  жалпы  санына 
және сапасына байланысты жылдан жылға ӛзгеріп отырады. Осы кӛрсеткіштер 
бойынша әлемдік деңгейде жоғары орын алады. 
 
 
 

204
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
3-сурет  Қазақстан ғалымдарының мақалаларының  
жалпы жетістіктерінің корсеткіші [1:1] 
 
 
 
 
 
      
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
4-сурет. Әлем бойынша математика саласының кӛрсеткіштерінің  
жалпы шығарылымдардағы салыстырмалы кӛрсеткіші [1:1] 
 
Қазақстан  Республикасының  Президенті  Нҧрсҧлтан  Назарбаев  Жоғары 
оқу орындыры ғылыми жҧмыс істеу керек екендігін атап ӛткендей 2014 жылы  
шілде  айында  ғылыми  оқу«Бәйтерек-Агро»  ӛндірістік  орталығы  сапары 
барысында  елбасымыз  "Барлық  жоғары  оқу  орындары  ғылым  істеу  керек"деп 
ашақ мәлімдеді [4].  

205
 
 
Жоғары  оқу  орындырында  ғылыми  зертханалар  сондай-ақ  жобаларды 
іске асыру ҥшін техникалық базасын қҧру қажет. 
 
Әдебиеттер: 
 
1. www.scimagojr.com.. 
2. Рахимбекова 
З.М. 
Материалдар 
механикасы 
терминдерінің 
ағылшынша-орысша-қазақша тҥсіндірме сӛздігі. Алматы, «Рауан», 1993. 231 б. 
3. http://szh.kz/ 
4. Қазақстан  Республикасы  Президенті  Н.Ә.Назарбаевтың  «Қазақстан 
білім  қоғамы  жолында»  атты  «Назарбаев  Университетінде»  оқыған 
интерактивті дәрісі. Егемен Қазақстан, 2012, 6 қыркҥйек. 
 
 
 
ГИПЕРБОЛАЛЫҚ ГЕОМЕТРИЯДА ҤШБҦРЫШТАРДЫҢ 
ЭЛЕМЕНТТЕРІН ТАБУ ТУРАЛЫ 
 
Рахимбаева А.К., Туканаев Т.Д. 
Астана қ., Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ҧлттық университеті  
Tukanayev_T@mail.ru
 
 
Евклидтік  геометрия  абсолюттық  геометрия  аксиомаларымен  бірге 
евклидттік  аксиоманы  қолдану  негізінде  қҧралған.  Ал  Лобачевский 
геометриясы  (басқаша  айтқанда  гиперболалық  геометрия)  абсолюттық 
геометрия  аксиомалары  және  Лобачевский  аксиомасы  негізінде  қҧралады. 
Сондықтан,  абсолюттық  геометриядағы  тҥсініктер,  теоремалар  гиперболалық 
геометрияда  да  орындалады.  Айырмашылығы  бесінші  аксиомаға  байланысты 
тҥсініктер мен теоремаларда. Біздің ҧсынылып отырған мақалада гиперболалық 
геометриядағы  кейбір  тҧжырымдарды  анықтап  оларды  қортып  шығару 
жолдарын кӛрсету.  
Ҥшбҧрышқа  қатысты  тригонометриялық  қатынастарды  қарастырайық. 
Бізге қажетті теоремаларды атап кетейік.  
 
Теорема 1 (косинустар теоремасы). [1: 400] Қабырғалары 
a
BC
, 
b
CA
, 
c
AB
   және  бір  бҧрышы   
A

 болатын  кез  келген    ABC    ҥшбҧрышы  ҥшін 
келесі қатынас орындалады 
 
cos
k
c
sh
k
b
sh
k
c
ch
k
b
ch
k
a
ch
. 
 
 
Теорема 2 (синустар теоремасы). [1: 402]  Қабырғалары 
,
a
BC
 
,
b
CA
 
c
AB
  және бҧрыштары 
,
A

 
,
B

 
C

 болатын кез келген ABC ҥшбҧрышы 
ҥшін келесі қатынас орындалады