Қазақстан республикасы білім жəне ғылым министрлігі

64 

 

24.  5-9  сыныптарда  информатика  бойынша  орта  білім  берудегі 

мемлекеттік  білім  беру  стандартының  тақырыптық  бөлімдері.  5-9 

сыныптарды сабақтарды жүргізу əдістемесі. 

25.  Жаратылыстану-математикалық  бағыттағы  кəсіптік  курстарды 

салыстырмалы  талдау.  Оқушылардың  біліміне  қойылатын  талаптар.  Курсты 

программалық-əдістемелік қолдау. 

26.  Гуманитарлық  бағыттағы  кəсіптік  курстарды  салыстырмалы  талдау. 

Оқушылардың  біліміне  қойылатын  талаптар.  Курсты  программалық-

əдістемелік қолдау. 

 

Əдебиеттер 

 

Негізгі əдебиеттер 

1.

 

Лапчик  М.П.,  Рагулина  М.И.,  Самылкина  Н.Н.,  Семакин  И.Г., 

Хеннер Е.К.  Теория  и  методика  обучения  информатике.  Учебное  пособие.  – 

Москва: «Академия», 2008. – 592 с. 

2.

 

Бидайбеков  Е.Ы.  жəне  т.б.  Информатиканы  оқыту  əдістемесі: 

Оқулық. –Алматы, 2014.-588 б. 

3.

 

Софронова Н.В. Теория и методика обучения информатике. Учебное 

пособие. М.: Высш. шк., 2004. – 223 с. ил. 

4.

 

Малев  В.В.  Общая  методика  преподавания  информатики:  Учебное 

пособие. – Воронеж: ВГПУ, 2005. – 271 с. 

5.

 

Халыкова  К.З.  Информатиканы  оқыту  əдістемесі.  Оқу  құралы 

Алматы: «Білім», 2000, – 196 б. 

6.

 

Босова  Л. Л.  Занимательные  задачи  по  информатике:  Учебно-

методический комплект / Л. Л. Босова. -3-е изд. – Москва: БИНОМ, 2007. 

 

Қосымша əдебиеттер 

1.

 

Полат  Е.С.  и  др.  Новые  педагогические  и  информационные 

технологии в системе образования: Учебное пособие для студентов педвузов 

и системы повышения квалификации педкадров. Москва: «Академия», 1999. 

-224 стр. 

2.

 

Агеева  И.Д.  Занимательные  материалы  по  информатике  и 

математике. Методическое пособие.  –М.:ТЦ Сфера, 2006. -240 с. 

3.

 

Бидайбеков  Е.Ы.,  Лапчик  М.П.,  Беркімбаев  К.М.,  Сағымбаева  А.Е.  

Информатиканы  оқыту  теориясы  мен  əдістемесіне  кіріспе: Оқу құралы. – 

Алматы, 2008. – 280 бет. 

4.

 

Қойбағарова Т.Қ., Ельтинова Р.А. Информатиканы  оқыту əдістемесі: 

Оқу құралы. І-ІІ-бөлім. Павлодар: ПМПИ, 2012. – І-бөлім. 195 бет.  

5.

 

Қойбағарова Т.Қ., Ельтинова Р.А. Информатиканы  оқыту əдістемесі: 

Оқу құралы. І-ІІ-бөлім. Павлодар: ПМПИ, 2012. – ІІ -бөлім. 214 бет. 

Құрастырғандар: 

Абдулкаримова Г.А. – п.ғ.к., доцент  

Шекербекова Ш.Т.  –  п.ғ.к., доцент  

 

65 

 

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖƏНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ТИПТІК ОҚУ БАҒДАРЛАМА 

 

 

 

 

 

 

 

ITN 2302  Информатиканың теориялық негіздері 

 

 

 

5B011100 – Информатика 

 

 

 

2 кредит 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Алматы, 2016 

66 

 

Алғы сөз 

 

 

1.  Абай  атындағы  ҚазҰПУ  жанындағы  ҚР  БҒМ  жоғары  жəне  жоғары  оқу 

орнынан  кейінгі  білім  берудің  РОƏК  «Білім»  тобы  мамандықтары  бойынша 

Оқу-əдістемелік бірлестігінде  ДАЙЫНДАЛҒАН  жəне ҰСЫНЫЛҒАН 

 

 

 2. Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігімен БЕКІТІЛГЕН 

жəне ҚОЛДАНЫСҚА ЕНГІЗІЛГЕН   

 

 

3.  Типтік  оқу  бағдарлама  2016  жылғы  ҚР  Мемлекеттік  жалпыға  міндетті 

білім беру стандартына сəйкес дайындалған. (Типтік оқу бағдарлама ҚР БҒМ   

30.06.2016 ж.,  № 2 хаттамасымен  бекітілген) 

 

 

4. Пікір берушілер: 

Исаев  С.А.  -  ф.-м.ғ.к.,  профессор,  Қазақ  мемлекеттік  қыздар  педагогикалық 

университеті 

Сыдыков  Б.Д.  -  п.ғ.д.,  профессор,  Абай  атындағы  Қазақ  ұлттық 

педагогикалық университеті 

 

 

5. 

ҚР 

БҒМ 

Републикалық 

Оқу-əдістемелік 

Кеңесі 

мəжілісінде 

ҚАРАСТЫРЫЛҒАН    30.06.2016 ж.,  Хаттама  № 2. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Осы  типтік  бағдарламаны  Абай  атындағы  ҚазҰПУ  жанындағы  ҚР  БҒМ  РОƏК  «Білім» 

тобындағы  мамандықтары  бойынша  ОƏБ  рұқсатынсыз  көбейтуге  жəне  таратуға 

болмайды. 

67 

 

Түсінік хат 

 

«Информатиканың 

теориялық 

негіздері» 

пəні 

студенттерді  

информатиканың  фундаменталды  тұжырымдамаларының  жиынтығымен 

таныстыратын,  осы  тұжырымдамалар  үшін  когнитивті  моделдерді  дамытуға 

мүмкіндіктер  туғызатын,  концептуалды  білімдерді  қолдануға  қажетті 

дағдыларды  дамытуға  студенттерді  ынталандыратын  кіріспе  курс  болып 

табылады. Информатикадан болашақ мұғалімдерді дайындаудың ерекшелігі, 

«Информатика» ғылыми-білім беру саласының жалпы көрінісін беретін жүйе 

құрастырушы  концептуалды  бiлiмдерді  қалыптастыру  қажеттілігінде  болып 

табылады.  Кіріспе  курс  бірден  нақты  бір  салаға  егжей-тегжейлі  қараудың 

орнына,  студенттерге  бірқатар  қызықты  жəне  маңызды  тақырыптар  туралы 

түсінік береді. Қандай да бір салаға қызығушылық танытқан студенттер, одан 

кейін  кез-келген  циклға  өте  алады  да,  сол  циклда  қызықтырған  пəн 

толығымен қарастырылады.  

Пəнді оқытудың мақсаты: 

Қазіргі заманғы теориялық  информатиканың ұғымдық-терминологиялық 

базасын, 

қалыптасқан 

математикалық, 

ақпараттық-логикалық 

жəне 

логикалық-семантикалық    модельдердің  теориялары  жəне  зерттеу  əдістерін,  

ақпаратты  ұсынудың  құрылымдары  мен  үрдісін,  ақпаратты  жинау  жəне 

өңдеуді меңгеру. 

Пəнді оқытудың негізгі міндеттері: 

•

 

теориялық  информатика  саласындағы  негізгі  ғылыми  зерттеулердің 

бағыттары туралы көзқарасты қалыптастыру; 

•

 

дискретті басқарушы құрылғылар мен жүйелер теориясы саласында  

білім, біліктілік жəне дағдыларды қадыптастыру;  

•

 

ақпараттар теориясы, кодтау теориясы мен  ақпарат беру саласындағы 

негізгі ұғымдарды оқып үйрену; 

•

 

алгоритмдерге  талдау  жасау  əдістерін,  олардың  күрделілігі  жəне 

тиімділігін бағалау тəсілдерін меңгеру. 

Пəнді 

меңгеру 

нəтижесінде 

студенттерде 

қалыптасатын 

құзыреттіліктер: 

•

 

теориялық  информатика,  іргелі  жəне  қолданбалы  математикадан 

алған  білімдерін ақпараттық жүйелер жəне үрдістерді талдау жəне синтездеу 

үшін қолдануға қабілетті болу; 

•

 

ақпараттарды  алу,  сақтау,  өңдеу  жəне  жіберу  практикалық  есептерін 

шешу  үшін  математикалық  аппарат,  программалау  əдіснамасы  жəне  қазіргі 

заманғы ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолдануға қабілетті 

болу.  

Пəнді меңгеру нəтижесінде студенттер: 

•

 

материяның  жалпыға  бірдей  семантикалық  қасиетi    ретінде  ақпарат 

ұғымын; 

•

 

ақпараттар  теориясы,  цифрлы  автоматтар  теориясы,  алгоритмдер  теориясы 

жəне т.с.с. негізгі ұғымдарды; 

68 

 

•

 

алгоритмдерге талдау жасау əдістерін, олардың күрделілігі жəне тиімділігін 

бағалау тəсілдерін;  

білуге міндетті; 

•

 

əр түрлі тəсілдермен ақпаратты кодтау, өлшеу жəне түрлендіру; 

•

 

цифрлы  автоматтың  құрылысы  жəне  қызмет  ету  ерекшеліктері  туралы 

білімдерін ақпараттық үрдісті басқару үшін қолдану; 

•

 

тиімді алгоритмдерді құру  

іскерлігі болуы тиіс; 

•

 

табиғаты əр түрлі ақпаратты өлшеу, кодтау жəне көрсету дағдыларын; 

•

 

алгоритм ұғымын формализациялау үшін абстрактылы Пост жəне Тьюринг 

машиналарын қолдануды; 

•

 

алгоритмдердің күрделілігі мен тиімділігін бағалау əдістерін; 

меңгеруі тиіс. 

Пререквизиттер:  аталған  пəнді  ойдағыдай  оқып  үйрену  үшін  мектеп 

математикасы мен информатикасының негізгі ұғымдарын білулері қажет. 

Постреквизиттер:  информатиканы  оқыту  əдістемесі,  профиль  бойынша 

элективті пəндер. 

 

Пəннің тақырыптық жоспары 

 

№ 

Тақырып 

1.

 

  Информатиканың іргелі негіздері 

2.

 

  Ақпарат жəне ақпараттық үрдістер 

3.

 

  Ақпаратты өлшеу 

4.

 

  Ақпаратты кодтау  

5.

 

  Компьютердің логикалық негіздері 

6.

 

  Компьютерлік арифметика 

7.

 

  Алгоритм жəне оның қасиеттері 

8.

 

  Алгоритмдер теориясының негіздері 

9.

 

  Алгоритмдерге талдау жасау негіздері 

 

Пəннің мазмұны 

 

Информатиканың  іргелі  негіздері.  Информатика  пəні.  Ақпарат 

материяның  жалпы  семантикалық  қасиеті  ретінде.  Табиғат  пен  қоғамның 

ақпараттық заңдарының бірлігі. Ақпараттық көзқарас. 

Ақпарат  пен  ақпараттық  үрдістер.  Ақпарат  туралы  түсініктің  əртүрлі 

деңгейлері.  Ақпаратты  жеткізушілер.  Сигнал,  таңба,  символ.  Ақпарат  көзі, 

ақпаратты  қабылдаушы  жəне  жіберу  каналы.  Ақпаратты  көрсету  түрлері. 

Ақпарат қасиеттері. 

Ақпаратты  өлшеу.  Ақпарат  саны.  Энтропия  ұғымы.  Энтропия 

қасиеттері.  Шартты  энтропия.  Ақпарат  пен  əліпбиі.  Ақпараттың  өлшем 

бірлігі. 

69 

 

Ақпаратты  кодтау.  Кодтау  есебінің  қойылуы.  Шеннонның  алғашқы 

теоремасы.  Екілік  кодтарды  құру  тəсілдері.  Символдық  ақпаратты  кодтау. 

Компьютерде  сандарды  көрсету  жəне  оны  өңдеу.  Санау  жүйелері.Графика 

жəне  дыбысты кодтау. 

Компьютердің  логикалық  негіздері.  Логика  жəне  компьютер. 

Логикалық  амалдар.  Логикалар  алгебрасының    заңдары.  Логикалық 

функциялар 

жəне 

логикалық 

өрнектер. 

Компьютердің 

логикалық 

элементтері. Екілік қосындылауыштар. 

Компьютерлік  арифметика.  Компьютерде  сандық  ақпаратты  көрсету 

түрлері.  Үтірі  (нүктесі)  бекітілген  жəне  нүктесі  жылжымалы  сандарды 

көрсету.  Теріс  сандарды  көрсету.  Сандардың  тура,  кері  жəне  қосымша 

кодтары. Сандық ақпаратты көрсету қателіктері. Екілік қосындылауыштарда 

арифметикалық амалдарды орындау алгоритмдері. 

Алгоритм  жəне  оның  қасиеттері.  Алгоритм  ұғымы.  Алгоритмді 

орындаушы.  Алгоритмдердің  қасиеттері.  Алгоритмдерді  жазу  тəсілдері 

(ауызша, графикалық, программалық жəне т.б.) 

Алгоритмдер  теориясының  негіздері.  Алгоритм  ұғымын  формалдау. 

Тьюринг  жəне  Пост  машиналарының  көмегімен  "алгоритм"  ұғымын 

нақтылау.  Алгоритмдердің  заманауи  теориясы.  Алгоритмдік  шешілмейтін 

есептер.  

Алгоритмдерге талдау жасау негіздері.  Алгоритмдердің тиімділігі жəне 

күрделілігіне 

талдау 

жасау. 

Кіріс 

деректердің 

кластары. 

Өсу  

жылдамдықтарын 

топтастыру. 

Əртүрлі 

алгоритмдердің 

тиімділігін 

салыстыру.  Іздестіру, таңдау жəне сұрыптау алгоритмдеріне талдау жасау. 

Зертханалық сабақтар тақырыптары 

1.

 

Ақпаратты өлшеу.  

2.

 

Мəтіндік ақпаратты кодтау. 

3.

 

Дыбыстық жəне графикалық ақпаратты кодтау. 

4.

 

Санау жүйелері 

5.

 

Екілік қосындылауыштарда сандарды қосу  

6.

 

Логикалар алгебрасының негізгі ұғымдары 

7.

 

Абстрактылы Пост машинасы 

8.

 

Абстрактылы Тьюринг машинасы 

9.

 

Алгоритмдерді сипаттау жəне формалдау тəсілдері 

10.

 

 Тікелей қосу жəне тікелей таңдау көмегімен сұрыптау алгоритмдеріне 

талдау жасау 

11.

 

 Көпіршікті жəне шейкерлік сұрыптау алгоритмдеріне талдау жасау 

12.

 

 Шелл жəне тоғыстыру арқылы сұрыптау алгоритмдеріне талдау жасау 

13.

 

 Пирамидальды жəне тез сұрыптау алгоритмдеріне талдау жасау  

Студенттердің  оқытушымен  орындайтын  өзіндік  жұмыстары 

тақырыптары  

1.

 

Ақпараттар теориясының базалық ұғымдары 

2.

 

Шеннон энтропиясының мағынасы. 

3.

 

Ақпараттарды көрсетудің үздіксіз жəне дискретті түрлері. 

70 

 

4.

 

Ақпаратты сығу 

5.

 

Арифметикалық кодтау 

6.

 

ЭЕМ ақпаратты өңдеудің əмбебап құралы ретінде.  

7.

 

Негізгі  теориялық  (математикалық,  логикалық)  ұғымдар  жəне  базалық 

элементтер  мен  құрылымдарға  қатысты  негізгі  мағлұматтар  – 

логикалық  бұрандалар,  логикалық  (ауыстырып  қосқыш)  схемалар, 

ЭЕМ  аппаратурасының  логикалық  базасы  жəне  олардың  оңтайлы 

құрылымы, олардың құрылымын оңтайландыру. 

8.

 

Алгоритмдерді көрсету. 

9.

 

Рекурсия жəне итерация. 

10.

 

 Алгоритмнің асимптотикалық күрделілігі. 

11.

 

 Тұрақты сұрыптау алгоритмдері. 

12.

 

 Тұрақсыз сұрыптау алгоритмдері 

13.

 

 Басқа да сұрыптау алгоритмдері. 

Студенттердің өзіндік жұмыс  тақырыптары 

1.

 

Информатиканың теориялық негіздерінің дамуы туралы тарихи деректер. 

2.

 

Ақпарат,  олардың  əралуандығы  жəне  ақпаратты  көрсетудің    негізгі 

əдістері,    хабар  жəне  ақпаратты  беру  үрдісі,    формализациялаудың    жəне 

сандық сипаттаманың алғышарттары 

3.

 

Ақпараттың  дискретті  көзінің  энтропиясын  анықтаудың  əдістерін 

математикалық негіздеу. 

4.

 

Хабарламалар  мен  сигналдарды    кодтаудың  негізгі  қағидалары,    əртүрлі 

типті  кодтардың  сипаттамалары,  оңтайлы  кодтау  ұғымы,  кодтарды  зерттеу 

əдістері жəне оларды ЭЕМ мен байланыс арналарында қолдану. 

5.

 

Позициялық  санау  жүйелерінде  сандардың  атаулары  мен  жазылу 

ережелері,    сандарды  аудару  əдістері,  сандарды  модулдік  көрсету  мен 

шегерімдер,  цифрлық автоматтарда ақпаратты көрсету  

6.

 

ЭЕМ-де 

арифметикалық 

амалдарды 

орындау 

қағидалары 

мен 

ерекшеліктері 

7.

 

Логикалық элементтердің құрылымы мен модельдері 

8.

 

Алгоритмдердің 

формальды 

анықтамалары 

(Тьюринг 

машинасы, 

рекурсивті функциялар, Марковтың нормальды алгоритмі) 

9.

 

Алгоритмдер күрделілігінің кластары 

10.

 

Тиімді  алгоритмдерді  құрудың  негізгі  əдістері  (теңестіру  əдісі, 

динамикалық программалау, деректерді көрсетуді өзгерту) 

 

Ұсынылатын əдебиеттер 

Негізгі 

1.

 

Стариченко  Б.Е.  Теоретические  основы  информатики:  Учебник  для 

вузов.  –  3-е  изд.  перераб.  и  доп.  –  М.:  Горячая  линия-Телеком,  2014.  – 

400 с, ил. 

2.

 

Могилев  А.В.,  Пак  Н.И.,  Хеннер  Е.К.  Информатика:  учебное  пособие 

для студ. педвузов. – М.: Академия, 2012. – 848 с. 

3.

 

Могилев  А.В.,  Пак  Н.И.,  Хеннер  Е.К.

 

Практикум  по  информатике.

 

2-е 

71 

 

изд., стер. - М.: Академия, 2009. — 608 с. 

4.

 

Томас  Х.  Кормен, Чарльз  И.  Лейзерсон, Рональд  Л.  Ривест, Клиффорд 

Штайн  Алгоритмы.  Построение  и  анализ.  –  М.: Вильямс,  2015.  – 

1328 стр. 

Ұсынылатын əдебиеттер 

Қосымша 

1.

 

Макарова Н.В. Информатика: Учебник для вузов. –СПб.: Питер, 2013. — 

576 с: ил. 

2.

 

А.  Забуга  Теоретические  основы  информатики:  Учебное  пособие.  – 

СПб.: Питер, 2010. — 334 с: ил. 

3.

 

Вирт Н. Алгоритмы и структуры данных: Пер. с англ. – М.:  ДМК Пресс, 

2013. – 272 с: ил. 

4.

 

Юрай Громкович. Введение в теорию автоматов, теорию вычислимости, 

теорию  сложности,  теорию  алгоритмов,  рандомизацию,  теорию  связи  и 

криптографию. – СПб.: БХВ-Петербург, 2014. — 208 с. 

 

Авторлар:   

Киселёва Е.А. - п.ғ.к., аға оқытушы Абай атындағы ҚазҰПУ 

Нугманова С.А.  -  п.ғ.к., аға оқытушы Абай атындағы ҚазҰПУ