49
Желіде айналып жүретін сұранымдар саны бойынша ЖҚЖе жіктеледі:
- ажыратылған;
- тұйық;
- тұйық-ажыратылған.
Ажыратылған (ашық) ЖҚЖе (АЖҚЖе) желіде бар сұранымдар санынан
тәуелсіз желіге сұранымдарды генерациялайтын бір немесе бірнеше сыртқы
дербес сұранымдарын көзіне ие. АЖҚЖе ішінде бір уақытта кез-келген
сұранымдар саны болуы мүмкін, соның ішінде аса үлкен сандар, яғни 0-ден
шексіздікке дейін. АЖҚЖе-мен сыртқы орта байланысқан, одан желіге
сұранымдар түседі және желіде қызмет көрсетілгеннен кейін сұранымдар
қайтадан срнда қайтады. Сыртқы орта АЖҚЖе-да әдетте нөлдік түйін “0”
ретінде белгіленеді.
Тұйық (жабық) ЖҚЖе (ТЖҚЖе) дербес сыртқы сұранымдар көзіне ие
емес және оның ішінде сұранымдардың тұрақты саны М айналып жүретінімен
сипатталады. ТЖҚЖе графында нағыз зерттелетін жүйенің жұмыс жасау
үрдісін нақты көрсетумен байланысты физикалық ойлар бойынша әдетте
желіде сұранымдарға қызмет көрсетудің аяқталу үрдісін және қызмет
көрсетілу аяқталған сұранымның дәл сондай қызмет көрсету параметрлері бар
жаңа сұранымның лезде құрылуын көрсететін айрықша доға ерекшеленеді.
Осындай анықтама қызмет көрсетілу аяқталған сұранымды тәуелді
сұранымдар көзінен желіге түскен жаңа сұраным ретінде қарастыруға
мүмкіндік береді.
АЖҚЖе мен аналогия бойынша ТЖҚЖе бөлінген доғасында шартты
“0” нүктесі белгіленеді. Ол нөлдік түйін ретінде қарастырылады және кейде
нөлдік қызмет көрсету ұзақтығы бар фиктивті ЖҚЖ ретінде немесе
сұранымдарды тек кейбір сұранымның оның кірісі түскен мезетінде
генерациялайтын тәуелді сұранымдар көзі ретінде талқыланады. ТЖҚЖе-да
нөлдік түйіннің бөлінуі екі мақсатты қолдайды: біріншіден АЖҚЖе және
ТЖҚЖе-лардың математикалық сипаттау кезінде және көрсету кезінде бір
мағыналық жеткізіледі; екіншіден, бөлінген “0” түйіні жөнінде ТЖҚЖе-ның
уақыттық сипаттамаларын анықтау мүмкіндігі қамтамасыз етіледі. Сонымен
қатар ТЖҚЖе-да сұранымдардың болу уақыты екі көршілес сұранымдардың
нөлдік түйіннен өту мезеті ретінде қарастырылады.
Тұйық-ажыратылған ЖҚЖе (құрама) АЖҚЖе және ТЖҚЖе-лардың
комбинациясын болып табылады. Ол ішінде желіде тұрақты айналып жүретін
М
*
сұранымдардан басқа сыртқы дербес сұранымдар көзінен сол топты
немесе басқа топты сұранымдар түседі және сұранымдардың жүйедегі
қосынды саны
.
Айналып жүретін сұранымдар түрі бойынша жаппай қызмет көрсету
желісі жіктеледі:
- біртекті, осында сұранымдардың тек бір класы айналып жүреді;
- біртекті емес, осында сұранымдардың бірнеше класы айналып жүреді
және келесі факторлардың кем дегенде біреуімен ажыратылады:
а) түйіндерде қызмет көрсету ұзақтығымен;
50
ә) басымдылықтарымен;
б) маршруттарымен.
Әртүрлі топты сұранымдардың маршруттары сұранымдар класының
нөмірлерін сәйкес желілердің доғаларында көрсету арқылы беріледі.
2.4 Жаппай қызмет көрсету жүйесі параметрлері
ЖҚЖ-ны сипаттау үшін үш параметрлер тобы қолданылады:
- құрылымдық;
- жүктемелік;
- атқарымдық параметрлер (басқару параметрлері).
Құрылымдық параметрлерге келесілер жатады:
- K қызмет көрсететін құрылғылар саны, бірарналы ЖҚЖ үшін 1-ге тең,
ал көпарналы ЖҚЖ үшін K >1;
- k саны және жинақтаушылардың сыйымдылықтары E
j
(j = 1,k);
- жинақтаушылардың құрылғылармен байланысу әдісі (көпарналы
ЖҚЖ үшін), мысалы байланыстар матрицасы түрінде.
ЖҚЖ-ның жүктемелік параметрлеріне жатады:
жүйеге келіп түсетін Н сұранымдар топтары саны, біртекті сұранымдар
ағыны үшін 1-ге тең, ал біртекті емес ағыны бар ЖҚЖ үшін H >1;
- i = 1, H сұранымдар топтарының жүйеге түсу аралықтарындағы уақыт
интервалдарының таралу заңы
немесе мысалы интенсивтілік
түрінде
және
интервалдардың вариация коэффициенті түріндегі берілетін кем
дегенде таралудың бірінші екі мезеттері;
- i = 1, H сұранымдар топтарының қызмет көрсету ұзақтылықтарының
таралу заңы
немесе таралудың бірінші екі мезеттері, әдетте оның
орнына b
i
орташа ұзақтық немесе
қызмет көрсету интенситілігі және
вариация коэффициенті қолданылады.
Жүктемелік параметрлердің алғашқы екі мезетін беру көбінесе
сұранымдарға қызмет көрсету сипаттамаларын орташа мәндер деңгейінде
бағалау үшін жеткілікті болады. Айта кететін жайт, қарапайым ағын үшін тек
сұранымдардың жүйеге келіп түсу интенсивтілігін беру жеткілікті.
Атқарымдық параметрлер ЖҚЖ-дағы сұранымдар ағынын нақты
басқару стратегиялары түрінде беріледі. Олар әртүрлі топтар сұранымдарын
шектелген
сыйымдылықты
жинақтауыштарға
кіргізу
ережелерін
(буферизация тәртібі) және қызмет көрсетуге кезектен таңдап алу ережесін
анықтайды (қызмет көрсету тәртібі).
Көпарналы ЖҚЖ-ларда әдетте барлық құрылғылар әрбір сұраным үшін
ұқсас және тең қолжетімді болып саналады, яғни бірнеше бос құрылғылардың
болуы кезінде келіп түскен сұраным теңдік ықтималдықпен олардың кез-
келгеніне қызмет көрсетуге түсуі мүмкін.
2.4.1 ЖҚЖ-ның белгіленуі (Кендалл белгіленуі). Жаппай қызмет
көрсетулерін ықшамды сипаттауы үшін көбінесе Д.Кендалл ұсынған
белгіленулер қолданылады:
