Сарсенова әсел берікқызы

 

 

 

 

 

 

 

 

8.4 Отбасы генезисі 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Шаруашылық-экономикалық қызметі – ортақ шаруашылық жəне қаржы пайдалану, еңбекке 

жарамсыздарға қамқорлық жəне оларды материалды қамсыздандыру. 

Рекреативті  қызметі – бос уақыттарындағы демалыс іс-əрекеттерін ұйымдастыру; отбасы мүшелерінің 

күш-қуатын, денсаулығын қайта тіктеу шараларын қамтамасыз ету. 

Отбасы генезисі 

1 

кезең. 

Отбасының 

қалыптасуы 

2 кезең. Матриархат 

3 кезең. Патриархат 

4  кезең.  Индивидуалды 

отбасының пайда болуы 

Ретсіз 

жыныстық 

қатынастар. 

Ортақ 

мүліктің 

болмауы. 

Балалардың әкесі нақты 

белгілі  емес,  топтық 

неке. 

Әйел 

адамдардың 

доминантты жағдайы. 

Отбасыда  ер  адамның 

ролі үстем болады.  

Тұқым қаулаушылық ер 

адам 

тарапынан 

беріледі.  

Заңдық түрде мойындау 

(азаматтық 

немесе 

шіркеулік) некелесу. 

Отбасылардың 

бөлек 

тұруы. 

 

 

 

 

 

 

 

8.5 Отбасының өмір сүру циклінің фазалары  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ата-ана  мен  балалары 

арасындағы 

қарым-

қатынастың болмауы. 

Тұқым  қаулаушылық  ер 

адам  тарапынан  берілетін, 

матрисызықтық. 

Ерлі-зайыптылар 

әйелінің 

қауымында, 

туыстарында  тұратын 

матрилокалды неке. 

Ерлі-зайыптылардың 

әрқайсысы 

бөлек 

өздерінің 

рулық 

топтарында 

тұратын 

нелокалды неке.  

Моногамия  (бір  еркек 

пен 

бір 

әйелдің 

некелесуі)  

Полигамия  (бір  еркек 

пен  бірнеше  әйелдің 

некелесуі) Шығыс Араб 

елдері және т.б. елдерге 

тән. 

Юридикалық 

теңдік 

бойынша ата-аналардың 

біреуінің 

отбасы 

басшысы  болуы  (әйелі 

немесе ері).  

Отбасының 

экономикалық  

дербестігі. 

Отбасының өмір сүру циклінің фазалары: 

 

Отбасының пайда болуы – некеге алғаш рет  отыру. 

Өсіп-өнудің  (көбеюі) басталуы – бірінші баланың дүниеге келуі. 

Өсіп-өнудің  (көбеюі)  аяқталуы – соңғы баланың дүниеге келуі. 

Тұңғыш  баланың өз отбасын құруы. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Соңғы кенже  баланың отбасын құруы, кейбір әлеуметтанушылар бұл 

периодты «бос ұя» (пустое гнездо) деп атайды. 

Отбасының өмір сүруінің тоқтауы – ерлі-зайыптылардың біреуінің 

қайтыс болуы. 

Отбасы 

Рольдері 

Қызметтері 

1.  Ерлі-зайыптылық 

–  әйелі 

мен ері. 

2.  Ата-аналық – ана мен әке. 

3.  Балалар: қызы, ұлы, бауыры, 

әпке, 

тұнғыш, 

ортаңғы, 

кенже балалар. 

4.  Ұрпақ  ішілік,  ұрпақ  аралық: 

апасы, 

атасы, 

немере, 

шөбере. 

1. Әйел-ана: 



 

Баланың  өмірге  келуі  мен 

тәрбиеленуі; 



 

Үй жағдайын жасау; 



 

Отбасыға қызмет ету; 



 

Еріне бағыну; 



 

Әлеуметтік 

және 

экономикалық мәртебе қарай 

бейімделу.  

 

2. Ері-әке 



 

Балаларының  анасына  адал 

болу; 



 

Отбасын 

қорғау 

және 

экономикалық  қауіпсіздікті 

қамтамасыз ету; 

 

 

 

 

 

 

 

8.6 Отбасы тұрақтылығының проблемасы 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Отбасы тұрақтылығының проблемасы: отбасының тұрақты болуы үшін ішкі факторлар анықтайды. Ажырасудың негізіне 

ерлі-зайыптылар арасындағы түсініспеушілік жатады. 

 

Ерлі-зайыптылар 

қатынасында 

пайда 

болатын конфликтілердің деңгейі 

Психофизиологиялық  деңгей  (сексуалдық 

дисгармония). 

Психологиялық деңгей. 

Отбасы конфликтілерінің себептері 

Некеге  дейін  туындайтын  себептер 

(тәукел факторлары) 

Ерлі-зайыптылардың 

жас 

айырмашылығы 

(әсіресе 

әйелінің 

ерінен жас бірнеше жас үлкен болуы). 

Отбасын 

құрғаннан 

кейінгі 

туындайтын себептер 

Тұрмыстық  (материалдық,  тұрғын  үй 

және т.б. ). 

Өзара түсінспеушілік. 

 

 

 

 

 

 

8.7  Отбасыны нығайтуға негізделген факторлар 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Әлеуметтік-ролдік деңгей. 

Әлеуметтік мәдени деңгей (рухани). 

Ерлі-зайыптылардың  білімі  жағынан 

айырмашылығы. 

Ерлі-зайыптылардың 

біреуінің 

маскүнемдікке, 

нашақорлыққа  

салынуы. 

Некеге жеңіл көзқараспен қарау. 

Некеге ерте тұру. 

Бір-бірін аз тану. 

Некеге күштеп тұру. 

Сыртқы  факторлары  (бір-бірінің  көзіне 

шөп  салу,  екі  жақтың  ата-аналарының 

араласуы ). 

Некеге тұруға ата-аналардың қарсы 

болуы 

Некеге дейінгі 

Некелік 

Өмір сүру деңгейі 



 

Некеге дайын болу; 



 

Отбасы  және  отбасылық  өмір 

туралы  жүйелі  түсініктің 

болуы; 



 

Өздерінің  отбасындағы  ата-

аналар қарым-қатынасы. 



 

Бір-біріне 

бейімделу 

дағдылары; 



 

Отбасы 

ішілік 

қарым-

қатынастар; 



 

Отбасы құндылығын түсіну. 



 

Тұрғын үй мәселесі; 



 

Отбасыны 

әлеуметтік-

экономикалық 

қамтамасыз 

ету; 



 

Табыс көзі және деңгейі.