60
3-топ. Тӛмендегі кесте бойынша инновациялық технологияларға
сипаттама жасайды.
№
Технологияның
аты,
авторы,
әдебиеттер.
Мақсаты.
Ерекшеліктері.
Тҧжырымның
Мазмҧны
мен
әдістерінің
1
.
Ынтымақтастық
педагогикасы.
Әдебиеттер:
Берулаева М.Н.
―Общепедагогически
е
подходы
гуммнизации
образования‖
Педагогика №5. 1994
Селевко
Г.К.Тихомирова Н.К.
―Педагогика
сотрудничества‖.
Методические
рекомендации. ч. І,ІІ.
Ярославль, 1988-89.
-талап
ету
педагогикасына
н
қарым-
қатынас
педагогикасына
ӛту;
-балаға
ізгілік
тұрғысынан
қарау;
-оқыту
мен
тәрбиенің
бірлігі.
-мұғалім-оқушы,
оқушы-мұғалім,
оқушы-оқушы.
Оқушы да субьект,
мұғалім
де
субьект.
-Екеуінің
бірлік
одақта
қызмет
істеуі,
бір-бірін
басымдық
кӛрсетпеуі.
-Жалпы
мектеп
ұжымының
арасында
ӛзара
ынтымақ болуы.
-балаға жеке ізгілік
қарым-қатынас;
-дидактикалық
белсендіруші және
дамыту-шы кешені;
-тәрбиелеу
тұжырымда-сы;
-қоршаған ортаны
педагогикаландыру.
Бақылау сҧрақтары:
1.Интерактив әдістер дегеніміз не?
2.Интерактив әдістердің тиімділігі неде?
3. Қазақ тілі мен әдебиет сабақтарында қандай иентеактив әдістерді
қолдану ерекшеліктері.
Әдебиеттер тізімі:
1. Қабдықайыров Қ. Инновациялық технологияларды диагностикалау.
– А., 2004.
2.Жүнісбек Ә. Жаңа технология негізі – сапалы білім. – // Қазақстан
мектебі, № 4, 2008.
3.Нағымжанова Қ. Инновациялық технологияның құрылымы. – А.:
Ӛркен, 2007.
4.Кӛшімбетова С. Инновациялық технологияны білім сапасын
кӛтеруде пайдалану мүмкіндіктері. – А.: Білім, 2008.
61
2-практикалық жаттығу: Тіл білімі салаларын оқыту әдістемесі.
1-тапсырма: Тіл білім қандай салалардан тҧрады?
салалары
анықтамасы
Фонетика
Лексика
Морфология
Синтаксис
2-тапсырма:
Тіл білімі салаларына талдау жҥргізу ҥлгілері
Төмендегі синтетикалық тәсіл арқылы жасалған туынды
сөздердің құрамындағы сөз тудырушы жұрнақтарды тауып, олардың
қай сөз табының жұрнағы екенін ажыратып, омоним морфемаларға
талдау жасаңыздар.
Белгілі, орынды, оқырман, бӛлімше, жұмыскер, шыңғару, байланыс,
түндік, жабулы, тӛсек, тырнақ, белдеу, ойыншық, мекенде, білімді,
балықшы, жатақхана, кӛрікті, дәулетті, жолаушы, ӛткірлік, ақылды,
жағымды, қыстау, кӛктемгі, қонақ, бӛлек, кӛзік, тапқыш, кӛргенді,
бӛлме, кӛрсетілу, кӛркемдік, бӛлектену, кӛрме, кӛргіш, бӛлектеу,
кӛрініс, тапқыр, кӛрші, кӛзілдірік, тапсыру, кӛріс, кӛздеу, тапсырма,
бӛлшек, бӛлім, кӛргенсіздік, тапқыштық, білім, кӛргіштік, бӛлісу,
кӛргенсіз, бӛлгіш, кӛрім, бӛліс, кӛрік, кӛрікті, кӛркем, кӛркемдік,
кӛркемдену, жіпсі, жібі, жіпсіз, жібіт, жаудыр, айтыс, жаулы, айтқыз,
жауыз, жауын, айтулы, атты, суық, бақытты, дауылдата, бақытсыздық,
желпі, басқарма, сана, бассыз, басқарушы, ӛрмек, киім, ӛрмекші,
ботала.
Төмендегі сөз тіркестеріндегі септіктің орнына шылауды
қолданып, үлгі бойынша екеуін де көшіріп жазыңыздар.
Ү л г і: Күнде келеді — Күн сайын келеді.
Күнде келеді, газетте хабарлау, тротуармен ӛту. Асқарға алды,
еңбектегі табысына сыйлады, ӛзінің жұмысын айтты, таумен ӛту,
ұялшақтығына кейиді, жылда ӛседі, қиын-қиын мәселелерді талқылады,
ӛз ойын айтып берді, жұмысқа келді.
Көп нүкте орнына төмендегі жұрнақтардың бірін жалғап,туынды
түбір жасаңыздар.
1. Әйел сән… да, бауыр… да екен. 2. Бұрын… қылжақ, әзіл…
мінездерінің бірі байқалмайды, байсалды жігіт сияқты. 3.Сӛз… шапшаң,
от… кісі бола тұра, одан әрі аузын бағып үн…меді. 4. Бос қолым
бұрау…, бос аузым шырмау… дегейсің. 5.Салтанат…қыз тіпті жинақы,
ыңғай... Салмақ… жаб…Аманға да салқын тұр. 7.Жаңа ғана кӛтері….
кӛңілдер кірбің тартты енді. 8. Таны… әдіс миға тез қонды. 9.Аш… от..
әйел. 10. Әйелінің, ӛзгеше бір мінезі — қызған... (Ғ Мұст.).
62
Жұрнақтар:
-мал, -қой, -шақ, -ық, -шең, -с, -де, -лы, - іңкі, - тей, -ты, -
ғы.
Текске жалпы морфологиялық талдау жасаңыздар.
1. Жүргіншілер ойға, жазаң жерге келіп түскенде, бағанадан; бұларға
кӛрініп, ӛздеріне қарай асығып, тырағайлап шауып келе жатқан
аттылардың алдыңғы екеу-үшеуі үйме-жүйме қатар жетті. Омырауларын
тер басқан, демігіп танауратқан сәйгүліктерді зорға тоқтатқан ауыл
кісілері, күймеге соқтыға жаздап, дабырлап сәлем берісті. Қуаныштың
айғай-шуын, шат күлкісін Әбіштің алдынан ала шықты (М. Ә.).
- II. Бұлғақдап ӛскен жалғыз қыз бұлай болған соң, бәйбіше үйінің ішін
үгіттеп, Шұғаны ӛлімнен құтқармақ болысады. Оның емі —
Әбдірахманды ел болып ақтап алып, той қылып екі жасты қосу. Балаға
деген мейірменшілік Есімбекке мұны да еріксіз істетпек болады. Ағайын
туғандарымен ақылдасып, болыстан ӛтініп, Әбдірахманды қайтартпақ
болды (Б. М.).
Морфологиялық талдау ҥлгісі
Зерттеу нысандарына қарай морфологиялық талдаудың үш түрі
кеңінен қолданылады.
Сӛз құрамы
Сӛздің тұлғасы
Сӛз табы
Сӛз құрамы
Сӛз құрамына қарай екі бӛлшекке, түбір және қосымшаға
бӛлінеді. Мысалы, Балалар сырғанақ тепті.
Балалар - бала - түбір сӛз, лар - қосымша, кӛптік жалғауы.
Сырғанақ - сырғана - түбір сӛз, қ — қосымша жұрнақ етістіктен зат
есім тудырушы жұрнақ
Тепті - теп - түбір сӛз, ті - қосымша, жұрнақ, жедел ӛткен шақтың
жұрнағы.
Сӛз тұлғасы
Сӛз тұлғасына қарай, дара (түбір сӛз және туынды түбір) және
күрделі (біріккен, қосарланған, тіркескен, қысқарған) болып екіге
бӛлінеді.
Ташкент- күрделі, біріккен сӛз
Бала- дара, Түбір сӛз
Қызыл сары- күрделі, тіркескен сӛз
Малшы- дара, туынд ы
Ата-ана - күрделі қос сӛз
ХКТУ
- күрделі, қысқарған сӛз
Сӛз табы
Жол үстінде бір байламға келді.
жол
- зат есім, деректі, жалпы есім
