Әдістемелік-нұсқау хат/2017-2018 оқу жылы
35
кеңістігіне белсенді еніп келе жатқаны да, қазіргі кездегі тілдік жағдайды
күрделендіре түсті.
Барлық көрсетілген ұстанымдар Қазақстанда тілдердің үштұғырлылығы
идеясын енгізудің алғышарты болып, келесі формуламен айқындалды:
мемлекеттік тілді дамытамыз, орыс тілін қолдаймыз және ағылшын тілін
үйренеміз.
Бұл ретте қазақ тілі Қазақстан халқының бірігуінің жетекші факторы
болып табылады. Қазақ тілі мемлекеттік тіл ретінде бірлік жолында азаматтық
бірізділікті қалыптастыру үшін маңызды. Қазақ тілін білу – қазіргі әр
қазақстандықтың өзіндік ерекшелігінің кепілі.
Дәл осы идея қазақ тілін оқытудың тиімді әдістерін іздеу қажеттілігін
туғызды.
Үш тілде білім берудің негізгі стратегиялық мақсаты –халықаралық
стандартқа сәйкес қазақстандықтар бір уақытта үш тілді меңгеруіне қажетті
жағдай жасау, нақты айтқанда:
-
қазақ тілін мемлекеттік тіл ретінде білу, ол азаматтардың үйлесімді
бірлесуіне ықпал етеді;
-
орыс тілі, қазақ тілімен қатар қолданылатын ресми тіл ретінде;
-
ағылшын тілін әлемдік экономикаға бірігу құралы ретінде үйрену.
Білім процесінде барлық үш тіл (екінші және үшінші тілдер, яғни, қазақ
тілі (Т2), орыс тілі (Т2), ағылшын тілі (Т3) бәсекелестікте емес, бірлікте дамуы
тиіс. Осыған орай, үш мақсатты тілге оқытудың негізгі тәсілдемесі белгіленді.
Ең біріншісі – мақсатты тілдерді деңгейлеп оқыту. Бұл – мақсатты үш
тілде оқыту CEFR («Common European Framework of Reference: Learning,
Teaching, Assessment» -
«Шетел тілдерін меңгерудің жалпыеуропалық
құзыреттіліктері: меңгеру, оқыту, бағалау») деңгейлік оқыту моделіне сәйкес
жүргізілетінін және білім жүйесінің барлық деңгейлерінде бірлік, сабақтастық
және үздіксіздік қамтамасыз етілетінін білдіреді. Үш тілде білім берудің
қазақстандық моделі CEFR-дің аналогі емес, бірақ бұл құжат негізге алынып
және оның идеялары мен негізгі ережелері ұлттық білім беру жүйесінің нақты
жағдайларына бейімделеді.
Осыған сәйкес мақсатты үш тілде оқытудың деңгейлері төменгідей
белгіленген:
5-
кесте – CEFR сәйкес үш тілде оқытудың салыстырмалы деңгейлері
(Common European Framework of Reference –
Шет тілдерін меңгерудің
жалпыеуропалық құзыреттіліктері)
CEFR
деңгейлері
Сынып-
тар
Ағылшын тілі
(
Т3)
Сыныптар
Қазақ тілі (Т2)
Орыс тілі (Т2)
Баз
ал
ы
қ
А1 Қарапайым
деңгейі
1-
сынып А1
бағытындағы
жұмыс
А1
1-
сынып А1 бастапқы
2-
сынып
А1 төмен
2-
сынып А1 орта
Әдістемелік-нұсқау хат/2017-2018 оқу жылы
36
3-
сынып
А1 орта
3-
сынып А1 ілгері
4-
сынып
А1 жоғары
А2
4-
сынып А2 бастапқы-орта
А2 Негізгі деңгей
5-
сынып
А2 төмен-орта
5-
сынып А2 орта-ілгері
6-
сынып
А2 орта-жоғары
6-
сынып В1 бастапқы
7-
сынып
В1 төмен
В1
7-
сынып В1 орта
Ор
та
В1 Орта деңгей
8-
сынып
В1 орта
8-
сынып В1 ілгері
9-
сынып
В1 жоғары
9-
сынып В2 бастапқы
10-
сынып В2 төмен
В2
10-
сынып В2 орта
В2 Ортадан
жоғары деңгей
11-
сынып В2 орта
11-
сынып
В2 ілгері
Ағылшын тілі бір қадамға артта екеніне назар аудару қажет, өйткені
қазақ тілі мен орыс тілі табиғи лингвистикалық ортада оқытылады.
Заманауи Қазақстанның тілдік жағдайына орыс-қазақ және қазақ-орыс
қостілділігі тән және соңғысының қолданыс аясы кеңейтілуде. Оған қазақ
тілінің мемлекеттік тіл мәртебесін алуы себеп болды. Сонымен қатар,
Қазақстан тәуелсіздігінің 25 жылы ішінде бір миллионнан астам этностық
қазақтар тарихи отанына қайта оралды.
Деңгейлік оқытуда сөйлеу қызметінің төрт дағдысын дамытуға көңіл
бөлінеді: тыңдалым (ауызекі тілді тыңдап отырып түсіну), айтылым, оқылым
және жазылым.
Үш тілде оқытудың келесі әдісі – коммуникативтік тәсіл. Ол мыналарды
білдіреді:
біріншіден, мақсатты тілдерді оқыту оқытылатын тілдің ауызекі сөйлеу
нормасын меңгеруге бағытталған, сондықтан бірінші сыныпта, ең алдымен,
тыңдалым мен айтылым дағдыларына көңіл бөлінеді; оқылым мен жазылым
дағдыларын ана тілінде немесе оқу тілінде (мектептің оқу тілі) дамыту арқылы
жүзеге асырылады;
екіншіден, тілді оқыту грамматикалық ережелермен шектелмейді, яғни
өзге тілді алғаш үйренушілерге «бастауыш», «баяндауыш», «морфология»,
«синтаксис» т.б. білу маңызды емес. Бала грамматикалық құрылымдарды
білмей тұрып, оқу мен жазуды білмесе де сөйлей бастайды, тіпті сөйлемдерді
де дұрыс құрайды. Ол жай ғана сөздерді айтады, сөздердің мағынасын түсінеді,
айналасындағы адамдармен тілдесе бастайды. Уақыт өте келе оның сөздік қоры
молаяды, қоршаған адамдардың басым бөлігі оны түсінетіндей деңгейде
сөйлесе алады. Содан кейін ғана бала оқу мен жазуды үйренеді. Мектепте ана
тілінен өзге тілді үйренудің негізі осында жатыр.
Ана тілінен өзге тілдерді оқытқанда ана тілін (немесе бірінші тілді)
қолдану орынды, бұл коммуникативтік тәсілдеменің ережелерін бұзбайды: егер
ана тілінде 5 минут ішінде ережені түсіндіруге болатын болса, онда шет тілінде
оны түсіндіруге сабақтың барлық уақытын зая жіберудің қажеті жоқ.
Достарыңызбен бөлісу: |
