20
1 сурет- Лифттің жалпы құрылымы
1.2 Лифттің жұмыс жасау ережесі
Ең басты жетек бөлігі ретінде көтергіш механизм болып саналады
(басты жетектің шығыры). Ол машиналық бөлмеде орнатылған, және
кабинаны көтергіш канат арқылы ғимаратта қозғалтып отырады. Кабинаны
әр тоқтайтын қабат деңгейіне сай әкелуі керек. Лифт кабинасы мен пайдалы
жүкті теңестіру үшін қарсы салмақ қойылады, ол кабина байлаған
канаттарға орнатылады.
Кабина және басқа да лифттің қозғалмалы бөліктері арнайы
жабдықталған орнатуларда қозғалады, ол шахта деп аталады, қабат
аландарында шахта есіктерімен жабдықталған. Шахтаның ішінде (көп
бөлігінде)
кабинаны
және
қарсы
салмақты
бағыттауыштарды
орналастырады, кабина мен қарсы жүктің төменгі және жоғарғы
каркастарына тоспалар оранатылады. Бағыттауыштардың жұмысы мен бірге,
тоспалар олардың бір-біріне жанаспауын және де басқа бағытқа ауыспауын
қадағалайды.
Авариялық жағдайларда, лифт кабинасы рұқсат етілген жылдамдықтан
асып кетсе, ұстағыштар өз жұмысын жасайды. Бағыттауыштарды бірге
қосып, ұстағыштар кабинаны осы бағыттауыштарда берік ұстап отырады.
Кабина жылдамдығы асып ұстағыштар қосылғанда, жылдамдық реттегіш,
жылдамдық реттегіш тросы және оны созушы құрылғы іске қосылады.
21
Көтеру канатының біреуі әлсірегенде электрлік айырғыш іске қосылады,
лифтті басқару тізбегі мен электр жетек шығырын басқарып отырады, сосын
лифттің жұмысын тоқтатады. Егер бұл жұмыс жасамаса кабина және қарсы
салмақ өзінің жұмыс аймағынан асып кетеді. Шахтаның ең төменгі бөлігінде
тірегіштер немесе буферлер орнатылған, олар еден мен кабинанын қатты
соқтысуын болдармайды, соққыны жеңілдетеді. Буферлер және созу
құрылғысы орналасқан шахтаның төменгі бөлігін кішкентай шұңқыр деп
аталады. Көтергіш механизм, жылдамдық реттегіш және басқару станциясы
машиналық бөлмеде орнатылады. Кейбір лифттердің машина бөлмесінің
астында, шахтаның үстінде контрблоктар қарастырылған, ол блокты бөлме
болып саналады.
2 сурет- Жолаушы лифтсінің құрылымдық сұлбасы
Құрылымдық сұлбаның блоктарының белгіленуі. Жолаушылар тұрған
қабатқа лифтіні шақыру үшін шақыру түймесі (ШТм), лифттің кабинасын
керек қабатқа бағыттау үшін бұйрық беру түймесі (БбТ), шақырғанда немесе
бұйрық беретін түймені басқанда, шақыру және бұйрықты тіркейді;
Электрлік магнитті тежегішті қосуға арналған қозғалыс реле (ҚР).
Кабиналарды төменнен немесе жоғарыға жылжыту контакторларының
блоктары- қозғалыстарды бағыттау блоктары (ББ). Төмен немесе жоғарғы
жылдамдқтардағы кабиналарды жылжыту үшін контакторларының блогы-
қозғалыс жылдамдықтарының блогы (ЖБ). Лифт кабинасын екі режимде
түсіріп көтеруін (төмен және жоғары жылдадықтарда) бас шығырдың жетегі
(БЖЖ) орындайды. Лифт кабинасының өздігінен қозғалып кетуін
болдырмауы үшін, кабина қабатта болғанда оның бас жетегінің шығырын
тежейді ол- электрлік магнитті тежегіш (ЭМТ). Лифт кабинасының нақты
тоқтайтын жерге келгенде қозғалыс релесін сөндіруді атқаратын- нақтылап
тоқтатқыш реле (НТР). Лифт кабинасының есіктерінің ашылуын және
қозғалыс жылдамдығын ауыстыратын бөлігі- қабатты ауыстырып-қосу
22
(ЭАҚ). Кабина есіктерінің жабылып және ашылуы кезінде уақыт ұстанымын
береді- уақыт реле (УР). Кабина есіктерінің ашылып және жабылуына әсер
ететін- кабина есік жетегі (КЕЖ).
1.3 Лифт жұмысының жалпы сипаттамасы
Кабина жылжуының қадағалауына түйме аппараттары қолданылады,
ол кабинаның қабырғасында орналасқан және осы қабаттың жарында
орналасқан. Түйме аппаратының электрлік дабылы ілмелі кабель арқылы
және шахтадағы сымдар арқылы лифтті басқару станциясына жеткізіледі, ол
өзі қабат релесіне барады:
Егер де басылған қабатта лифт кабинасы орналасқан болса, онда
бұйрық сигналы басқару станциясына барады, содан кейін шахтадағы қабат
релесі арқылы сымдармен қабат ауыстырғышына, бас станцияға, ілмелі
кабельге, сосын тек кабинаға есіктің жетегіне беріледі, кейін тек есік
жабылады немесе ашылады. Уақыт релесі жұмыс істеп болғаннан кейін
шақыру немесе бұйыру түймелері іске қосылады.
Егер жолаушы шақыру түймесін басып (кабина басқа қабатта болса)
немесе бұйыру түймесін басатын болса (кабина сол жерде болса), онда
бұйрық басқару станциясына қозғалыс релесіне, нақты тоқтау релесіне,
есікті бақылау релесіне және қабат релесіне, ол өзінің контакторлары
арқылы қозғалыстың бағыттауыш релесіне кернеуін береді, олар өздерінің
блок контакторларымен қозғалыс релесін іске қосады. Қозғалыс релесі
өзінің контакторлары арқылы электромагнит тежегішін іске қосады.
Бағыттауыш контакторымен бірге қозғалыс жылдамдығы контакторы іске
қосылады. Бағыттауыш контакторы және қозғалыс жылдамдығы контакторы
бас жетек шығырына кернеу береді, сосын кабина өз қозғалысын бастайды.
Керек қабатқа жеткенде кабина бұрғышы өз контакторларын іске
қоспайынша, кабина үлкен жылдамдықта жүре береді, үлкен жылдамдық
контаторы сөнеді және өзінің блок контакторлары арқылы төмен
жылдамдықты катушка контакторына кернеу көзін береді содан кейін
лифттің төмен жылдамдықты жүрісі басталады. Кабина қозғалысы
бағыттауышында орналасқан тура тоқтау датчигіне жетпейінше лифттің
төменгі жылдамдықта жүрісі бола береді. Тура тоқтау сигналы датчигі
арқылы бас жетек шығырының электр қозғалтқышы және электромагнитті
тежегіштің жетек катушкасы электр тізбегінен өшіріледі, кабина тежеледі
және қозғалмайтын кейпінде тежегішпен ұсталып тұрады. Лифт
кабинасының электр қозғалысының жетегіне бір уақытта ток көзі беріледі.
Кабина есіктері шахта есіктерімен бірге ашылады, жолаушылар шыққаннан
кейін ашық тұрады, ол белгілі бір аз уақыт лифт бақылау тізбегіндегі уақыт
релесімен беріледі. Содан кейін уақыт релесі өзінің контакторларын жабады
да есік жетегінің электр қозғалтқышына кернеу көзін береді, сосын есіктер
жабылады. Лифт бос күйге ауысады, және де шақыру бойынша жұмысқа
