33
2 сұлба Мәліметтер базасын суреттеу
Базалық тілі бар МББЖ-де жеке алгоритмдік тіл қолданылады. Бұл тіл
мәліметтерді қимылдатуға келтіру операцияларынан басқа арифметикалық
операциялар, терминалға енгізу-шығару, т.б. операцияларды орындайды.
Кейбір МББЖ-лер жиынтық тілде болады.
Мәліметтер базасындағы ұсталатын мәліметтердің қасиеттері
1. Интеграция
2. Тәуелсіздік
3. Артықтық
4. Қорғаныс
5. Бүтіндік
Интеграция - көптеген тұтынушылардың қолдануына арналған
мәліметтер ашынын базада ұйымдастыру мүмкіндігі. Оның үстіне әрбір
тұтынушының және әр программаның мақсаттары сақталады. Әр
қолданушының жауап ретінде тек керек болған мәліметтер және қай түрде
керек болса, сол түрде беріледі.
Тәуелсіздік екі жағдайда қарастырылады. 1) жалпы логикалық
құрылғыдағы мүмкін болар өзгерістер программалар пакетіне әсер етпеу
керек. 2) ол жеткізу тәсілдердегі немесе сыртқы зердеде мәліметтерді
ұйымдастыру жлдарындағы өзгерістер оның жалпы логикалық құрылымына
да, программалар пакетіне де әсер eтпеуі керек. Сондықтан, екі түрлі
ӨТ
М
БСТ
МБ
Б
Ж
1) Мәліметтерді енгізу програмалары,
оларды байқау және
қателерді басу
М
БТ
ТТ
2) Мәліметтерді кодтау программалары
БТ
3) Жаңарту және түзету программалары
4) Файлдарды орналастыру, түзету және
енгізу программалары
м
әлі
м
ет
те
р
М
Б
5) Тұтынушылар өтініштерін программа
және қолданушы программалар
Ар
хив
6) МБ-н жағдайын байқау программасы
Сөздік
7) Қауіп-қатер жағдайнда МБ-н орнына
келтіру программасы
8) Техника құралдарын диагностикалау
программалары
9) МБ-н қайта құру программалары
Схема
бөлшектері
10) Бірыңғай программалар, опреаторлар,
макрокомандалар
34
тәуелсіздікті ажыратады: логикалық және физикалық. Логикалық тәуелсіздік –
сақталатын мәліметтердің жалпы логикалық құрылымы мүмкін болар
өзгерістерден қолданушылар мен бағдарламыгылар пакетінің тәуелсздігі.
Физикалық
тәуелісздік
–
мәліметтердің
физикалық
ұйымдастырылуының мүмкін болатын өзгерістеріне қолданушылар мен
бағдарламашылар пакетінің тәуелсіздігі.
Артықшылық (мәліметтерді қосалқылау) МБ-да қандай да бір
минималды немесе басқарылатын деңгейде ұстап тұруы керек. Қосалқылау
толық жоюға тырысу керек. Бірақ, кейбір кезде іздеу процессін жеделтету
үшін қосалқылаудың 1 деңгейін сақтау керек.
Қорғаныс екі аспектіде қарастырылады: 1) қауіпсіздік – қолданушылар
бағдарламалық аппараттық жағынан байқайсыздан қол жеткізуден, қиратудан,
қисайтудан қорғау. 2) құпиялық – қолданушылар жағынан әдейі істелген қол
жеткізуден, қиратудан, қисайтудан қорғау
Бүтіндік – уақыттың әрбір кезінде сақталатын мәліметтердің
шындығын, дұрыстығын сақтау.
35
2 Арнаулы бөлім
2.1 Автоматтандырылған жұмыс орындарының модельдерін құру
Схема және оның бөлшектері
Схема – дегеніміз барлық сақталатын мәліметтердің жалпы логикалық
суреттелуі. Схемалардың об ектілердің аттары, олардың қасиеттері және
барлық байланыстары беріледі. Ал схема бөлшегі нақтылы қолданбалы
программада мәліметтердің суреттелуі. Бір схема негізінде оның көптеген
бөлшектері құрылуы мүмкін
3 сұлба Бағдарлама пакетімен МББЖ өзара әсерлесу схемасы
ОЖ – оперативтік жүйе
БЖ – буферлер жүйесі
ҚЖО – қолданушылар жұмыс облысы
МБ мәліметтер базасы
ҚЖО – оперативтік жүйенің бір облысы. Оның мәліметтері МББЖ мен
бағдарламалар пакетінде қол жеткізер жерде болады:
1- бағдарлама пакеті (БП) МББЖ-ге өтініш жібереді
2 - схеманы және оның бөлшектерін талдау арқылы МБЖ өтінішке
жауап іздеу жолдарын қарастырады
3 - сыртқы зердеден мәліметтерді енг/шығ операциясын орындау үшін
МББЖ ОЖ-ге жол салады
4 - енг./шығ. операциясын тіклей оперативтік жүйе басқарады, немесе
мәліметтер базасына жолығады
5 - өтінішпен келген мәліметтер зердеден буфер жүйесіне беріледі.
6 - МББЖ мәліметтерді буфер жүйеінен ҚЖО-ға бреді
7 - өтініште қызмет көрсету үшін орындалған әртүрлі процедуралар нәт.
Тур. Информацияны МББЖ бағдарлама пакетіне береді (қателер туралы да).
8 - мәліметтерді бағдарлама пакеті өңдейді
9 - буфер жүйесі МББЖ-мен басқарылады.
Мәліметтер банкін қолданушылар. МБн қолданушылар қатарына
жататындар:
36
1. МБ-н жасаушылар
2. Қолданбалы бағдарламашы
3. Кәсіпкер емес қолданушы
4. МБ-ң әкімі
МБ-н жасаушы – МББЖ-н таңдау мен МБ-н жоспарлауға байланысты
сұрақтарды шешумен қатар, МБ-ны қолдану кезінде МБн-н тиімдірек жұмыс
істету үшін оны қайта құруға байланысты сұрақтарды шешуі мүмкін.
Қолданбалы бағдарламашы – программа жазу кезінде мәліметтерді
қимылдату тілінің операторын қолдану арқылы МБн-не жолығу үшін
өтініштер жазады. Ол әкіммен бірге бағдарлама пакетінің керекті барлық
схема бөлшектерін суреттейді.
Кәсіпкер емес қолданушы өзінің өтініштерін терминал түрінде жазады.
Күрделі жағдай туған кезде ол әкімге жолығады.
МБ әкімі – МБ-н және МББЖ-ны қолдануға, мәліметтердің сқталуы мен
дұрыстығына, МБ-н жұмыс істей алатын жағдайда ұстап тұруға жауап беретін
бір немесе бірнеше кісі.
МБ әкімінің қызметі және құрамы
Құрамы:
1. шығарып салушылар тобы(2 топ)
2. МБн-ң жұмысын бақылайтын топ
3. өтініштер эксперті
4. қолданушы бағдарламалар экспетрі
5. жүйелік сұрақтар эксперті
6. қолдану сұрақтар эксперті
Қызметтері:
1. Мәліметтерді ұйымдастыру, қолданушылар көрсетулерін келістіру
2. МБ жоспарлау, ұйымдастыру және жүргізу жұмыстарын бір ортадан
жүргізу
3. Мәліметтерді әрі жұмыс істей алмайтын қолданушылардан, әрі
техникалық және бағдарлама қамтуының жұмыстарының бұзылуынан
қорғауды қамтамасыз ету
4. Мәліметтреді құпия ұстауды қамтамасыз ету, мәлісметке қол
жеткізуді шектеу
5. Сөздікті жүргізу
6. МБн-ң қажетті өнімділігін қамтамасыз ету
7. Мәліметтер құрылымын қайта құруды және қайта ұйымдастыруды
қамтамасыз ету
8. Жүйелік
және
қолданбалы
бағдарламалаушылармен
қызмет
көрсетушілердің жұмысын сәйкстендіру және т.б.
Мәліметтерді көрсету деңгейлері
Пән саласы үш түрде қарасытырылады:
1. бағдарлама қамтылуына сәйкес келетін реалды өмірдің бір бөлігі;
2. реалды өмірді адам қалай түсінеді, сол түрде;
3. реалды өмір ЭЕМ зердесінде қалай белгіленген сол түрде;
Достарыңызбен бөлісу: |
